เจาะลึกรถไฟทางคู่ลพบุรี-ปากน้ำโพ ทางรถไฟยกระดับยาวสุดในไทย

ภาพทางรถไฟยกระดับคอนกรีตที่ทอดยาวสุดลูกหูลูกตาขนานไปกับถนนเลี่ยงเมืองลพบุรี กำลังจารึกตัวเองเป็นภาพจำใหม่ของจังหวัดประวัติศาสตร์ลพบุรี โครงสร้างมหึมานี้คือส่วนหนึ่งของโครงการก่อสร้างรถไฟทางคู่ช่วงลพบุรี-ปากน้ำโพ และได้สร้างสถิติเป็น ทางรถไฟยกระดับที่ยาวที่สุดในประเทศไทย ด้วยระยะทางยาวถึง 19 กิโลเมตร แต่ความสำคัญของโครงการนี้ไม่ได้หยุดอยู่แค่ขนาดและความยาวเท่านั้น เพราะนี่คือการ 'ผ่าตัดใหญ่' เส้นเลือดหลักของรถไฟสายเหนือ ปลดล็อกปัญหาคอขวดที่เรื้อรังมานานหลายทศวรรษ และจะส่งผลกระทบเชิงบวกต่อการเดินทางและโลจิสติกส์ไปจนถึงเชียงใหม่ ล่าสุดโครงการในส่วนแรกมีความคืบหน้าไปแล้วเกือบ 100% โดยการรถไฟแห่งประเทศไทยเปิดเผยเมื่อเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมาว่าจะเปิดบริการเป็นทางการวันที่ 5 ธ.ค.68 นี้

 

การรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) เปิดเผยว่า โครงการรถไฟทางคู่ช่วงลพบุรี – ปากน้ำโพ หลังจากดำเนินการก่อสร้างตามแผนพัฒนารถไฟทางคู่ ระยะที่ 1 แล้วเสร็จ และปัจจุบันอยู่ระหว่างติดตั้งระบบอาณัติสัญญาณ ซึ่งคาดว่าจะแล้วเสร็จในปลายปีนี้ แต่เนื่องด้วยโครงสร้างงานโยธามีความพร้อมแล้ว รฟท.จึงสามารถเปิดให้บริการเพื่ออำนวยความสะดวกประชาชนได้ทันที โดยระหว่างนี้จะใช้ระบบทางสะดวกอิเล็กทรอนิกส์ (E-token) ในการเดินรถ ซึ่งมีความปลอดภัยเป็นไปตามมาตรฐาน

 

ระบบทางสะดวกอิเล็กทรอนิกส์ (E-token) ในการเดินรถไฟ คือ ระบบอนุญาตใช้งานรางและพื้นที่ปฏิบัติงานแบบดิจิทัล ที่ช่วยบริหารจัดการการเดินรถและการซ่อมบำรุงให้ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และตรวจสอบได้ โดยผู้ใช้ราง เช่น ขบวนรถหรือทีมซ่อม ต้องขออนุมัติผ่านระบบ เมื่ออนุมัติแล้วจะได้รับ E-token แทนเอกสารกระดาษ เพื่อลดความซ้ำซ้อน ป้องกันอุบัติเหตุ และทำให้การจัดตารางเดินรถเป็นระบบมากขึ้น

 

 

“หลังเปิดให้ใช้ทางคู่ช่วงลพบุรี - ปากน้ำโพ จะทำให้ขบวนรถไฟสายเหนือเดินทางจากกรุงเทพฯ ไปยังเชียงใหม่ ใช้เวลาลดลง แบ่งเป็น ขบวนรถด่วน และด่วนพิเศษจะลดลง ประมาณ 25 นาที และขบวนรถธรรมดาจะลดลงมากถึง 1 ชั่วโมง เนื่องจากไม่ต้องสับเปลี่ยนรางเพื่อหลีกทางให้ขบวนด่วนแล้ว และในอนาคตเมื่อรถไฟทางคู่แล้วเสร็จทั้งระยะที่ 1 และระยะที่ 2 จะช่วยลดระยะเวลาเดินทางไปเชียงใหม่สูงสุด 2.20 ชั่วโมง เหลือประมาณ 12 ชั่วโมง แข่งขันกับการเดินทางด้วยรถยนต์ได้” นายวีริศ อัมระปาล ผู้ว่าการรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) เปิดเผยเมื่อเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา

 

ภาพรวมโครงการ แบ่งส่วนก่อสร้าง พิชิตคอขวดทางรถไฟสายเหนือ

โครงการรถไฟทางคู่สายเหนือ ช่วงลพบุรี-ปากน้ำโพ ถือเป็นโครงการโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่ที่มีความซับซ้อน เพื่อให้การบริหารจัดการและการก่อสร้างเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ การรถไฟแห่งประเทศไทยจึงได้แบ่งสัญญาการก่อสร้างออกเป็น 2 สัญญาหลัก ครอบคลุมเส้นทางที่แตกต่างกัน

สัญญาที่ 1 ช่วงบ้านกลับ - โคกกระเทียม (ระยะทาง 29 กม.)

สัญญาที่ 2 ช่วงท่าแค - ปากน้ำโพ (ระยะทาง 116 กม.)

 

 

บทความนี้จะมุ่งเน้นเจาะลึกความคืบหน้าของ สัญญาที่ 1 (ช่วงบ้านกลับ - โคกกระเทียม) ซึ่งเป็นส่วนที่มีความท้าทายทางวิศวกรรมสูงสุด โดยในระยะทาง 29 กิโลเมตรนี้ จะแบ่งออกเป็นทางรถไฟระดับพื้นดิน 10 กิโลเมตร และไฮไลท์สำคัญคือ ทางรถไฟยกระดับ (Elevated Track) ระยะทาง 19 กิโลเมตร ซึ่งบนเส้นทางสายใหม่นี้ยังเป็นที่ตั้งของสถานีรถไฟแห่งอนาคตที่จะเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อการเดินทางของชาวลพบุรีและผู้โดยสารรถไฟสายเหนือทุกคน

 

สถานีลพบุรี 2 และเส้นทางเลี่ยงเมือง หัวใจใหม่ของการเดินทาง

 

หัวใจสำคัญของการก่อสร้างในสัญญาที่ 1 คือการสร้างเส้นทางรถไฟสายใหม่เพื่อเบี่ยงเส้นทางออกจากตัวเมืองลพบุรีเดิมที่มีข้อจำกัดมากมาย โดยมีสถานีรถไฟแห่งใหม่และทางรถไฟยกระดับเป็นองค์ประกอบหลัก เพื่อแก้ปัญหาคอขวดและรองรับการเดินทางในอนาคต

 

สถานีลพบุรี 2 ประตูบานใหม่สู่เมืองลิง

สถานีแห่งใหม่นี้ถูกออกแบบให้เป็นศูนย์กลางการเดินทางแห่งใหม่ ตั้งอยู่นอกตัวเมืองเพื่อความสะดวกในการเข้าถึงและลดความแออัด

ที่ตั้ง: ตำบลโพธิ์ตลาดแก้ว อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี (บนทางหลวงหมายเลข 366)

โครงสร้างอาคาร: เป็นอาคารสูง 3 ชั้น ประกอบด้วย

ชั้นที่ 1: ลานจอดรถ รองรับผู้ที่เดินทางมาใช้บริการ

ชั้นที่ 2: พื้นที่บริการผู้โดยสาร ประกอบด้วยห้องจำหน่ายตั๋วและจุดพักคอย

ชั้นที่ 3: ชานชาลาและทางรถไฟ

 

การเชื่อมต่อในอนาคต เมื่อเปิดให้บริการอย่างเป็นทางการ จะมีการจัดเตรียมระบบขนส่งสาธารณะเพื่อเชื่อมต่อการเดินทางจากตัวเมืองลพบุรีและสถานีลพบุรี 1 เดิม มายังสถานีแห่งใหม่นี้

 

 

Bypass ยกระดับ 19 กม. เส้นทางแห่งความเร็วและทิวทัศน์

ทางรถไฟยกระดับยาว 19 กิโลเมตรนี้ ไม่ใช่แค่ผลงานชิ้นเอกทางวิศวกรรม แต่คือทางออกที่ทรงประสิทธิภาพต่อระบบการเดินรถไฟ เพราะสร้างขึ้นเพื่อให้ขบวนรถไฟทางไกลประเภทต่างๆ เช่น รถเร็ว, รถด่วน และโดยเฉพาะอย่างยิ่งขบวนรถสินค้า สามารถวิ่งเลี่ยงตัวเมืองลพบุรีได้โดยตรง ที่สำคัญคือช่วยลดระยะเวลาการเดินทางได้อย่างมีนัยสำคัญ ขบวนรถไฟไม่ต้องวิ่งเข้าไปในเส้นทางเดิมซึ่งเป็นทางเดี่ยวในช่วงสถานีลพบุรีถึงสถานีท่าแค ที่มักเกิดปัญหาต้องจอดรอเพื่อสับหลีกขบวนรถทำให้การเดินทางล่าช้า

 

ยิ่งกว่านั้นเส้นทางยกระดับสายนี้ได้กลายเป็นจุดชมวิวที่สวยงามแห่งใหม่โดยไม่ตั้งใจ ผู้โดยสารจะได้สัมผัสประสบการณ์การเดินทางในมุมมองที่สูงขึ้น สามารถมองเห็นทิวทัศน์ทุ่งนาสีเขียวขจีของจังหวัดลพบุรีได้แบบพานอรามา

 

อีกทั้งการสร้างเส้นทางเลี่ยงเมืองและสถานีใหม่นี้ จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงบทบาทของสถานีเดิมให้กลายเป็นจุดเชื่อมต่อที่สำคัญยิ่งขึ้น

 

 

กำเนิดใหม่ "ชุมทางโคกกระเทียม" และ "ชุมทางบ้านกลับ"

การมาถึงของทางรถไฟสายใหม่ ไม่เพียงแต่สร้างสถานีใหม่ แต่ยังได้ยกระดับสถานีเดิมที่มีอยู่ให้กลายเป็น "สถานีชุมทาง (Junction Station)" ที่มีความสำคัญเชิงยุทธศาสตร์มากขึ้น ทำหน้าที่เปรียบเสมือน "ประตูสู่เส้นทางสายใหม่" ที่เชื่อมต่อระหว่างเส้นทางรถไฟสายเก่าและสายใหม่

 

การเปลี่ยนแปลงของ "สถานีชุมทางโคกกระเทียม"

ที่นี่คือ "ประตูทางออก" ทางทิศเหนือของเส้นทางเลี่ยงเมือง ซึ่งกำลังจะเปลี่ยนโฉมหน้าไปอย่างสิ้นเชิงจากสถานีธรรมดาสู่ชุมทางรถไฟที่มีบทบาทหลากหลาย เพราะเป็นจุดบรรจบสำคัญที่ทางรถไฟยกระดับเลี่ยงเมืองจะเชื่อมต่อกลับเข้าสู่ทางรถไฟสายหลักเดิมมุ่งหน้าสู่ภาคเหนือ

 

การขยายครั้งใหญ่ที่เกิดขึ้น มีการเพิ่มชานชาลาจากเดิมที่เคยมีเพียง 3 ชานชาลา เพิ่มขึ้นเป็น 6 ชานชาลา เพื่อรองรับปริมาณขบวนรถที่เพิ่มขึ้น

 

และนอกจากจะรองรับขบวนรถโดยสารทั่วไปแล้ว สถานีแห่งนี้จะกลายเป็น ย่านขนถ่ายสินค้า (Yard) ที่สำคัญ และเป็นสถานีต้นทาง/ปลายทางของขบวนรถพิเศษทหารและขบวนรถขนส่งตู้คอนเทนเนอร์ การย้ายย่านขนถ่ายสินค้ามาไว้ที่นี่ ไม่เพียงแต่เพิ่มประสิทธิภาพ แต่ยังหมายถึงการนำขบวนรถสินค้าที่เสียงดังและเชื่องช้าออกจากเขตเมืองเก่าอย่างถาวร คืนความสงบให้กับพื้นที่ประวัติศาสตร์

 

บทบาทใหม่ของ "สถานีชุมทางบ้านกลับ"

สถานีบ้านกลับซึ่งจะได้รับการปรับปรุงและเปลี่ยนชื่อเป็น "สถานีรถไฟชุมทางบ้านกลับ" จะทำหน้าที่เป็น "ประตูทางเข้า" ทางทิศใต้ แม้จะเป็นชุมทางขนาดเล็กกว่าสถานีชุมทางโคกกระเทียม แต่ก็มีความสำคัญในฐานะ "จุดเริ่มต้นของทางแยก" ที่จะนำขบวนรถเข้าสู่เส้นทางรถไฟยกระดับเลี่ยงเมือง อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันความคืบหน้าการก่อสร้างในบริเวณนี้ยังคงมีความล่าช้าอยู่เล็กน้อย โดยบางช่วงของเส้นทางยังไม่ได้ดำเนินการวางหมอนและรางรถไฟ

 

การลงทุนยกระดับสถานีทั้งสองแห่งนี้เป็นเพียงปลายทางของเรื่องราว แต่ต้นเหตุที่แท้จริงที่ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่นี้ คือปัญหาที่ซ่อนตัวอยู่ใจกลางเมืองประวัติศาสตร์มานานนับศตวรรษ

 

ไขคำตอบ ทำไมต้องสร้างทางเลี่ยงเมือง? ปัญหาคอขวด ณ ใจกลางเมืองประวัติศาสตร์

หลายคนอาจตั้งคำถามว่า เหตุใดการรถไฟฯ จึงไม่เลือกสร้างทางคู่ขนานไปกับเส้นทางรถไฟเดิมที่วิ่งผ่านใจกลางเมืองลพบุรี ซึ่งดูจะเป็นแนวทางที่ตรงและง่ายกว่า คำตอบของคำถามนี้หยั่งรากลึกอยู่ในประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าของชาติ

 

ในอดีตการมีเส้นทางรถไฟพาดผ่านใจกลางเมืองคือสัญลักษณ์ของความเจริญ แต่ในปัจจุบัน ได้กลายเป็นข้อจำกัดที่ขัดขวางการพัฒนา

 

เส้นทางรถไฟเดิมช่วงระหว่างสถานีท่าแคจนถึงสถานีลพบุรีนั้น มีลักษณะเป็น "ทางเดี่ยว" ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของความล่าช้า แต่การขยายเส้นทางในบริเวณนี้กลับเป็นไปไม่ได้ ด้วยเหตุผลสำคัญดังนี้

1. พื้นที่ก่อสร้างคับแคบ สองข้างทางรถไฟเดิมมีพื้นที่ไม่เพียงพอที่จะขยายเป็นทางคู่ได้

2. ผลกระทบต่อโบราณสถานสำคัญนี่คือเหตุผลที่สำคัญที่สุด เนื่องจากแนวเส้นทางรถไฟเดิมได้พาดผ่านในระยะประชิดกับโบราณสถานคู่บ้านคู่เมืองของลพบุรีและของประเทศไทย ได้แก่ ศาลพระกาฬ และ พระปรางค์สามยอด การก่อสร้างใดๆ ในบริเวณนี้อาจส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อโครงสร้างและความงดงามของมรดกทางประวัติศาสตร์เหล่านี้

 

ด้วยเหตุนี้ ทางรถไฟยกระดับเลี่ยงเมืองจึงไม่ใช่แค่ทางเลือก แต่เป็น "ทางออกเดียว" ที่จะแก้ปัญหานี้ได้อย่างยั่งยืน โดยสร้างปัญหาตามมาน้อยที่สุด

 

 

ภาพ: เพจ Thailand Update