ความหมายที่ซ่อนอยู่ กับ ‘การตีระฆัง 108 ครั้ง’ ในวันปีใหม่ของ ‘ญี่ปุ่น’

ประเพณีการตีระฆัง 108 ครั้ง หรือ โจยะโนะคาเนะ มีต้นกำเนิดมาจากประเทศจีน ในสมัยราชวงศ์ซ่ง (Sung Dynasty) ก่อนจะแพร่หลายเข้ามาในญี่ปุ่นพร้อมกับพุทธศาสนานิกายเซนในช่วง ยุคมูโรมาจิ (ค.ศ. 1336–1573)

ในช่วงแรกการตีระฆังยังไม่ถูกผูกเข้ากับ ‘คืนข้ามปี’ อย่างชัดเจน แต่เป็นกิจวัตรของวัดที่ใช้บอกเวลาและประกอบพิธีกรรมทั่วไป

 

แต่การตี 108 ครั้งในคืนข้ามปีเพิ่งจะกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติที่แพร่หลายไปทั่วประเทศใน ยุคเอโดะ (ค.ศ. 1603–1868) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ญี่ปุ่นมีเสถียรภาพทางการเมือง และวัฒนธรรมเมืองเริ่มเติบโต

ในยุคนี้วัดกลายเป็นศูนย์กลางชุมชน พิธีกรรมทางศาสนาเริ่มถูกทำให้เป็นมาตรฐาน การตีระฆัง 108 ครั้งในคืนข้ามปี จึงค่อยๆ กลายเป็นธรรมเนียมที่แพร่หลายไม่ใช่เฉพาะในวัดใหญ่ และกลายเป็นสัญลักษณ์ของวันขึ้นปีใหม่ที่ขาดไม่ได้จนถึงปัจจุบัน เนื่องจากถูกตีความหมายว่าสื่อถึงการลบกิเลส 108 ประการของมนุษย์

 

 

ระฆัง 108 ครั้ง การลบกิเลสมนุษย์ 108 อย่าง

 

จำนวน 108 มาจากแนวคิดในพุทธศาสนานิกายมหายานในญี่ปุ่นที่เชื่อว่า มนุษย์มีกิเลสหรือความยึดติด 108 ประการ เสียงระฆังแต่ละครั้งจึงเปรียบเสมือนการ ‘ปล่อยวาง’ กิเลสหนึ่งอย่าง ก่อนก้าวเข้าสู่ปีใหม่ ที่เรียกว่า บงโนะ

 

กิเลสมนุษย์ 108 ประการนั้น ไม่ได้สื่อว่า มนุษย์มีกิเลส 108 ข้อ แต่เป็นตัวเลขที่ได้จากการนำ อายตนะ 6 ประการ คูณกับ ความรู้สึก 3 แบบ คูณกับสภาพจิต 2 แบบ คูณกับกาลเวลา 3 ประเภท จะได้ตัวเลข 6 × 3 × 2 × 3 ได้ผลลัพธ์เท่ากับ 108 พอดี ซึ่งครอบคลุมทุกความรู้สึกและการกระทำของมนุษย์ในทุกช่วงเวลา

 

 

อายตนะทั้ง 6 ได้แก่

1. ตา (รูป)
2. หู (เสียง)
3. จมูก (กลิ่น)
4. ลิ้น (รส)
5. กาย (สัมผัส)
6. ใจ (ความคิด)

 

ความรู้สึก 3 แบบ ได้แก่

1. ชอบ (สุข)
2. ไม่ชอบ (ทุกข์)
3. เฉย ๆ

 

สภาพจิต 2 แบบ

1. บริสุทธิ์
2. ไม่บริสุทธิ์

 

กาลเวลา 3

1. อดีต
2. ปัจจุบัน
3. อนาคต

 

ขั้นตอนการตีระฆัง 107 + 1

 

พิธีกรรมนี้มีความละเอียดอ่อนในเรื่องของเวลา โดยส่วนใหญ่จะเริ่มตีระฆังในช่วงเกือบเที่ยงคืนของวันที่ 31 ธันวาคม

107 ครั้งแรกจะถูกตีภายในปีเก่า เพื่อทิ้งความวุ่นวายและกิเลสไว้เบื้องหลัง

ในขณะที่ครั้งที่ 108 จะถูกตีทันทีที่ก้าวเข้าสู่เที่ยงคืนของวันที่ 1 มกราคม (ปีใหม่) เพื่อเป็นการตั้งมั่นว่าจะไม่พ่ายแพ้ต่อกิเลสในปีที่กำลังจะมาถึง

 

 

.....

 

ปัจจุบัน วัดหลายแห่งในญี่ปุ่นเปิดโอกาสให้คนทั่วไปสามารถไปต่อแถวเพื่อร่วมตีระฆังได้ด้วยตนเอง (บางวัดอาจต้องจองล่วงหน้าหรือรับบัตรคิว) ส่วนวัดที่มีชื่อเสียงที่สุดคือ วัดจิโอนอิน (Chion-in) ในเกียวโต ซึ่งใช้พระสงฆ์ถึง 17 รูปในการช่วยกันดึงเชือกตีระฆังยักษ์ที่มีน้ำหนักกว่า 70 ตัน