เปิดต้นแบบธุรกิจโคนม สระบุรีพรีเมียมมิลค์ หนุนเกษตรกรยกระดับแข่งตลาดโลก

สัญญาเขตการค้าเสรี ที่จะเริ่มมีผลบังคับใช้เต็มรูปแบบในปี 2568 ทำให้น้ำนมและผลิตภัณฑ์นมหลากหลายชนิดจากประเทศออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สหรัฐอเมริกา และญี่ปุ่น มีโอกาสทำการตลาดและแข่งขันอย่างเต็มรูปแบบในประเทศไทย เนื่องจากไม่มีกำแพงภาษี เกษตรกรจึงต้องเร่งพัฒนาเพื่อเตรียมพร้อมในการแข่งขันกับผลิตภัณฑ์นมที่มาจากต่างประเทศ

โครงการวิจัย “การพัฒนาต้นแบบเชิงธุรกิจการเกษตรน้ำนมและผลิตภัณฑ์นมพรีเมียม จังหวัดสระบุรี” ซึ่งได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) ตั้งแต่ต้นปี 2564 จึงเริ่มต้นขึ้น จากทีมวิจัยฯ ทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยง (mentor) ที่คอยช่วยเหลือและสนับสนุนให้เกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมไทยยกระดับคุณภาพน้ำนม  รวมถึงการพัฒนาทักษะต่างๆเพื่อให้เกษตรกรก้าวไปสู่การเป็นผู้ประกอบการ จนสามารถเกิดต้นแบบธุรกิจฟาร์มที่มีศักยภาพในการผลิตน้ำนมระดับพรีเมียมได้ และเกิดแบรนด์สินค้าผลิตภัณฑ์นมแปรรูปของฟาร์มเกษตรกรเอง 

รองศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ กิตติศักดิ์ อัจฉริยะขจร ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า ความสดใหม่ (Freshness) และคุณภาพของน้ำนมสดระดับพรีเมียม (Premium Quality Milk) เป็นอีกหนึ่งคำตอบในการเร่งปรับเปลี่ยนการผลิตและเพิ่มช่องทางการตลาดที่สำคัญได้โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยให้การสนับสนุนและช่วยเหลือเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนม ตั้งแต่เรื่องการจัดการฟาร์ม เทคโนโลยีการแปรรูปผลิตภัณฑ์ รวมถึงด้านการตลาดและงานวิจัยวิจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งโครงการวิจัยนี้ได้รับการสนับสนุนกิจกรรมต่างๆ จากศูนย์วิจัยและถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาการเลี้ยงโคนมในเขตร้อนชื้นของคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ที่ตั้งอยู่ที่ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค อ. แก่งคอย จังหวัดสระบุรี 

เราเป็นหน่วยงานหลักในการนำองค์ความรู้และเทคโนโลยีเข้าไปพัฒนาความสามารถในการผลิตน้ำนมให้เกษตรกร ตั้งแต่การปรับปรุงการบริหารจัดการฟาร์ม การสร้างระบบการคัดแยกน้ำนมดิบพรีเมียม ในส่วนการพัฒนาผลิตภัณฑ์นมแปรรูป  ทางโครงการวิจัยได้รับความร่วมมือจากคณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ ในการพัฒนาต้นแบบผลิตภัณฑ์ และในส่วนของการพัฒนาต้นแบบธุรกิจและส่งเสริมการตลาดยังได้รับความร่วมมือจากคณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี จุฬาฯ ในการส่งเสริมให้เกษตรกรพัฒนาธุรกิจการแปรรูปและมองเห็นช่องทางการตลาดใหม่ๆอีกด้วย

การพัฒนาดังกล่าว ทำให้ได้คุณภาพของน้ำนมโคระดับพรีเมียม ที่มีปริมาณไขมันสูงไม่น้อยกว่า 4% มีโปรตีนไม่น้อยกว่า 3.1% และมีจำนวนเม็ดเลือดขาวและแบคทีเรียในน้ำนมไม่เกินค่ามาตรฐานที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กำหนดไว้ ซึ่งเป็นระดับมาตรฐานที่สูงกว่ามาตรฐานน้ำนมทั่วไป คุณสมบัติพิเศษที่กล่าวมานั้นจะมีผลต่อรสชาติของน้ำนมพร้อมดื่มและเมื่อนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น โยเกิร์ต ชีส เนย ฯลฯ ยังทำให้ผลิตภัณฑ์มีอายุเก็บรักษาที่นานขึ้นด้วย 

โครงการวิจัยฯ เลือก “จังหวัดสระบุรี” เป็นพื้นที่วิจัยต้นแบบ ไม่เพียงเพราะจุฬาฯ มีศูนย์การเรียนรู้และศูนย์วิจัยฯ ที่นั่น แต่จังหวัดสระบุรียังเป็นจังหวัดที่เป็นจุดเริ่มต้นการพัฒนาอาชีพเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมและสามารถผลิตน้ำนมโคได้มากเป็นระดับต้นๆ ของประเทศไทย ปัจจุบันมีจำนวนเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมกว่า  4,000 ราย หรือ 1 ใน 4 ของประเทศ และสามารถผลิตน้ำนมโคได้ประมาณ 20% ของประเทศไทย ทว่าเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมในจังหวัดสระบุรีประสบปัญหาเรื่องต้นทุนการผลิตที่สูงมาก อากาศที่ร้อน ทำให้ผลผลิตน้ำนมที่ได้มีปริมาณลดลง นอกจากนี้ ฟาร์มโคนมในจังหวัดสระบุรีเป็นฟาร์มขนาดกลาง ซึ่งไม่สามารถขายน้ำนมดิบโดยตรงเข้าสู่โรงงานได้

ดังนั้น โครงการฯ ได้คัดเลือกเกษตรกร 3 ฟาร์มเป็นต้นแบบผลิตน้ำนมภายใต้ “สระบุรีพรีเมียมมิลค์”โดย  ทั้ง 3 แบรนด์มีความโดดเด่นของผลิตภัณฑ์แตกต่างกันได้แก่ เพชรพนามิลค์ นมจากฟาร์มที่มีการเลี้ยงโคนมด้วยหญ้าสดคูณภาพดี NP Dairy นมจากฟาร์มโคนม zero waste ที่มีการจัดการของเสียในฟาร์มแบบเศรษฐกิจหมุนเวียน (BCG) และ Be More Milk นมจากฟาร์มโคนมอินทรีย์ที่ได้ผ่านการรับรอง ที่ผ่านมาผลิตภัณฑ์นมสดพรีเมียมพาสเจอไรซ์และกรีกโยเกิร์ตจาก 3 ฟาร์มต้นแบบดังกล่าวได้ผ่านกระบวนการพัฒนารูปแบบและทดสอบตลาดแล้วทั้งในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่คณะสัตวแพทยศาสตร์ ศูนย์กีฬาแห่งจุฬาฯ ลิโด้คอนเน็ค สยามสแควร์  และการจำหน่ายผ่านกลุ่มไลน์แอปพลิเคชัน

เราหวังให้ต้นแบบธุรกิจ “สระบุรีพรีเมียมมิลค์” นำไปสู่การพัฒนาห่วงโซ่คุณค่าการผลิตน้ำนมรูปแบบใหม่ ที่จะช่วยเสริมรายได้ครัวเรือนของเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมให้เพิ่มขึ้น เกิดธุรกิจการแปรรูปนมที่กลุ่มเกษตรกรเป็นเจ้าของกิจการ สร้างความยั่งยืนให้อาชีพการเลี้ยงโคนมของประเทศไทย อีกทั้งผู้บริโภคก็จะมีทางเลือกผลิตภัณฑ์นมพรีเมียมเพื่อสุขภาพเพิ่มขึ้นด้วย

ปัจจุบันโครงการฯ กำลังศึกษาถึงต้นแบบโรงงานขนาดเล็กที่ใช้เครื่องจักรแปรรูปที่มีราคาไม่สูงมากแต่มีประสิทธิภาพ สามารถพัฒนาให้ได้มาตรฐานซึ่งจะช่วยสนับสนุนให้ธุรกิจมีความยั่งยืนและขยายผลต่อได้ ทั้งในด้านช่องทางการกระจายสินค้าผ่านธุรกิจการค้าปลีกสมัยใหม่(modern trade) และช่องทางการตลาดออนไลน์