ท่องเที่ยวไหม ต้องไป ‘สนวนนอก’

30 กันยายน 2560

คำว่า “บ้านนอก” อาจมีความหมายในทางลบ แต่สำหรับบางคนคำนี้อาจหมายถึง “จุดหมายปลายทาง”

บรรยากาศบ้านสนวน รีสอร์ท

โดย/ภาพ : กาญจน์ อายุ

คำว่า “บ้านนอก” อาจมีความหมายในทางลบ แต่สำหรับบางคนคำนี้อาจหมายถึง “จุดหมายปลายทาง” อย่าง “สนวนนอก” บ้านนอกของบุรีรัมย์ที่ไม่ใช่เรื่องแปลกหากไม่เคยได้ยิน

“ถิ่นผ้าไหมหางกระรอกคู่ ผู้คนชุมชนน้ำใจงาม ล้นหลามความรักสามัคคี มากมีอารยธรรมโบราณ ตำนานคู่กำแพงดิน ถิ่นแดนนี้บ้านสนวนนอก”

ผู้นำชุมชนมักแนะนำบ้านเกิดของตนเองด้วยคำขวัญที่ชาวบ้านทุกคนช่วยกันขมวดทุกอย่างให้อยู่ในกลอนสุภาพ โดยสิ่งที่โดดเด่นที่สุดมักอยู่ในประโยคแรก ทำให้ไม่บอกก็รู้ว่าบ้านนี้โด่งดังเรื่องการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม ซึ่งชาวบ้านได้พัฒนาเป็นกิจกรรมท่องเที่ยวสุดน่ารัก แค่เริ่มต้นด้วยการนั่งรถกระสวยอวกาศเข้าหมู่บ้านก็ประทับใจแล้ว

นั่นก็เพื่อจำกัดปริมาณรถของนักท่องเที่ยวและเพื่อความประทับใจแรกที่มิอาจลืมเลือน รถกระสวยอวกาศจึงต้องออกโรงมาต้อนรับตั้งแต่ครั้งแรกที่เจอหน้าพี่ป้าน้าอา ซึ่งรถที่ว่ามีลักษณะคล้ายรถรางแต่ถูกแต่งใหม่ให้เป็นรูปทรงกระสวยอวกาศพุ่งทะยานแบบเอื่อยๆ สู่บ้านสนวนนอก อ.ห้วยราช จ.บุรีรัมย์ โดยระหว่างทางนั้นพี่ปลัดก็เล่าประวัติหมู่บ้านให้ฟังว่า

บ้านสนวนนอกเป็นชุมชนคนเขมร ใช้ภาษาถิ่นเขมรในการสื่อสาร อาศัยอยู่ในเมืองโบราณเป็นเนินดินรูปทรงกลม มีกำแพงดินและคูน้ำล้อมรอบ 3 ชั้น แต่ปัจจุบันมีคันดินให้เห็นเพียงบางส่วนเท่านั้น และมีขี้ตะกรันทับถมจำนวนมาก นอกจากนี้ยังพบหลักฐานทางโบราณคดีอื่นๆ ได้แก่ เศษภาชนะกระเบื้อง ขี้ตะกรันจากการถลุงโลหะ ไหโบราณบรรจุกระดูก หินทราย อิฐ และโบสถ์โบราณที่ทำด้วยดินดิบ

ชาวบ้านสนวนนอกส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ประกอบอาชีพเกษตรกรรมโดยหลักจะทำนา รองลงมาปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และทอผ้าไหมที่มีลวดลายเอกลักษณ์โบราณของท้องถิ่น คือ ผ้าไหมหางกระรอก (ภาษาเขมรเรียกว่า กระนึว) ผ้าไหมคลุมไหล่ยกดอกแก้ว ผ้าโสร่ง และผ้าขาวม้า

รวมถึงศิลปวัฒนธรรมที่ขาดไม่ได้คือ การแสดงเรือมตร๊ด หรือ รำตร๊ด เป็นการละเล่นพื้นบ้านของชาวอีสานใต้มาแต่โบราณ และเมนูอาหารท้องถิ่นอย่าง แกงกล้วย หรือซันลอว์เจ๊กจ์ ที่ใช้กล้วยหอมทิพย์ดิบแกงใส่หมูสามชั้นหรือไก่ ข้าวต้มด่าง ขนมตดหมา และอาหารจากดักแด้ตามแบบฉบับของชาวอีสานใต้แท้ๆ

ทว่าก่อนจะได้เรียนรู้กระบวนการและสัมผัสทั้งหมดที่กล่าวมา รถกระสวยอวกาศจะหยุดจอดอยู่หน้าหมู่บ้านเพื่อให้ผู้มาเยือนได้ไหว้ศาลหลวงปู่อุดมอันศักดิ์สิทธิ์ ต่อเนื่องด้วยการสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่ชุมชนที่วัดบ้านสนวนนอก เพื่อแสดงการไปมาลาไหว้ตามขนบคนไทยและเพื่อความสบายจิตสบายใจของผู้มาเยือน

หลังจากนั้นรถกระสวยอวกาศได้ผ่านดาวเคราะห์น้อยสีเขียวอ่อนที่เต็มไปด้วยต้นข้าววัยละอ่อน กับเจ้าผู้ครองนครมือถือเคียว ก่อนที่รถจะลอยละล่องไปตามกาแล็กซีดินแดงสู่สะพานยายชุน ที่สร้างขึ้นเพื่อระลึกถึงคนสำคัญผู้มีอุปการคุณต่อชุมชน ซึ่งบริการจะไปสิ้นสุดที่สถานีปลายทางลานกิจกรรมหมู่บ้าน ริมคอกควายสุดคลาสสิกเป็นจุดที่ผู้โดยสารทุกคนต้องลงไปสำรวจต่อด้วยการเดินเท้าบนดาวเคราะห์ที่งดงามดวงนี้

ดาวหางกระรอก

มองไปบ้านไหนก็จะเห็นแปลงปลูกมัลเบอร์รี่หรือต้นหม่อนสีเขียวขจีอยู่หน้าบ้าน ซึ่งชาวบ้านตั้งใจปลูกไว้เป็นอาหารของหนอนไหมมากกว่าจะรอให้มันแตกผลแล้วนำไปรับประทาน โดยในอดีตแม่บ้านจะนิยมทอผ้าในช่วงที่ว่างเว้นจากการทำนา แต่ปัจจุบันทำได้ตลอดปีเพราะสามารถผลิตผ้าไหมได้เองตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ

นั่นหมายความว่า นักท่องเที่ยวจะได้เห็นทุกขั้นตอนตั้งแต่การปลูกและเก็บใบหม่อน การเลี้ยงไหม การสาวไหม การฟอกย้อม และการทอผ้า ซึ่งโดยปกติหนึ่งบ้านสามารถทำเองได้หมดทุกขั้นตอน แต่สำหรับภารกิจพิเศษสำหรับนักท่องเที่ยว ขั้นตอนต่างๆ จึงถูกกระจัดกระจายออกไปตามบ้านต่างๆ เพื่อให้บ้านที่ถนัดได้โชว์ฝีมือ และยังเป็นกุศโลบายให้คนที่ไม่เคยมาได้เที่ยวชมบ้านสนวนนอกจนรอบไปโดยไม่รู้ตัว

เอกลักษณ์ของผ้าไหมที่นี่นอกจากจะมีลายหางกระรอกที่เป็นเอกลักษณ์หนึ่งเดียว ผ้าไหมทุกผืนยังเป็นแฮนด์เมดร้อยเปอร์เซ็นต์ ย้อมด้วยสีธรรมชาติ และทอด้วยหัวใจ คุณค่าของผ้าไหมทุกผืนจึงมากกว่าราคาที่ติดขายไว้มาก และรายได้จากผ้าไหมยังทำให้ชาวบ้านลืมตาอ้าปากประกอบกับการทำนาและหัตถกรรม

ดาวกระดิ่ง

ภูมิปัญญาโบราณที่นำไม้เนื้อแข็งมาดัดแปลงเป็นกระดิ่งห้อยคอสัตว์เลี้ยง เพื่อเป็นตัวส่งเสียงให้ทราบว่า วัวควายของตนเองอยู่บริเวณไหนของผืนนา ซึ่งความพิเศษของกระดิ่งคือ เสียง ที่ไม่เหมือนกันเลยสักอันเดียว แม้ว่าจะทำมาจากมือคนเดียวกันก็ตาม จึงไม่แปลกใจว่าทำไมจึงตามวัวควายได้ไม่ผิดตัว

นักท่องเที่ยวจะได้ลองทำกระดิ่งจากช่างไม้ โดยส่วนมากจะจับสิ่วได้ไม่เกิน 5 นาทีก็ต้องถอนตัวไปเพราะเป็นงานนี้นอกจากฝีมือ ยังต้องใช้ความอดทนและความแข็งแกร่งของร่างกาย เห็นกล้ามของคุณลุงในวัยเฉียดคุณตาคนนี้แล้วก็อธิบายได้ว่า เหตุแห่งกล้ามตั้งแต่ไหล่ไปจนถึงข้อเท้าเป็นผลมาจากกระดิ่งที่แขวนอยู่เต็มบ้านลุงนี่เอง

นอกจากนี้ ใกล้ๆ กับดาวจักสานยังมีดาวแห่งการจักสาน ภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำวัสดุหาง่ายในพื้นถิ่นมาจักสานเป็นข้าวของเครื่องใช้ทั้งพัด ฝาชี สุ่มไก่ กระด้ง ตะกร้า และอุปกรณ์ทำการเกษตรต่างๆ ซึ่งทักษะการจักสานเป็นบรรทัดฐานของคนสมัยก่อนว่า หากชายใดจะแต่งงานต้องมีความสามารถในการจักสาน เพราะเป็นเครื่องมือในการหาเลี้ยงครอบครัว เช่นเดียวกับการเป็นหญิงที่ต้องทอผ้าได้เพื่อทักทอเครื่องนุ่งห่มให้สามีและลูกสวมใส่

ก่อนจะไปหยุดที่ดาวนก บ้านที่นำเปลือกมะพร้าวและกะลามะพร้าวมาต่อยอดสู่ของประทับและของใช้ภายในบ้าน โดยนำความรู้ด้านศิลปะและงานหัตถกรรมเข้าไปสร้างสรรค์ของไร้ค่าที่ต้องย่อยสลายตามกาลเวลาให้กลับมามีคุณค่าอีกครั้ง คือนำเปลือกมะพร้าวมาทำเป็นนก ผึ้ง มด แขวนไว้หน้าบ้านเพื่อความเป็นสิริมงคล รวมถึงกะลามะพร้าวทำเป็นถ้วยกาแฟสุดเก๋ที่ทั้งเท่และทนทาน

งานหัตถกรรมพื้นบ้านเหล่านี้คือวิถีชีวิตที่ไม่ต้องเสริมเติมแต่ง หากไม่มีใครมาชม ชาวบ้านก็ทำเป็นปกติ หรือหากไม่มีเงินจากต่างถิ่นเข้ามาซื้อ พวกเขาก็ขายคนในชุมชนและบริเวณใกล้เคียงกันเอง เพราะนี่คือการท่องเที่ยวโดยชุมชนเพื่อให้คนนอกชุมชนได้เรียนรู้ความหลากหลายของชีวิต

วิถีที่หลายคนอาจเรียกว่า บ้านนอก แต่ช่างเป็นชีวิต นอกบ้าน ที่ควรออกไปสัมผัส

ชุมชนบ้านสนวนนอกพร้อมต้อนรับนักท่องเที่ยวด้วยที่พักแบบโฮมสเตย์และรีสอร์ท (ที่ดีและใหญ่เกินความคาดหมาย) ชื่อ บ้านสนวน รีสอร์ท

สำหรับกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้ ติดต่อโทร. 08-5411-4435, 09-5801-1693, 08-7435-3237 หรือเพจเฟซบุ๊ก หมู่บ้านท่องเที่ยวไหม “บ้านสนวนนอก” อ.ห้วยราช จ.บุรีรัมย์

............ใต้ภาพ.............

00 รูปเปิด คุณยายปั่นไหมอยู่ใต้ถุนบ้าน

ท่องเที่ยวไหม ต้องไป ‘สนวนนอก’ รูปเปิด คุณยายปั่นไหมอยู่ใต้ถุนบ้าน