posttoday

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง

18 มีนาคม 2560

แปลกใจที่สุดคือระยะทาง เพราะชุมชน "บ้านปง-ห้วยลาน" อยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองเชียงใหม่ แต่ทุกอย่างกลับต่างกันโดยสิ้นเชิง

โดย...กาญจน์ อายุ

แปลกใจที่สุดคือระยะทาง เพราะชุมชน "บ้านปง-ห้วยลาน" อยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองเชียงใหม่ แต่ทุกอย่างกลับต่างกันโดยสิ้นเชิง

ทุกคนคงนึกภาพตัวเมืองเชียงใหม่ออกทั้งการจราจร ความร้อน ความหนาแน่น หรือสภาพทั่วไปที่ไม่ค่อยต่างจากกรุงเทพมหานคร แต่ต่างจังหวัดยังคงมีต่างอำเภออย่างบ้านปง-ห้วยลาน ชนบทของเมืองเชียงใหม่ตั้งอยู่ใน ต.ออนใต้ ห่างจากตัวเมืองสันกำแพงไป 7 กม. ลักษณะเป็นชุมชนขนาดเล็ก มีพื้นที่ประมาณ 41 ตร.กม. มีผู้อยู่อาศัยไม่ถึง 1,000 คน

ภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่มและที่ราบเชิงเขา มีแม่น้ำแม่ออนไหลผ่าน และมีผืนป่าห้วยลานเป็นจุดกำเนิดของความสมบูรณ์ ซึ่งชาวบ้านปง-ห้วยลาน ยังคงดำรงชีวิตเรียบง่ายเคียงคู่อยู่กับป่าทั้งที่สามารถกลืนเป็นเมืองได้ไม่ยากเย็น

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง ขั้นตอนการโว้นหูก หรือการเดินด้ายก่อนการทอผ้า

ลักษวรรณ พวงไม้มิ่ง นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการ และหัวหน้าโครงการพัฒนาพื้นที่ห้วยล้าน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้อธิบายเกี่ยวกับป่าห้วยลานว่า โครงการมีพื้นที่ทั้งหมด 1.25 หมื่นไร่ ซึ่งก่อนที่จะอุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าไม้ ที่นี่เคยเป็นพื้นที่แห้งแล้งมาก่อน ทำให้ชาวบ้านปง-ห้วยลาน ทำนาได้แค่ปีละครั้งและปลูกได้เฉพาะอ้อย ข้าวโพด ที่ใช้น้ำน้อยเท่านั้น

จนกระทั่งราษฎรได้ร่วมกันทูลเกล้าฯ ถวายฎีกาต่อในหลวงรัชกาลที่ 9 พระองค์ได้เสด็จฯ มาเยี่ยมราษฎรครั้งแรกเมื่อ 30 ปีก่อน และทรงมีพระราชดำริให้สร้างอ่างเก็บน้ำห้วยลานขึ้นเพื่อกักเก็บน้ำปริมาณ 5 ล้าน ลบ.ม. รวมทั้งแนวทางการรักษาน้ำ รักษาดิน และฟื้นฟูป่าห้วยลานให้สมบูรณ์

“ท่านเสด็จฯ มาที่นี่ 4 ครั้งอย่างเป็นทางการ แต่ถ้าไปถามผู้เฒ่าผู้แก่จะรู้ว่าท่านไม่ได้เสด็จฯ มาแค่นั้น แต่เสด็จฯ มาส่วนพระองค์เองอีกหลายครั้ง เพราะท่านทรงห่วงใยราษฎรจริงๆ" พี่ลักษวรรณ กล่าวต่อ

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง ผ้าฝ้ายทอมือ

"จนกระทั่งปัจจุบันเรามีน้ำ มีป่า และชาวบ้านมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ชาวบ้านสามารถทำนาได้ผลผลิตไร่ละ 1,500-2,000 กิโลกรัม จากแต่เดิมที่ทำได้แค่ไร่ละ 500 กิโลกรัม และสามารถทำนาได้ปีละ 2 ครั้ง ทำให้ชาวบ้านมีข้าวเพียงพอต่อการบริโภคและขาย

"นอกจากนี้ ที่นี่ยังมีน้ำพอสำหรับการอุปโภคบริโภคและสามารถทำพืชสวนเป็นอาชีพเสริม และที่เห็นได้ชัดคือ ป่าห้วยลานฟื้นกลับมาอุดมสมบูรณ์ จากป่าเต็งรังที่มีแต่ลูกรังกลายเป็นป่าเบญจพรรณที่สูงชะลูด ประกอบกับชาวบ้านปง-ห้วยลาน ช่วยกันรักษาป่าได้ดีมาก ไม่มีการบุกรุกเลย ขอบเขตป่าอยู่อย่างไรก็อยู่แบบนั้น ชาวบ้านช่วยกันดูแลป่าต้นน้ำ และน้อมนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงของพ่อมาใช้เป็นหลักในการดำเนินชีวิต ไม่ได้ไปตัดไม้ทำลายป่า แต่สามารถมีชีวิตอยู่กับป่าได้อย่างยั่งยืน”

สิ่งที่น่าสนใจ ชาวบ้านยังมีโปรแกรมการท่องเที่ยวโดยชุมชน เพื่อให้นักท่องเที่ยวเข้าไปศึกษาวิถีชีวิตอย่างลึกซึ้ง ทั้งการทอผ้า การจักสานจากหวาย อาหารการกินเพื่อสุขภาพ และการใช้ชีวิตอย่างพอเพียงในโฮมสเตย์

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง กำแพงบ้านกลายเป็นรั้วกินได้

โดย นิคม ยะคำ กำนันตำบลออนใต้ และอดีตผู้ใหญ่บ้านปง-ห้วยลาน ได้เล่าถึงประวัติความเป็นมาของหมู่บ้านว่า บ้านปง-ห้วยลาน ก่อตั้งเมื่อปี 2310 โดยได้พบถ้วยสังคโลกฝังอยู่จำนวนมาก สันนิษฐานว่าคนโบราณได้ขุดดินเพื่อนำไปปั้นเครื่องสังคโลกทำให้เนื้อดินกลายเป็นปงหรือดินเหลวอย่างเช่นปัจจุบัน และไม่สามารถปลูกพืช กระทั่งในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงมีแนวพระราชดำริให้สร้างอ่างเก็บน้ำและฟื้นฟูป่า จึงสามารถพลิกฟื้นชีวิตชาวบ้านให้ลืมตาอ้าปากได้

“หมู่บ้านของเราจะเน้นทำเกษตรอินทรีย์เป็นอาชีพหลัก และทำการท่องเที่ยวชุมชนเป็นอาชีพเสริม” กำนันนิคม เล่าต่อ

“เริ่มทำเมื่อ 3 ปีก่อน ตอนนี้หมู่บ้านเป็นที่สนใจของทั้งคนในประเทศเราและต่างประเทศ นอนโฮมสเตย์ แอ่วธรรมชาติ และกินอาหารปลอดภัย สามารถมาแวะที่นี่ได้ หรือมาศึกษาการใช้ปุ๋ยอินทรีย์ หรือมาปั่นจักรยานเที่ยวก็ได้ จากเมื่อก่อนไม่มีใครอยากมาอยู่หมู่บ้านเรา แต่ในวันนี้มาแล้วไม่อยากกลับ เพราะอยู่แล้วมีความสุข สุขภาพดี”

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง ใบหน้ายิ้มแย้มของเจ้าของบ้านพืชผักสวนครัวอินทรีย์

โปรแกรม 2 วัน 1 คืน น่าจะกำลังดีสำหรับคนเมืองที่มีเวลาแค่เสาร์-อาทิตย์ โดยเริ่มจากเดินทางมาถึงบ้านปง-ห้วยลาน ในช่วงสายแก่ๆ ของวันแรก เพื่อสัมผัสวิถีชุมชนในบรรยากาศสบายๆ และร่วมรับประทานอาหารเย็นแบบปิ่นโตบ้านปงกับผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน และเข้าพักในโฮมสเตย์

จากนั้นเช้าตรู่ของวันที่สอง จะเริ่มด้วยการปั่นจักรยานไปวัดป่าตึงและร่วมทำบุญตานขันข้าว รับประทานอาหารเช้าที่วัด และเริ่มทัวร์ชุมชนโดยการสัมผัสวิถีชุมชนทั้งบ้านทอผ้า บ้านผักอินทรีย์

จนเวลาคล้อยบ่าย แวะรับประทานอาหารกลางวันเมนูสุขภาพ และสัมผัสชุมชนต่อที่บ้านจักสาน บ้านขนมโบราณ และบ้านทำลูกประคบ ก่อนจะปิดท้ายด้วยการซื้อของฝากจากชุมชน

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง กระติบสาน ผลิตภัณฑ์แฮนด์เมดของชาวปง-ห้วยลาน

แม่อารีย์ ใจวงค์ หนึ่งในกลุ่มทอผ้าบ้านปง-ห้วยลาน เล่าว่า วิถีชุมชนผูกพันกับเส้นฝ้ายตั้งแต่เกิดจนตาย โดยมีขั้นตอนเริ่มจากการเก็บดอกฝ้ายในชุมชน นำไปอีดเพื่อคัดเม็ดออก ตีให้ฟู แล้วปั้นเป็นหางฝ้ายเพื่อเปลี่ยนดอกฝ้ายให้เป็นเส้นใย

จากนั้นนำไปสู่การกรอ ดึง สาว ให้เป็นเส้นด้าย และม้วนเป็นหลอดก่อนสาวออกมาด้วยเปี๋ยฝ้าย จนได้เส้นด้ายที่จะนำไปใช้ตามวิถีในช่วงชีวิต เช่น งานเกิด งานตาย งานสู่ขวัญรับขวัญ งานมงคล และพิธีกรรมความเชื่อ

หลังจากนั้นเส้นฝ้ายที่ม้วนเป็นหลอดด้ายจะนำมาขึ้นเรียงลาย หรือที่เรียกว่าโว้นหูก ให้เกิดการเรียงตัวของเส้นฝ้ายตามลวดลายที่วางไว้ ต่อด้วยการหวีหูก เพื่อให้เส้นฝ้ายเรียงตัวและกำจัดเศษฝ้ายต่างๆ ก่อนนำไปขึ้นกี่และการทอผ้า เอกลักษณ์ของผ้าปง-ห้วยลาน คือ ทำจากฝ้ายร้อยเปอร์เซ็นต์ ย้อมสีธรรมชาติ ไม่เน้นสีฉูดฉาด และเหนียวยืดหยุ่นใช้งานได้นาน

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง คุณยายสาธิตการปั่นฝ้าย

ผู้หญิงบ้านปง-ห้วยลาน นุ่งซิ่นทอมือกันทุกคน ทุกคนปลูกพืชผักอินทรีย์กินเองในครอบครัว ทุกครอบครัวส่งต่อความพอเพียงจากรุ่นสู่รุ่น และทุกรุ่นรักษาวิถีธรรมชาติได้อย่างไม่ขัดขืน จึงไม่แปลกใจว่าทำไมความเป็นเมืองถึงทำอะไรบ้านปง-ห้วยลานไม่ได้

นั่นเป็นเพราะคนที่นี่ใช้ชีวิตอย่างพอเพียงและพอใจ สิ่งศิวิไลซ์ที่ฟุ่มเฟือยและเกินไปจึงเข้ามาเปลี่ยนวิถีดั้งเดิมได้ยากและดูท่าว่าจะไม่ได้เลย

เส้นทางบ้านปง-ห้วยลาน เป็น 1 ใน 8 เส้นทางท่องเที่ยวชุมชนของโครงการ "เหนือฝันล้านแรงบันดาลใจ แอ่วเหนือครั้งใหม่ ไม่เหมือนเดิม" จากความร่วมมือระหว่างกองตลาดภาคเหนือ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) และโลเคิล อไลค์ ที่ต้องการกระตุ้นแรงบันดาลใจผู้หญิงวัยทำงานให้ออกค้นหาความหมายของชีวิต โดยเส้นทางนี้อยู่ภายใต้คอนเซ็ปต์ "พ่อคือแรงบันดาลใจ สัมผัสมุมมองใหม่ ไม่เหมือนเดิม"

ผู้ที่สนใจสามารถเดินทางกับโลเคิล อไลค์ และรับฟังเรื่องราวแท้จริงจากชาวบ้านได้อย่างลึกซึ้ง ติดต่อโทร. 08-1139-5593 หรืออีเมล [email protected]

ชนบทของต่างจังหวัด บ้านปง-ห้วยลาน หมู่บ้านในป่าไม่ห่างจากเมือง ป่ายางรัก