เจาะชีวิตเสือดาว

โดย...ปริญญา ผดุงถิ่น

ชีวิตความเป็นอยู่ของเสือดาว (และเสือดำ) เป็นเช่นไร? มีแหล่งข้อมูลมากมายให้เอามาเขียน ง่ายสุดก็ก๊อบดื้อๆ จากกูเกิล แต่มันง่ายไปหรือเปล่า แฟนานุแฟน “สิงสาราสัตว์” ควรได้สิ่งดีกว่านั้น

หรือหากจะแปลข้อมูลต่างประเทศจากกูเกิล ผมก็มีปัญหาคาใจ ข้อมูลพวกนั้นมันเชื่อถือได้แค่ไหน ใครเขียนก็ไม่รู้

กำลังหันรีหันขวางเอาไงดีกับชีวิต ก็พอดีนึกได้ว่าในตู้หนังสือของผม มีแหล่งข้อมูลชั้นเยี่ยม หนังสือ Wild Cats of the World เขียนโดย Luke Hunter แห่งองค์กร Panthera

ข้อมูลเสือๆ แมวๆ ของเขาแจ๋วมาก ตรงที่สามารถ “ดูด” งานวิจัยสัตว์ป่าจากทั่วโลกมารวมไว้ในเล่ม แล้ว “ดึง” ข้อมูลที่น่าสนใจมานำเสนอ (ขืนเอามาทั้งดุ้น คนอ่านคงตาลาย อ่านไปหลับไป)

ที่ดีมากกว่านั้น หนังสือ Wild Cats of the World มีภาพประกอบเสือดำจากป่าไทย (ฝีมือถ่ายของผมเอง) ยิ่งน่าเชื่อถือไปใหญ่ แหะๆ

พร้อมแล้วก็ตามมา

เสือดาวเป็นแมวใหญ่ที่เป็นญาติใกล้ชิดกับสิงโตและเสือจากัวร์ เดิมนั้นชนิดย่อยของเสือดาว ประกอบด้วย เสือดาวแอฟริกา และก็เสือดาวเอเชียอีก 8 ชนิดย่อย แต่การตรวจดีเอ็นเอล่าสุด ได้ลดจำนวนชนิดย่อยของเสือดาวเอเชียเหลือแค่ 5

ขนาดของเสือดาวในโลกใหญ่เล็กไม่เท่ากัน ขึ้นกับภูมิอากาศและเหยื่อ เสือดาวตัวเล็กสุดอาศัยตามเทือกเขาในเอเชียกลาง มีขนาดตัวแค่ครึ่งเดียวของเสือดาวในทุ่งหญ้าสะวันนาของแอฟริกา

สีสันลวดลายของเสือดาวมีความหลากหลายสูงมาก (ต่างกันในรายละเอียดเยอะแยะ ขี้เกียจแปล) โดยพวกเสือดำจะหาง่ายแถวเส้นศูนย์สูตรของเอเชีย โดยเฉพาะที่มาเลเซียและชวา

กล้องดักถ่ายจับภาพเสือดำได้ 445 จากภาพเสือดาวทั้งหมด 474 ภาพ ทั่วคาบสมุทรมาเลเซียและภาคใต้ของไทย โดยเสือดาวทุกตัวที่อยู่ใต้ลงไปจากคอคอดกระ จะเป็นเสือดำ

ส่วนเสือดำของแอฟริกา จะพบตามป่าบนภูเขาที่เคนยาและเอธิโอเปีย โดยเคยมีเรคคอร์ดของเสือดาวเผือกด้วย

เสือดาวมีแหล่งกระจายพันธุ์ในโลกที่กว้างขวาง เหนือกว่าสัตว์ตระกูลแมวทุกชนิด และทนทานอยู่ได้ในถิ่นอาศัยที่แตกต่างหลากหลายมาก จากป่าผลัดใบในรัสเซียที่อุณหภูมิหนาวเยือกติดลบ 30 องศาเซลเซียส จนถึงทะเลทรายที่อุณหภูมิกลางฤดูร้อนสูงถึง 50 องศา

แล้วก็อยู่ได้ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลจนถึงเขาสูง โดยซากเสือดาวตัวหนึ่งถูกพบที่ระดับความสูง 5,638 เมตร บนภูเขาคีลีมันจาโร ประเทศเคนยา

เพราะเก่งในการมีชีวิตอยู่ในพื้นที่สารพัดแบบ เหยื่อเสือดาวจึงมีความหลากหลายสูงมาก สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมประเภทที่มีน้ำหนักตัวมากกว่า 1 กิโลกรัม อย่างน้อย 110 ชนิด มีบันทึกว่าเป็นเหยื่อของมัน ไหนจะสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง นก งู ปลา อีกมากกว่า 200 ชนิด

สัตว์กีบน้ำหนักตัวระหว่าง 15-80 กิโลกรัม เป็นขนาดเหยื่อหลักของเสือดาว แต่ลูกสัตว์อันตรายอย่างกระทิง ควายป่าเอเชีย ก็ถูกเสือดาวจับกินด้วย แม้แต่ลูกช้างและลูกแรดวัยอ่อนมากๆ ก็เป็นเหยื่อเสือดาว

เสือดาวจะปกป้องพื้นที่ใจกลางอาณาเขตของตัว จากเสือดาวเพศเดียวกัน แต่ก็จะยอมทนให้กันหากจะมีการล้ำถิ่นตามแนวชายแดน โดยใช้คนละเวลาในการแชร์พื้นที่เดียวกันนั้น เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง

ขนาดของอาณาเขตของเสือดาวแต่ละตัว แตกต่างกันมาก ขึ้นกับคุณภาพของถิ่นอาศัยและปริมาณเหยื่อ เล็กสุดที่ 5.6 ตารางกิโลเมตร (อุทยานฯ ซาโว ประเทศเคนยา) ไปจนถึงใหญ่สุดที่กาลาฮารีตอนใต้ เนื้อที่มหึมาถึง 2,750.1 ตารางกิโลเมตร!