'Miss January' ขึ้นแท่นภาพวาดของจิตรกรหญิงแพงสุดในโลก 464 ล้าน!

คืนวันพุธที่ผ่านมา ( 14 พฤษภาคม 2568 ) ณ นครนิวยอร์ค สหรัฐอเมริกา ในการประมูลระดับบิ๊กของ Christie’s  Sotheby’s และ Phillips สามเจ้าที่ขึ้นชื่อว่าใหญ่และทรงอิทธิพลที่สุดในวงการประมูลงานศิลปะระดับโลก นำเสนอผลงานในงานประมูลประจำเดือนพฤษภาคม  เสียงปรบมือกึกก้องหลังจากภาพวาด Miss January ในปี 1997 ของศิลปินหญิงอย่าง Marlene Dumas ได้รับการประมูลไปในราคา 13.6 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (รวมค่าธรรมเนียม) หรือราว 464 ล้านบาท ซึ่งถือเป็นมูลค่างานที่สูงที่สุดในโลกของศิลปินหญิงที่มีชีวิตอยู่  และเป็นการทำลายสถิติของตัวเธอเองด้วย

 

 

Miss January ถูกนำขึ้นประมูลในช่วงกลางของงาน โดยมี Yu-ge Wang ทำหน้าที่เป็นผู้ดำเนินการประมูล แม้งานจะได้รับเพียงสองการเสนอราคา แต่ก็ปิดการขายอย่างรวดเร็ว ภาพนี้ได้ทำลายสถิติเดิมของศิลปินหญิงที่ยังมีชีวิต ซึ่งเคยเป็นของ Jenny Saville กับภาพ Propped (1992) ที่ขายได้ 8.2 ล้านปอนด์ (หรือ 9.5 ล้านปอนด์รวมค่าธรรมเนียม ที่ Sotheby’s ลอนดอนในปี 2018  ส่วน Marlene Dumas มีสถิติสูงสุดจากผลงาน The Visitor (1995) ซึ่งขายที่ Sotheby’s London ในปี 2008 ได้ในราคา 6.3 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

 

รู้จัก Miss January

ภาพวาดขนาดมหึมามีความสูงถึง 280 เซนติเมตร ซึ่งโดดเด่นด้วยภาพของนางงานที่ยืนอย่างมั่นใจ และเปลือยตั้งแต่ช่วงเอวลงไป ยกเว้นถุงเท้าสีชมพูเพียงข้างเดียวที่สวมใส่อยู่ มาจากคอลเลกชันของนักสะสมระดับมหาเศรษฐีจากไมอามี ซึ่งได้งานนี้มาจากแกลเลอรี Paul Andriesse ในอัมสเตอร์ดัมเมื่อ 20 ปีก่อน

ชื่อ Miss January มาจากการล้อถึง ภาพผู้หญิงบนปกปฏิทินเดือนมกราคม ซึ่งมักเป็นภาพนางแบบเปลือย เช่น ปฏิทินของ Playboy หรือ ตามคลับผู้ชาย ซึ่งสะท้อนผลงานของเธอที่มีต่อการวิพากษ์วิจารณ์ผู้หญิง ในฐานะ 'วัตถุทางเพศ' Dumas จึงเลือกวาดภาพที่ล้อกับสิ่งนี้ แต่เลือกนำเสนอผู้หญิงคนหนึ่งที่ยืนตรงอย่างมั่นใจ และเธอไม่เซ็กซี่ตามขนบธรรมเนียบของผู้หญิงบนปกปฏิทินนั้นเลย ตรงกันข้ามกลับเป็นผู้หญิงที่มีใบหน้าซีดเผือด สายตาว่างเปล่า รูปลักษณ์ที่ไม่ได้เย้ายวน แต่แฝงไปด้วยพลังบางอย่าง เพื่อที่จะตั้งคำถามถึง 'มุมมองของผู้ชาย' เวลาที่มองผู้หญิง

นอกจากนี้ Miss January ยังได้รับแรงบันดาลใจจากภาพวาดชิ้นแรกที่เธอทำตอนอายุ 10 ขวบ ชื่อว่า Miss World และยังทำให้หวนนึกถึงนิทรรศการแรกของเธอเองในปี 1992 ที่ Stedelijk Museum ชื่อ Miss Interpreted และผลงานเก่าอย่าง Misinterpreted (1988) ซึ่งล้วนแล้วแต่สะท้อนถึงบทบาทของผู้หญิงในโลกทุกวันนี้อย่างยิ่งยวด

 

 

Marlene Dumas คือใคร?

Marlene Dumas เป็นศิลปินและจิตรกรร่วมสมัยชาวแอฟริกาใต้ที่มีชื่อเสียงระดับโลก เธอเกิดเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม ค.ศ. 1953 ที่เมืองเคปทาวน์ ประเทศแอฟริกาใต้ และเติบโตในเมือง Kuils River ในไร่องุ่นของครอบครัว ในช่วงวัยเด็ก เธอได้สัมผัสกับระบบการแบ่งแยกสีผิว ความเหลื่อมล้ำและแตกต่าง ซึ่งส่งผลต่อมุมมองและเนื้อหางานศิลปะของเธอในภายหลัง ซึ่งมักจะสำรวจหัวข้อเกี่ยวกับอัตลักษณ์ เพศ เชื้อชาติ ความรุนแรง และความเปราะบางของมนุษย์

เธอกล่าวว่าเธอเริ่มวาดภาพตั้งแต่อายุ 10 ปี ที่ชื่อว่า Miss World แต่เริ่มทำงานจริงๆ จังๆ ในภายหลัง ภาพวาดของ Dumas มีเอกลักษณ์เป็นของตัวเองอย่างแท้จริง และประเด็นที่เธอจะสื่อออกมาล้วนแล้วแต่ตั้งคำถามต่อโลกและผู้คน

 

 

ผลงานหลายชิ้นของเธอสร้างแรงสั่นกระเพื่อมและสะเทือนใจ เธอได้วาดภาพ The Wall ในปี 209 ซึ่งนำเสนอประเด็นความขัดแย้งอิสราเอล-ปาเลสไตน์ที่ยืดเยื้อมานานหลายทศวรรษอย่างตรงไปตรงมา ซึ่งเธออ้างอิงจากภาพข่าว  แสดงให้เห็นกลุ่มชาวยิวออร์โธดอกซ์เดินผ่านกำแพงตะวันตกอันศักดิ์สิทธิ์ในกรุงเยรูซาเล็ม เพื่อไปสวดมนต์ที่สุสานในเบธเลเฮม ขณะที่ภาพ Wall Weeping ในปีเดียวกัน อิงจากภาพถ่ายของทหารอิสราเอล (IDF) ขณะตรวจค้นชายชาวปาเลสไตน์อย่างรุนแรงริมกำแพง นอกจากวาดภาพที่อ้างอิงจากภาพข่าว ที่ใช้ภาพวาดเปิดพื้นที่ให้คนดูได้ตีความใหม่ เพราะท่าทีของชายเหล่านั้นที่ยกมือขึ้นอาจดูเหมือนการสวดภาวนา หรือการตั้งคำถามถึงจิตวิญญาณที่หายไปจากสงครามก็เป็นได้

 

 

นอกจากนี้ ภาพที่ถูกถ่ายทอดเป็นชุดอย่าง  Blindfolded ในปี 2002 ซึ่งประกอบด้วยภาพวาดชายชาวปาเลสไตน์ที่ถูกปิดตาจำนวน 20 ภาพ และผลงาน Dead Girl ในปีเดียวกัน แสดงภาพศีรษะของเด็กหญิงชาวปาเลสไตน์ที่ไร้ชีวิต มีเลือดเปื้อน เรียกได้ว่าสร้างแรงกระเพื่อมชัดเจนต่อความรุนแรงจากการถูกยิงเสียชีวิต

 

 

นอกจากนี้ อีกด้านหนึ่งผลงานของเธอยังคงข้องเกี่ยวในเรื่องของ 'ผู้หญิง' Dumas มักจะเป็นที่รู้จักจากภาพวาดที่กล่าวถึงความสุขทางเพศของผู้หญิง หรือภาพที่มีลักษณะอีโรติก แต่ก็มักแฝงความบิดเบี้ยว ความผิดทางศีลธรรม ต่างๆ โดยพุ่งเป้าไปที่มุมมองแบบชายเป็นใหญ่ของโลกใบนี้ Dumas เคยกล่าวว่ารูปเปลือยที่โจ๋งครึ่งนั้น หากซูมเข้าไปดูจริงๆ ก็แทบจะไม่รู้ว่าคืออะไรด้วยซ้ำ ถ้าเขยิบเข้าไปดูใกล้ๆ เช่นเดียวกัน เคยถามตัวเองหรือไม่ว่าจะแยกแยะความรักกับตัณหาราคะอย่างไร ในเมื่อมนุษย์ใช้ท่าทางเดียวกันในการแสดงออกทั้งสองสิ่ง! (ก็จริงของเธอ) 

 

 

จากแนวคิด และความชัดเจนในการสื่อสารผ่านภาพจิตรกรรม ปัจจุบัน Dumas ได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในจิตรกร ที่ทรงอิทธิพลที่สุดของศตวรรษที่ 20 และ 21

 

ชัยชนะบน 'ชายเป็นใหญ่'

แม้พื้นที่ศิลปะ จะเป็นพื้นที่ซึ่งสามารถเปิดมุมมองความคิดของคนได้เป็นอย่างมาก แต่เอาเข้าจริงแล้วสื่อหลายสำนักที่เกี่ยวข้องกับศิลปะต่างรายงานว่า แม้ Miss January จะเป็นราคาที่แพงที่สุดของศิลปินหญิงที่มีชีวิต แต่ในคืนนั้น Miss January ไม่ใช่งานที่แพงที่สุด 

งานที่แพงที่สุดยังคงตกเป็นของศิลปินผู้ชายอย่าง Jean-Michel Basquiat กับผลงาน Baby Boom ปี 1982 ที่ขายได้ 23.4 ล้านดอลลาร์ ซึ่งเท่ากับว่างานชิ้นนี้ชิ้นเดียวได้ Miss January ถึง 2 ชิ้น!  การเปรียบเทียบนี้สะท้อนให้เห็นความเหลื่อมล้ำในมูลค่าตลาดศิลปะระหว่างศิลปินชายและหญิง ที่ถูกตั้งคำถามมานับทศวรรษ

 

 

นิตยสาร Forbes เคยให้สถิติไว้ว่าระหว่างปี 2008 ถึง 2019 ผลงานของศิลปินหญิงนั้นคิดเป็นเพียง 2% ของยอดขายงานศิลปะทั้งหมดในตลาดประมูลทั่วโลก ซึ่งมีมูลค่ารวมกว่า 196.6 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ นอกจากนี้ การศึกษาพบว่าผลงานของศิลปินหญิงมีราคาประมูลเฉลี่ยต่ำกว่าผลงานของศิลปินชายถึง 47.6% แม้จะควบคุมปัจจัยด้านคุณลักษณะของผลงานแล้วก็ตาม กล่าวคือต่อให้งานดีเท่ากัน แต่ศิลปินชายก็ได้รับราคาที่สูงกว่าหญิงเท่าตัวอยู่ดี

 

ทั้งนี้ เนื่องจากประวัติศาสตร์แต่เดิม ศิลปินหญิงไม่ได้รับโอกาสเท่าผู้ชาย ทั้งในเรื่องของสถาบันศิลปะที่ไม่อนุญาตให้ผู้หญิงศึกษาการวาดภาพเปลือยหรือเรียนในสถาบัน เพราะฉะนั้นศิลปินหญิงที่มีชื่อเสียงจึงไม่มี ในช่วงเวลาดังกล่าว ผลงานในยุคนั้นที่มีราคาแพงจึงเป็นผลงานของผู้ชายแทบทั้งสิ้น นักสะสมจึงรู้สึกปลอดภัยกว่าหากสะสมงานผู้ชาย เพราะได้รับพื้นที่ในการจัดแสดง หรือพื้นที่ในการแสดงออกทางศิลปะมากกว่า

แต่เทรนด์เหล่านี้กำลังค่อยๆ ดีขึ้นในยุคปัจจุบัน ที่ตลาดงานศิลปะร่วมสมัย (Contemporary Art) เริ่มเปิดกว้างต่อศิลปินหญิงรุ่นใหม่มากขึ้น.