มองจีนยุคใหม่ ยักษ์ใหญ่ที่กำลังเติบโต

เวลาที่เรานึกถึงประเทศจีน ต้องบอกว่าการรับรู้หรือ Perception ของเราจะแบ่งจีนออกเป็นยุค เป็นสมัย ถ้านึกถึงความเป็นจีนในสมัยก่อน เราก็จะนึกถึงความรุ่มรวยทางศิลปวัฒนธรรมต่างๆ พอยุคต่อมาโดยเฉพาะช่วงที่เป็น เติ้งเสี่ยวผิง ก็จะนึกถึงว่าจีนเป็นแหล่งก็อบปี้ของสินค้าราคาถูก เป็นแหล่งผลิตสินค้าชื่อดังของโลกที่ผลิตได้ในราคาที่ไม่แพง แต่พอยุคปัจจุบันนี้เวลาพูดถึงประเทศจีนปั๊บ หลายคนร้องว้าวทันที ที่ร้องว้าวก็เพราะไม่ว่าจะเป็นเรื่องของนโยบายทางการเมืองเอย หรือว่าเรื่องของเศรษฐกิจเอย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องของเทคโนโลยีจากประเทศจีนนั้นมีความสำคัญต่อการพัฒนาทั่วทั้งโลกนั่นเอง

"นวัตกรรมไม่ใช่สิ่งที่ผู้อื่นจะหยิบยื่นให้ โดยเฉพาะเทคโนโลยีสำคัญ ดังนั้น ชาวจีนต้องพยายามด้วยตัวเอง ไม่อย่างนั้นเราจะตามหลังหลังคนอื่นตลอด" จากความเชื่อดังกล่าวของผู้นำจีน จึงทำให้ยุทธศาสตร์ของจีนในยุคปัจจุบัน ก็คือ การนำนวัตกรรมมาเป็นแรงขับเคลื่อนอันดับหนึ่งของการพัฒนาประเทศ เป็นความรุ่งโรจน์ของจีนยุคใหม่ ที่สร้างความเฉิดฉายให้กับโลกฝั่งตะวันออก และทำให้กระแสการพัฒนาและเติบโตของโลกย้ายจากประเทศฝั่งตะวันตกมายังประเทศฝั่งตะวันออก ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นคงไม่ใช่เพียงเพราะจีนมีประชากรมาก คงไม่ใช่เพียงเพราะจีนมีพื้นที่กว้างใหญ่ แต่การมีผู้นำที่มีวิสัยทัศน์ บวกกับคนรุ่นใหม่ที่เก่งๆ และได้รับการส่งเสริมต่างหาก ที่เป็นปัจจัยสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศ ตลอดช่วงระยะเวลาเกือบ 10 ปีที่ผ่านมา รัฐบาลจีนจึงได้โน้มน้าวและดึงดูดคนจีนเก่งๆ ที่ไปทำงานและพักอาศัยในต่างประเทศเป็นจำนวนกว่าสองล้านหกแสนคนให้กลับมาทำงานในจีน เพื่อช่วยสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ ให้กับประเทศที่เป็นต้นกำเนิดตนเอง

ดังนั้น ยุคนี้สมัยนี้ถ้าพูดถึงสินค้า Made in China แล้วใครยังร้องยี้ เพราะคิดว่ามีแต่สินค้าราคาถูก สินค้าคุณภาพต่ำ หรือว่าสินค้าเลียนแบบ ต้องบอกว่าคุณยังรู้จักประเทศจีนน้อยไป คุณยังรู้จัก Made in China ในศตวรรษที่ 21 น้อยเกินไป เพราะว่าสินค้าอิเล็กโทรนิกส์ แบรนด์ดังๆ สินค้าคุณภาพจากทั่วโลก ต่างผลิตในประเทศจีนทั้งนั้น ไม่เว้นแม้แต่ มือถือดังๆ อย่าง iPhone ก็ผลิตในประเทศจีน นอกจากนั้นแล้ว เทคโนโลยี นวัตกรรมต่างๆ ที่จีนผลิตคิดค้น แล้วมีข่าวออกไปหลายๆ อย่าง ก็ทำให้คน ทั่วโลกต้องร้องว้าวอีกเช่นกัน และนับวันเสียงร้องว้าว ก็ยิ่งดังขึ้นเรื่อยๆ โดยช่วงที่ผ่านมามีข่าวสิ่งประดิษฐ์และโครงการก่อสร้างของจีนที่น่าทึ่งอยู่หลายโครงการ เช่น โครงการโซลาร์ฟาร์มลอยน้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลก โครงการก่อสร้างโรงไฟฟ้าจากขยะที่ใหญ่ที่สุดในโลก โครงการรถบัสคร่อมถนน เป็นต้น

ด้วยเหตุผลเรื่องความปลอดภัยของข้อมูลข่าวสาร และการส่งเสริมให้คิดสร้างสรรค์นวัตกรรมของตนเอง ทำให้จีนมีเกือบทุกอย่างที่ชาติตะวันตกมี และใช้งานได้ไม่แพ้สิ่งที่คิดค้นโดยชาติตะวันตก ยกตัวอย่างง่ายๆ อเมริกามีกูเกิล จีนก็มี ไป่ตู้ อเมริกามีเฟซบุ๊ก จีนก็มีวีแชต อเมริกามีอีเบย์ อเมซอน จีนก็มีอาลีบาบา มีเถาเป่า ยิ่งถ้าพูดถึงเรื่องตลาดสินค้าออนไลน์ด้วยแล้ว ทั้งอาลีบาบาและเถาเป่านี่แหละ ที่เปลี่ยนแปลงตลาดซื้อ-ขายสินค้าเกือบทั้งประเทศ ซึ่งก็มีทั้งช่วยสร้างพ่อค้า-แม่ค้าออนไลน์หน้าใหม่ และทำให้ร้านค้าแบบเดิมๆ ที่มีหน้าร้านต้องทยอยปิดกิจการกันเป็นแถบๆ แต่โดยรวมแล้วก็ส่งผลดีมากกว่า เพราะนอกจากจะทำให้เกิดการแข่งขันอย่างเสรี และพัฒนาศักยภาพของผู้คนแล้ว ยังช่วยทำให้ธุรกิจบริการขนส่งสินค้าเติบโตตามไปด้วย เพราะในแต่ละวันจะมีพัสดุกว่า 100 ล้านชิ้น ถูกส่งไป-มา ยิ่งมีสินค้าที่ส่งไป-มามากขึ้นทุกวัน ก็ยิ่งต้องพัฒนาระบบขนส่งให้แม่นยำและรวดเร็วมากขึ้น ต้องพัฒนาระบบโกดังจัดเก็บสินค้าให้เป็นอัจฉริยะมากขึ้น ซึ่งก็ทำให้ระบบสารสนเทศและข้อมูลดิจิทัลพัฒนาตามไปด้วยเช่นกัน

นอกจากตลาดค้าขายสินค้าออนไลน์จะเติบโตแล้ว จีนยังเป็นสังคมไร้เงินสดที่ใหญ่ที่สุดอีกด้วย เพราะระบบการเงิน-การธนาคารออนไลน์ที่ผูกเชื่อมกับแอพพลิเคชั่นในโทรศัพท์มือถือ ทำให้ผู้คนใช้งานได้สะดวกและปลอดภัยมากขึ้น มีข้อมูลอย่างไม่เป็นทางการว่าช่วง 4-5 ปีที่ผ่านมา สถิติการปล้นในเมืองจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมืองใหญ่ๆ ลดน้อยลงไปมาก เพราะอะไร? ก็เพราะโจรปล้นแล้วไม่ได้อะไร คนจีนเขาไม่พกเงินสดกันแล้ว ทุกสิ่งทุกอย่างไปเก็บไว้ในบัญชีออนไลน์ที่ต่อเชื่อมกับแอพพลิเคชั่นยอดนิยมอย่าง วีแชท อาลีบาบา ดังนั้น คนจีนไปไหน แค่ถือมือถืออันเดียวใช้ได้ทุกอย่างเลย ใช้แทนเงินสด จ่ายค่าโทรศัพท์ จ่ายค่ารถไฟ จ่ายค่ารถเมล์ หรือแม้แต่จะโอนเงินให้เพื่อน แถมบริษัทที่ทำแอพพลิเคชั่นเหล่านี้ก็ให้ดอกเบี้ยดีกว่าการไปฝากธนาคารอีกด้วย จนมีคำพูดเล่นๆ กันว่ากระเป๋าสตางค์เนี่ยแหละ จะกลายเป็นของที่ถูกไปวางเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์ เพราะเขาไม่ต้องการใช้กันแล้ว ว่ากันว่า 2 ใน 3 ของคนจีนที่ใช้มือถือ ทุกวันนี้ จะใช้บริการชำระเงินผ่าน มือถือ มีการประมาณการว่ามีเงินมูลค่ากว่า 1.6 หมื่นล้านล้านหยวนทีเดียว ที่ถูกนำไปเก็บไว้ในบัญชีออนไลน์และการซื้อขายสินค้าออนไลน์ จำนวนเงินดังกล่าว มีมากกว่าเงินฝากที่มีอยู่ใน 4 ธนาคารใหญ่ๆ รวมกันด้วยซ้ำไป

ส่วนอีกนวัตกรรมหนึ่งที่ใครได้ไปเมืองหลักๆ ของจีน จะต้องได้เห็น นั่นก็คือ ปรากฏการณ์ที่คนปั่นจักรยานกันทั่วเมือง ตอนนี้โมเดลที่เรียกว่า Bike Sharing กำลังเป็นที่นิยมในเมืองจีน ถ้าหากไปตามเมืองใหญ่ๆ ก็จะเห็นจักรยานแบบนี้จอดเต็มไปหมดเลย หลักการก็คือว่าทุกๆ คนสามารถใช้จักรยานที่เขาเอามาจอดไว้ได้โดยผ่านแอพพลิเคชั่นมือถือของคนจีน ถ้าคุณจะเดินทางไปที่ไหน ก็ใช้แอพพลิเคชั่นปลดล็อก พอใช้เสร็จก็ใช้แอพพลิเคชั่นล็อกจักรยานไว้คืน แล้วคนอื่นที่มีแอพพลิเคชั่นเหมือนกันก็มาใช้ต่อได้ วิธีการนี้ช่วยลดมลภาวะ ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการเดินทาง อีกทั้งยังเป็นเรื่องของสะท้อนวิธีคิดของคนจีนในการแก้ไขปัญหาระบบรถจักรยานเช่าสาธารณะ หรือ Bike Sharing แบบเดิมที่เคยมีมาหลายปีแล้ว แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยม เพราะมีข้อจำกัดเรื่องจุดจอดรถที่ผู้ใช้งานจะต้องไปเช่าและคืนรถในจุดจอดที่มีแท่นล็อกซึ่งมีไม่ทั่วถึง และมักจะอยู่ไกลจากสถานีรถไฟ หรือสถานีรถประจำทาง ส่วนวิธีชำระค่าบริการ ก็ต้องใช้บัตรหรือหยอดเหรียญ อีกทั้งอัตราค่าบริการก็ไม่ได้ถูกจนจูงใจให้คนหันมาใช้งานกันมากขึ้น

แต่ระบบ Bike Sharing แบบใหม่นี้ ผู้ใช้งานไม่จำเป็นต้องใช้บัตรหรือหยอดเหรียญ เพียงแค่มีแอพพลิเคชั่นจ่ายเงินในมือถือก็ใช้ได้แล้ว แถมราคาก็ยังถูกเสียจนทำให้คนตัดสินใจเช่าได้ โดยไม่ต้องคิดมากเลย และที่สำคัญที่สุด คือ จอดคืนตรงไหนก็ได้ที่ไม่กีดขวางทางจราจร ยิ่งได้รับความนิยมมาก ก็ยิ่งมีบริษัทเข้ามาให้บริการเพิ่มมากขึ้น ทำให้มีจักรยานไว้บริการอย่างเพียงพอ และทั่วถึงทุกจุดเลยตอนนี้ เฉพาะในปักกิ่งมีจักรยานแบนนี้กว่า 2.4 ล้านคัน แล้วก็มีอยู่หลายบริษัทที่เริ่มแข่งขันกันเอง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการบริการ การเข้าถึง แล้วก็ดีไซน์ของจักรยาน เพราะว่าเป็นธุรกิจที่ประสบความสำเร็จมากนั่นเอง

โมเดลธุรกิจแบบนี้ ใช่ว่าแค่มีเงินซื้อจักรยานหลายๆ คันมาจอดเรียงกันไว้ก็ทำได้ การจะทำแบบนี้ได้ต้องคิดเป็นระบบ จะหาที่จอดอย่างไร จะบริหารจัดการอย่างไร เพื่อให้มีจักรยานกระจายอยู่ทุกที่ และจะทำอย่างไร เพื่อให้ผู้ใช้งานมีความสะดวกมากที่สุด ใครๆ ที่ได้มาเห็นโมเดลนี้ ต่างก็อยากเอากลับไปใช้ในประเทศของตัวเองทั้งนั้น นวัตกรรมใหม่ๆ แบบนี้ จริงๆ แล้วน่าจะเกิดขึ้นในประเทศตะวันตกที่ถูกมองว่ามีความก้าวหน้า แต่ถ้ายังไม่มีช่องทางจอดจักรยานที่เหมาะสมและเพียงพอ ก็อาจจะยากหน่อย หรือถ้ากำหนดราคาค่าบริการที่แพงกว่าค่าโดยสารจากยานพาหนะแบบเดิม ก็คงไม่จูงใจสักเท่าไร แต่ว่าเรื่องแบบนี้คนจีนคิดได้ แล้วก็ทำได้ดีด้วย เพราะสามารถคิดได้ทั้งในเชิงเศรษฐศาสตร์ว่าทำแบบนี้คุ้มกว่าและในเชิงของสิ่งแวดล้อมการทำแบบนี้ก็เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าอีกด้วย

นี่แหละตัวอย่างที่สะท้อนความคิดล้ำๆ แบบคนจีนในยุคนี้ ตัวอย่างเหล่านี้เป็นแค่บางส่วนที่ช่วยยืนยันว่าจีนพัฒนาไปเร็วมาก และจีนเป็นชาติที่มุ่งสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ อยู่ตลอดเวลา เป็นจีนยุคใหม่ที่เหมือนยักษ์ใหญ่กำลังเจริญเติบโตออกไปทั่วโลก การจับตาเพื่อทำความเข้าใจกับจีนในยุคปัจจุบัน เป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่ง เพราะการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ความเคลื่อนไหวต่างๆ ในประเทศนี้ที่เกิดขึ้นในประเทศนี้ เป็นตัวบ่งบอกและสะท้อนถึงสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับโลกของเราเช่นกัน ดังนั้น การติดตามข่าวสารจากจีน เรียนรู้จากจีน จึงไม่เสียหลายแน่นอน

ติดตามชมเรื่องราวทั้งหมดนี้ ได้ ในรายการ โลก 360 องศา ทาง ททบ. 5 วันเสาร์