รู้จัก 'รักษามะเร็งด้วยอนุภาคโปรตอน' ดียังไง? เมื่ออยู่ในสิทธิบัตรทอง

จากที่ นพ.ชลน่าน ศรีแก้ว รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ในฐานะประธานกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เป็นประธานการประชุมคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (บอร์ด สปสช.) โดยมีวาระพิจารณา “ข้อเสนอการเพิ่มสิทธิประโยชน์การรักษามะเร็งด้วยอนุภาคโปรตอนในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ” นำเสนอโดย นางวราภรณ์ สุวรรณเวลา รองเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.)  และคณะกรรมการ มีมติเห็นชอบให้เพิ่มเติมสิทธิประโยชน์การรักษามะเร็งด้วยอนุภาคโปรตอนในระบบบัตรทอง ซึ่งเป็นวิธีการฉายรังสีด้วยอนุภาคโปรตอนที่เป็นเทคนิคการฉายรังสีสมัยใหม่ มีประสิทธิภาพในการรักษาผู้ป่วยมะเร็งและมีผลข้างเคียงลดน้อยลง โดยหลังจากนี้ สปสช. จะจัดทำประกาศเพื่อรองรับการจ่ายชดเชยตามที่กำหนดต่อไป

ซึ่งปัจจุบันในประเทศไทยมีหน่วยบริการที่ให้บริการฉายรังสีด้วยอนุภาคโปรตอนเพียงแห่งเดียว คือศูนย์โปรตอนสมเด็จพระเทพฯ รพ.จุฬาลงกรณ์ เปิดให้บริการมาตั้งแต่สิงหาคม 2564 ดังนั้นในบริหารจัดการจ่ายชดเชย สปสช. จึงใช้รูปแบบเหมาจ่ายรายปี จำนวน 50 ล้านบาท ให้แก่ ศูนย์โปรตอนสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ พร้อมให้มีการจัดระบบการส่งต่อ ประสานงาน เพื่อจัดบริการให้แก่ผู้ป่วยทุกวันตลอด 24 ชั่วโมง ซึ่งในกรณีการนำส่งผู้ป่วยสามารถเบิกจ่ายค่าพาหนะรับส่งผู้ป่วยอัตราเฉลี่ย 2,300 บาทต่อครั้ง 

 

 

ทั้งนี้จากข้อมูลของ ศูนย์โปรตอนสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้ให้รายละเอียดทางการรักษาไว้เบื้องต้นว่า

การทำงานและประโยชน์ของการรักษาด้วยอนุภาคโปรตอน

• โปรตอนเป็นอนุภาคที่ได้จากเครื่องเร่งอนุภาคไซโคลตรอน สามารถมุ่งเป้าในการรักษาได้ด้วยการกำหนดทิศทางเข้าไปยังก้อนมะเร็งได้อย่างตรงจุดมากยิ่งกว่ารังสีปกติ ทำให้เนื้อเยื่อที่อยู่โดยรอบก้อนมะเร็งทั้งส่วนหน้าและส่วนหลังจะได้รับปริมาณรังสีที่น้อยหรือแทบไม่โดนรังสี ผลกระทบจากรังสีตกค้างในร่างกายจึงมีผลดีกว่ารูปแบบอื่น
• การรักษาด้วยอนุภาคโปรตอน แพทย์มักจะเลือกใช้รักษามะเร็งในส่วนที่ก้อนเนื้อใกล้เคียงกับอวัยวะสำคัญ หรืออวัยวะที่สัมผัสรังสีไม่ได้ เช่น มะเร็งกระดูกฐานกะโหลกศีรษะ มะเร็งบริเวณไซนัส หรือ มะเร็งตับ เป็นต้น
• การรักษาดังกล่าวเป็นนวัตกรรมที่สามารถรักษาผู้ป่วยได้ทุกเพศ ทุกช่วงวัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ป่วยเด็ก เพราะรังสีที่ตกกระทบอวัยวะปกติข้างเคียงมากเกินไปจากการรักษาด้วยรังสีปรับความเข้ม ย่อมมีผลต่อพัฒนาการและการเจริญเติบโตของเด็ก
• แพทย์สามารถเพิ่มปริมาณรังสีสูงสุด ที่สามารถทําลายเซลล์มะเร็งได้ทั้งหมดโดยไม่ต้องผ่าตัด ช่วยลดผลข้างเคียง ที่อาจเกิดขึ้นทั้งในระยะสั้นและระยะยาว เช่น อาการเจ็บปาก เจ็บคอ ปากแห้ง คอแห้ง ภาวะลําไส้อักเสบ ภาวะไขกระดูกเสื่อม ความจําเสื่อม เป็นต้น
• เป็นการเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นให้แก่ผู้ป่วยโรคมะเร็ง โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยโรคมะเร็งเด็ก ที่จะช่วยลดความผิดปกติด้านการเจริญเติบโตและพัฒนาการ และลดโอกาส การเกิดมะเร็งชนิดที่สอง (Secondary Malignancy) อีกด้วย
• ด้วยวิธีการให้รังสี เป็นการให้ปริมาณสูงต่อครั้ง ด้วยจํานวนครั้งการฉายที่ลดลง ช่วยลดค่าใช้จ่ายและระยะเวลา ในการรักษา รวมทั้งเป็นการลดภาระงานของบุคลากรทางการแพทย์ลงได้

 

 

โดยกลุ่มโรคที่มีผลการศึกษารองรับประโยชน์ของอนุภาคโปรตอน ได้แก่

• โรคมะเร็งในเด็ก (Pediatric Tumors)
• เนื้องอกและมะเร็งที่ฐานกะโหลกศีรษะ (Base of Skull Tumors)
• เนื้องอกและมะเร็งในสมองและไขสันหลัง (Brain and Spinal Tumors)
• โรคมะเร็งตา (Ocular Tumors) -โรคมะเร็งหูคอจมูก (Head and Neck Cancers)
• โรคมะเร็งตับ (Hepatocellular Cancer) – โรคมะเร็งเนื้อเยื่ออ่อน (Soft Tissue Sarcomas)
• โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate Cancer) -โรคมะเร็งที่ต้องได้รับการฉายรังสี (Re-irradiation)

 

กลุ่มโรคที่อยู่ในระหว่างการศึกษายืนยัน ถึงประโยชน์ของอนุภาคโปรตอน

• โรคมะเร็งปอดและทรวงอก (Lung and Mediastinal Tumors)
• โรคมะเร็งทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Malignancies) ได้แก่ โรคมะเร็งหลอดอาหาร (Esophageal Cancer) โรคมะเร็งตับอ่อน (Pancreatic Cancer) โรคมะเร็งท่อน้ําดี (Biliary Cancers)
• โรคมะเร็งในลําไส้ตรงและทวารหนัก (Rectal and Anal Cancer)
• โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ (Bladder Cancer)
• โรคมะเร็งปากมดลูก (Cervical Cancer)
• โรคมะเร็งเต้านม (Breast Cancer)

 

โดยเครื่องโปรตอนแต่ละเครื่องในโลกจะมีชื่อเรียกเฉพาะ ของตัวเอง เครื่องโปรตอนที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ มีชื่อว่า “ดานา” (DANA)  และDANA เป็นเครื่องโปรตอนเครื่องแรกที่ติดตั้งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนประเทศถัดไปที่จะดําเนินการติดตั้ง เครื่องโปรตอนคือ สิงคโปร์