ขยะทะเลและวาฬที่จากไป

ข่าววาฬสเปิร์มตายที่อินโดนีเซียดังไปทั่วโลก เพราะในท้องพบขยะพลาสติก 6 กิโลกรัม การตายของวาฬครั้งนี้ถือเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของมนุษย์ไม่ว่าประเทศไหน

**********************

โดย... ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ อาจารย์ประจำคณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ข่าววาฬสเปิร์มตายที่อินโดนีเซียดังไปทั่วโลก เพราะในท้องพบขยะพลาสติก 6 กิโลกรัม หากนับเฉพาะข่าวดังเรื่องวาฬกับขยะพลาสติก วาฬตัวนี้ถือเป็นอันดับสามในรอบปี เริ่มจากวาฬที่สเปนตอนต้นปี วาฬนำร่องของไทยตอนกลางปี และวาฬที่อินโดนีเซีย

วาฬที่เพิ่งตายล่าสุดอยู่ที่เกาะ Sulawesi อินโดนีเซีย อยู่ในทะเลเขตใกล้เคียงกับไทย บริเวณนี้ถือเป็นเขตที่มีความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตทางทะเลสูงที่สุดในโลก ยังเป็นเขตอยู่อาศัยของสัตว์ทะเลหายาก แต่เป็นเขตที่ได้รับผลกระทบจากขยะทะเลสูงมาก เพราะ 5 ใน 10 ประเทศของอาเซียน ปล่อยขยะพลาสติกลงทะเลติดอันดับ 1-10 ของโลก ได้แก่ อินโดนีเซีย ไทย เวียดนาม ฟีลิปปินส์ และมาเลเซีย ยังหมายถึงแม่น้ำโขงถูกระบุว่าเป็นแม่น้ำปล่อยขยะลงทะเลมากที่สุด 1 ใน 10 แม่น้ำของโลก

เมื่อนักวิทยาศาสตร์จำแนกขยะที่พบในท้องวาฬสเปิร์ม เราพบแก้วพลาสติก 115 ใบ ถุง 25 ถุง ขวด 4 ขวด รองเท้าแตะ 4 ข้าง หลอด ฝาขวด เศษเชือก ฯลฯ กว่า 1,000 ชิ้น และนั่นคือสาเหตุที่ทำให้วาฬสเปิร์มตาย เพราะเธอย่อยพลาสติกไม่ได้ เกิดอาการติดเชื้อในทางเดินอาหาร จนผอมผิดปกติและตายลง

วาฬสเปิร์มคือนักล่าขนาดใหญ่ที่สุดในโลก เมื่อเต็มวัยตัวยาวกว่าฉลามขาว 4 เท่า หนักกว่าเสือโคร่ง 190 เท่า อาหารหลักของวาฬสเปิร์มคือหมึกกล้วยยักษ์ที่อาศัยอยู่ใต้ท้องทะเลลึก แต่วันนี้นักล่ายิ่งใหญ่ที่สุดในโลกกลับจบสิ้นชีวิตลงเพราะแก้วพลาสติก

พลาสติกที่มาจากมือของพวกเรา เพราะ 80% ของขยะทะเลมาจากแผ่นดิน ไหลตามแม่น้ำลำคลองก่อนลงสู่ท้องทะเล ปัจจุบัน น่าจะมีขยะพลาสติกอยู่ในทะเลมากกว่า 150 ล้านตัน ในแต่ละปีมนุษย์ปล่อยขยะลงทะเลมากกว่า 8 ล้านตัน และตัวเลขอาจเพิ่ม 3 เท่าใน 10 ปีต่อจากนี้ (World Economic Forum)

ภายในปี 2050 ในมหาสมุทรจะมีขยะพลาสติกน้ำหนักรวมกันมากกว่าปลา (องค์การสหประชาชาติ) พลาสติกสลายเป็นไมโครและนาโนพลาสติก เข้าสู่ห่วงโซ่อาหาร และปนเปื้อนเกลือ องค์การอนามัยโลกเตือนถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดจากไมโครพลาสติกปนเปื้อนเข้าสู่ร่างกาย

เราจึงไม่ใช่แค่กำลังฆ่าวาฬ แต่เรากำลังสร้างปัญหาใหญ่ที่แก้ไขไม่ได้กับตัวเราและลูกหลานเรา จนถึงปัจจุบัน ยังไม่มีวิธีการใดเก็บขยะจากทะเลหรือทำความสะอาดมหาสมุทรอย่างเห็นผลชัดเจนได้ คลิปในยูทูบเป็นการทดลองหรือการโชว์ที่มีอยู่มากมาย แต่ไหนล่ะสิ่งที่เกิดขึ้นจริง? ถ้ามีจริง ทำไมสหภาพยุโรปถึงต้องลงมติแบนพลาสติกใช้แล้วทิ้งในอีก 3 ปีข้างหน้า ไม่มีฮีโร่คนไหน ในนิทาน นิยาย การ์ตูน หรือหนังเรื่องใด มาโชว์พาวเวอร์โดยเก็บขยะให้เรา ทุกอย่างอยู่ที่เรา และการตัดสินใจของเราในวันนี้

การตายของน้องวาฬสเปิร์มที่อินโดนีเซีย ถือเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของมนุษย์ไม่ว่าประเทศไหน แต่แน่นอนว่าสายตาคนทั้งโลกย่อมมองมาที่ประเทศในเขตอาเซียน จึงเชื่อได้ว่า รัฐบาลอินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และอีกหลายชาติ จะเร่งเครื่องมาตรการจัดการพลาสติกใช้แล้วทิ้ง และขยะทะเล

ในเมืองไทยมีการดำเนินงานที่รุดหน้า เช่น การห้ามนำพลาสติกบางประเภทเข้าไปในเขตอุทยาน การประกาศห้ามนำเข้าขยะพลาสติกของคณะกรรมการปฏิรูป ฯลฯ กรมทรัพยากรทางทะเลฯ ได้ศึกษาจนสามารถระบุแม่น้ำสายสำคัญที่ปล่อยขยะลงสู่ท้องทะเล โดยมีแม่น้ำเจ้าพระยาปล่อยขยะลงมากที่สุด คิดแล้วมากกว่า 50% (จากแม่น้ำที่ศึกษา 5 สาย) กรมทรัพยากรทางทะเลฯ กำลังเตรียมติดตั้งข่ายดักขยะ 10 แห่ง ตามแม่น้ำสำคัญ เพื่อลดขยะลงสู่ทะเล

ภาคเอกชนมีบทบาทอย่างยิ่งในการจัดการปัญหาขยะพลาสติก และเริ่มได้เห็นการดำเนินงานมาโดยตลอด เช่น การประกาศของห้างร้านต่างๆ ที่จะไม่แจกถุง ลดการใช้ถุง ฯลฯ ยังรวมถึงการผลักดัน Circular Economy ที่จะช่วยรีไซเคิลพลาสติกได้เป็นจำนวนมาก

แต่ตอนนี้มองแก้วพลาสติกที่เรากำลังจะถือ หลอดพลาสติกที่เรากำลังจะดูด ถุงพลาสติกที่เรากำลังจะถือ ทุกคนช่วยวาฬ ช่วยเต่า ช่วยโลมา ช่วยปะการัง ช่วยสรรพสัตว์ทั้งท้องทะเลได้โดยไม่ต้องรอมาตรการใด เราช่วยพวกเธอได้นับตั้งแต่วินาทีนี้ครับ