สัตว์เลี้ยงเจ็บป่วยจากอะไรได้? ชี้ตัวการโรค-โลกร้อน-มนุษย์

งานเสวนาเนื่องในพิธีลงนามในข้อตกลงความร่วมมือโครงการ Next Level Veterinary Excellence ระหว่าง บริษัท เบอริงเกอร์ อินเกลไฮม์ แอนิมอล เฮลท์ (ประเทศไทย) จำกัด และคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย อันเป็นความร่วมมือเชิงกลยุทธ์เพื่อยกระดับองค์ความรู้และแนวทางการปฏิบัติทางสัตวแพทยศาสตร์ในประเทศไทย ผ่านการฝึกอบรมวิชาชีพ งานวิจัย และการให้ความรู้ด้านสุขภาพแก่ประชาชน ซึ่งโครงการหลักภายใต้ความร่วมมือครั้งนี้ ประกอบด้วย โครงการการพัฒนาหลักสูตรในด้านต่าง ๆ อาทิ โรคหัวใจ-ไตขั้นสูงสำหรับสัตวแพทย์ หลักสูตรดูแลแมวขั้นสูงสำหรับสัตวแพทย์ รวมกึงการวิจัยด้านโรคเบาหวานในแมว เมื่อต้นเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ทั้งนี้ ภายในงานได้มีการเสวนาในประเด็นที่น่าสนใจโดยเฉพาะโรคที่เกิดขึ้นกับสัตว์เลี้ยงด้วย

 

 

สัตว์เลี้ยงอายุมาก เสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง

ภายในงานได้มีการเปิดเผยว่า เมื่อสัตว์เลี้ยงอายุเพิ่มขึ้น ความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ โรคไต และโรคเบาหวาน ก็เพิ่มขึ้นตามไปด้วย ซึ่งหากตรวจพบช้า อาจสายเกินแก้ การป้องกัน และการตรวจสุขภาพประจำปีจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง

 

โรคหัวใจในสัตว์เลี้ยง

อาการที่พบบ่อย   หายใจหอบ ไอ โดยเฉพาะตอนกลางคืน หรือหลังออกแรง

สาเหตุ   ส่วนหนึ่งเกิดจากภาวะหัวใจวาย มีของเหลวสะสมในปอด (บวมน้ำ)

การป้องกัน   หมั่นสังเกตอาการผิดปกติของระบบหายใจ และเข้ารับการตรวจอัลตราซาวด์หัวใจ เป็นระยะ หากเริ่มมีอาการ ควรพบสัตวแพทย์ทันทีเพื่อวางแผนการรักษา เช่น การให้ยาขับน้ำหรือยาลดความดัน

 

โรคไตในสัตว์เลี้ยง

อาการที่พบบ่อย   ปัสสาวะบ่อยขึ้น, กินน้ำเยอะขึ้น, น้ำหนักลด  

สัตว์เลี้ยงมักแสดงอาการเมื่อโรคเข้าสู่ระยะรุนแรงแล้ว จึงควรตรวจเลือดและปัสสาวะเป็นประจำทุกปี หากตรวจพบ ควรให้การดูแลอย่างใกล้ชิด เช่น ควบคุมอาหารเฉพาะโรค และให้ยาเพื่อควบคุมความดันเลือด  นอกจากนี้ โรคไตและโรคหัวใจมักเกิดร่วมกัน ในสัตว์เลี้ยงสูงวัย เช่นเดียวกับในคน

 

โรคเบาหวานในแมว

สาเหตุ   เกิดจากภาวะ พร่องอินซูลิน หรือ ดื้อต่ออินซูลิน

อาการที่ควรเฝ้าระวัง    ปัสสาวะมาก, ดื่มน้ำเยอะ, น้ำหนักลด แม้กินอาหารมาก

การวินิจฉัย    ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดและปัสสาวะ, ตรวจฮอร์โมนที่เกี่ยวข้อง

แนวทางการดูแล ได้แก่ ควบคุมอาหาร ลดคาร์โบไฮเดรต, ฉีดอินซูลินภายใต้การควบคุมของสัตวแพทย์, ตรวจน้ำตาลเป็นประจำ และปรับแผนการรักษาอย่างต่อเนื่อง การตรวจพบโรคตั้งแต่เนิ่น ๆ ช่วยให้สัตวแพทย์สามารถออกแบบแผนการดูแลที่เหมาะสม และยืดอายุสัตว์เลี้ยงให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีได้นานขึ้น

 

โลกร้อนก็กระทบสัตว์เลี้ยง

 

ภาวะโลกร้อน (Climate Change) ไม่ได้ส่งผลแค่กับมนุษย์ แต่สัตว์เลี้ยงเองก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน โดยเฉพาะในประเทศไทยที่มีอุณหภูมิสูงและแสงแดดจัดเกือบตลอดทั้งปี ปรากฏการณ์ "ฮีตสโตรก" (Heat Stroke) ซึ่งอันตรายถึงชีวิต เป็นภัยที่มักพบในสัตว์เลี้ยงโดยเฉพาะสายพันธุ์หน้าสั้น (brachycephalic breeds) เช่น ปั๊ก บูลด็อก หรือเปอร์เซีย ที่มีระบบการหายใจไม่ดีเท่าสายพันธุ์อื่น

นอกจากนี้ ประเทศในเขตร้อนอย่างไทยยังมีความเสี่ยงสูงต่อโรคเขตร้อน เช่น พยาธิหนอนหัวใจ ไข้เห็บ โรคจากปรสิตภายนอกอย่างเห็บและหมัด ซึ่งสามารถแพร่กระจายได้ง่ายเมื่ออากาศชื้นและร้อน สัตว์เลี้ยงที่ไม่ได้รับการดูแลเรื่องสุขอนามัยและการป้องกันปรสิตอาจเสี่ยงต่อการติดโรคหรือเป็นพาหะได้

แนวทางป้องกันที่แนะนำ ได้แก่

• การให้สัตว์เลี้ยงอยู่ในที่ร่ม มีน้ำสะอาดตลอดเวลา
• หลีกเลี่ยงการออกนอกบ้านช่วงแดดจัด หากสัตว์เลี้ยงมีอาการให้ใช้ผ้าชุบน้ำเย็นเช็ดตรงบริเวณข้อพับและอุ้งเท้า
• ใช้ยาป้องกันเห็บหมัดอย่างต่อเนื่อง
• ตรวจสุขภาพสัตว์เลี้ยงเป็นประจำ

นอกจากนี้ ข้อมูลจากองค์การอนามัยสัตว์โลก (WOAH) ระบุว่า สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงมีผลโดยตรงต่อการแพร่กระจายของโรคสัตว์ โดยเฉพาะในพื้นที่เขตร้อนที่มีแมลงพาหะชุกชุม

 

 

โรคสามารถติดได้จากสัตว์สู่คน และคนสู่สัตว์

ภายในงานระบุว่ายังมีความเข้าใจผิดในสังคมไทยว่า “โรคของสัตว์ไม่สามารถแพร่สู่คนได้” แต่ในความเป็นจริง โรคติดต่อระหว่างสัตว์และคน หรือที่เรียกว่า โรคสัตว์สู่คน (Zoonosis) นั้นมีอยู่จำนวนมาก และบางโรคมีความรุนแรงถึงชีวิต

ตัวอย่างโรคสัตว์สู่คนที่พบได้ในประเทศไทย ได้แก่

• พิษสุนัขบ้า (Rabies) โรคร้ายที่ยังพบผู้เสียชีวิตในไทยทุกปี
• โรคพยาธิหนอนหัวใจ แม้จะพบในสัตว์เป็นหลัก แต่ยุงที่เป็นพาหะสามารถนำเชื้อเข้าสู่ร่างกายคนได้ในบางกรณี
• โรคติดเชื้อจากเชื้อราและไร เช่น กลาก หรือไรขี้เรื้อน อาจติดจากการสัมผัสโดยตรง

ขณะเดียวกัน มนุษย์ที่ป่วยก็สามารถแพร่เชื้อไปสู่สัตว์เลี้ยงได้เช่นกัน เช่น เชื้อโควิด-19 ที่มีรายงานว่าสามารถแพร่จากมนุษย์ไปสู่แมวหรือสุนัขได้ในบางกรณี จากข้อมูลขององค์การอนามัยโลก (WHO)

 

ป้องกันสัตว์เลี้ยงจากปรสิตภายนอก

 

แม้ว่าสัตว์เลี้ยงจะเลี้ยงอยู่ในบ้านหรือคอนโดที่เป็นระบบปิด ไม่ออกไปข้างนอกเลย ก็ยังมีโอกาสเสี่ยงต่อการติดปรสิตภายนอก ได้เช่นกัน โดยเฉพาะเห็บ หมัด และไรหู ซึ่งสามารถติดมาได้หลายทาง อาทิ

• เสื้อผ้า รองเท้า หรือกระเป๋าของเจ้าของที่เดินทางจากภายนอก
• สัตว์เลี้ยงตัวอื่นในบ้านที่เคยออกไปข้างนอกหรือมีการพาไปอาบน้ำ/ตัดขน
• สัตว์อื่นในอาคาร เช่น หนู แมลงสาบ หรือแมวข้างนอกที่เดินผ่าน
• จากเฟอร์นิเจอร์มือสองหรือพรมที่ไม่สะอาด
• แมวในระบบปิด ที่ไม่ได้รับการป้องกันจึงอาจพบหมัดหรือไรหูได้เช่นกัน ซึ่งทำให้เกิดอาการคัน ติดเชื้อผิวหนัง และอาจนำพาปรสิตภายใน เช่น พยาธิตัวกลมเข้าสู่ร่างกายแมวและแพร่ต่อสู่คน

แนวทางการดูแลที่แนะนำ

• ใช้ยาแบบหยดหลังหรือยากินป้องกันปรสิตอย่างต่อเนื่องทุกเดือน เช่น ตัวยา Esafoxolaner หรือ Eprinomectin ที่สามารถควบคุมเห็บ หมัด ไร และพยาธิได้ผลดี
• ดูดฝุ่นและทำความสะอาดที่อยู่อาศัยอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะพรม เบาะ หรือโซฟาที่แมวชอบนอน
• หลีกเลี่ยงการให้แมวสัมผัสกับสัตว์เลี้ยงอื่นที่ไม่ได้ป้องกันปรสิต
• ตรวจสุขภาพสัตว์เลี้ยงปีละ 1–2 ครั้ง แม้ไม่มีอาการผิดปกติ เพื่อเฝ้าระวังโรคและปรสิตที่อาจซ่อนอยู่