ชีวิตแสนดีใน NEOM เมืองแห่งอนาคตของซาอุฯ ความจริงหรือภาพลวงตา?
เบื้องหลังเสียงชื่นชม NEOM จากเหล่า “มัมฟลูเอนเซอร์” ต่างชาติ ยังมีเสียงวิจารณ์ดังขึ้นจากอีกฟากหนึ่งของโลก ตั้งคำถามว่าเสียงชื่นชมเหล่านี้เป็น “เรื่องจริง” หรือ “แผนประชาสัมพันธ์ที่วางกลยุทธ์มาอย่างดี”
ในโลกของโซเชียลมีเดียช่วงหลังนี้ แพลตฟอร์มอย่าง TikTok กลายเป็นเวทีโชว์ไลฟ์สไตล์ของเหล่า “มัมฟลูเอนเซอร์” เหล่าแม่ๆ ชาวต่างชาติที่พากันย้ายถิ่นฐานมาใช้ชีวิตในโครงการเมกะโปรเจกต์มูลค่ากว่า 500,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ของซาอุดีอาระเบียที่ชื่อว่า “NEOM” (นีออม) เมืองแห่งอนาคตที่ตั้งอยู่กลางทะเลทรายทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศ
ด้วยภาพของการใช้ชีวิตอันงดงาม ปิกนิกริมทะเลสีเทอร์ควอยซ์ ร้านกาแฟสุดเก๋ และห้างหรูสะอาดตา เหล่าแม่ๆ ต่างชาติจำนวนหนึ่ง ส่วนใหญ่พูดภาษาอังกฤษ แต่งกายในสไตล์ตะวันตก พากันโพสต์วิดีโอเชิดชูเมือง NEOM ว่าเป็น “สวรรค์ของครอบครัว” โดยเฉพาะสำหรับคนมีลูกเล็ก
หนึ่งในวิดีโอที่มีคนดูเกือบ 800,000 ครั้ง คือของ “Sarasarasid” คุณแม่ชาวไทยที่อาศัยอยู่ใน NEOM เธอแชร์กิจวัตรประจำวัน เช่น ขี่สกู๊ตเตอร์ จิบกาแฟ และพาลูกเล่นในสนามเด็กเล่นที่แทบไร้ผู้คน นอกจากนี้เธอยังเผยประสบการณ์การคลอดลูกที่โรงพยาบาลใน NEOM ซึ่งเธอยืนยันว่าการดูแลของแพทย์นั้น “ยอดเยี่ยมมาก”
เธอเองก็อาศัยอยู่ในหมู่บ้านสำหรับครอบครัวของพนักงาน NEOM ใกล้เกาะซินดาลาห์ (Sindalah) ซึ่งเป็นรีสอร์ตหรูบนทะเลแดงและถือเป็นโครงการย่อยแรกของ NEOM ที่เปิดให้บริการแล้ว โดยสามีของเธอซึ่งเป็นผู้จัดการฝ่ายขายระดับสูงของโครงการ ก็เคยโพสต์คลิปขับรถพาเธอแล่นข้ามทะเลทรายในรถ 4x4 ซึ่งมียอดชมถึง 2 ล้านวิว
แต่ท่ามกลางแสงสีของวิดีโอสุดวิบวับนั้น ยังมีเสียงวิจารณ์ดังขึ้นจากอีกฟากหนึ่งของโลก โดยเฉพาะจากองค์กรสิทธิมนุษยชนที่ตั้งคำถามว่าเสียงชื่นชมเหล่านี้เป็น “เรื่องจริง” หรือ “แผนประชาสัมพันธ์ที่วางกลยุทธ์มาอย่างดี”
NEOM คืออะไร?
NEOM (นีออม) คือโปรเจกต์เมืองอัจฉริยะที่เจ้าชายโมฮัมเหม็ด บิน ซัลมาน มกุฎราชกุมารของซาอุดีอาระเบียเป็นผู้ผลักดัน โดยมีเป้าหมายเพื่อเปลี่ยนภาพลักษณ์ของประเทศจากรัฐอิสลามหัวอนุรักษ์นิยม ให้กลายเป็นประเทศทันสมัยที่เปิดรับเทคโนโลยี การลงทุน และนักท่องเที่ยว
NOEM ตั้งอยู่ในจังหวัด Tabuk ทางตะวันตกเฉียงเหนือของซาอุดีอาระเบีย มีพื้นที่ประมาณ 26,500 ตารางกิโลเมตร โครงการนี้มีมูลค่าประมาณ 1.5 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 50 ล้านล้านบาท) และเป็นส่วนหนึ่งของแผน Vision 2030 ที่มุ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจที่ไม่พึ่งพาน้ำมัน ของซาอุดิอาระเบีย (ก่อนนี้โครงการสุดหรูโลกจำอย่าง Kingdom Centre สร้างเสร็จในปี 2002 ก็เป็นโครงการสำคัญที่อยู่ในวิสัยทัศน์ 2030 นี้)
เมืองอนาคต NEOM ที่ว่านี้มีองค์ประกอบย่อยที่สุดแสนจะทะเยอทะยาน และสุดอลังการยิ่งใหญ่ในโลกมนุษย์ ตั้งอยู่ในจังหวัด Tabuk ทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศ ประกอบด้วย 4 โครงการย่อยยักษ์ๆ คือ
The Line เมืองแนวยาว 170 กิโลเมตร กำแพงความสูง 500 เมตร และความกว้าง 200 เมตร เมืองนี้ออกแบบให้รองรับประชากรได้ถึง 9 ล้านคนภายในปี 2045 ไม่มีถนน ไม่มีรถยนต์ และใช้พลังงานสะอาด 100% มีระบบ AI ที่ช่วยในการบริหารจัดการเมืองอย่างมีประสิทธิภาพ
- โครงการ The Line เป็นความพยายามของซาอุดีอาระเบียในการสร้างเมืองที่ยั่งยืนและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยมีเป้าหมายที่จะเป็นต้นแบบของเมืองในอนาคต
Trojena เป็นหนึ่งในโครงการสำคัญของ NEOM ที่ตั้งอยู่ในจังหวัด Tabuk เช่นกันมีเป้าหมายที่จะเป็นรีสอร์ตภูเขาอัจฉริยะและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมแห่งแรกในภูมิภาคตะวันออกกลาง คาดว่าจะดึงดูดนักท่องเที่ยวประมาณ 700,000 คนต่อปี
- Trojena ได้รับเลือกให้เป็นสถานที่จัดการแข่งขันกีฬาเอเชียนฤดูหนาวในปี 2029 ซึ่งจะเป็นครั้งแรกที่จัดขึ้นในตะวันออกกลาง
- มากกว่านั้น Trojena เป็นโครงการที่สะท้อนถึงความทะเยอทะยานของซาอุดีอาระเบียในการเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจและสังคมผ่านการพัฒนาเมืองอัจฉริยะและการท่องเที่ยวที่ยั่งยืน อย่างไรก็ตาม การดำเนินโครงการในสภาพแวดล้อมที่ท้าทายเช่นนี้จำเป็นต้องมีการวางแผนและการจัดการที่รอบคอบเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้
Trojena ตั้งอยู่บนภูเขา Jebel al Lawz สูงจากระดับน้ำทะเลถึง 2,600 เมตร ด้วยความสูงจากระดับน้ำทะเล ความงดงามตามธรรมชาติ และสภาพอากาศที่พอเหมาะตลอดทั้งปี ทำให้เมืองแห่งนี้กลายเป็นศูนย์กลางระดับโลกด้านกีฬาฤดูหนาวและการผจญภัย
Oxagon เมืองอุตสาหกรรมลอยน้ำ มีเป้าหมายที่จะเป็นเมืองอุตสาหกรรมอัจฉริยะที่ใหญ่ที่สุดในโลก และเป็นศูนย์กลางของ "Blue Economy" มุ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับทะเลและมหาสมุทรอย่างยั่งยืน โดยใช้ทรัพยากรทางทะเลอย่างมีประสิทธิภาพและรับผิดชอบ
- ออกแบบเป็นรูปทรงแปดเหลี่ยม (Octagon) โดยมีส่วนหนึ่งของเมืองลอยอยู่บนทะเลแดง ซึ่งจะเป็นโครงสร้างลอยน้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลก รูปทรงแปดเหลี่ยมของเมืองช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและใช้พื้นที่อย่างมีประสิทธิภาพ สนับสนุนเป้าหมายของ NEOM ในการอนุรักษ์ธรรมชาติ 95% ของพื้นที่ทั้งหมด
Sindalah เป็นเกาะรีสอร์ตหรูแห่งแรกที่เปิดให้บริการภายใต้โครงการ NEOM ของซาอุดีอาระเบีย ห่างจากชายฝั่งเพียง 5 กิโลเมตร โดยมีเป้าหมายเพื่อเป็นจุดหมายปลายทางระดับโลกสำหรับนักท่องเที่ยวระดับไฮเอนด์และชุมชนเรือยอชต์ งบประมาณการก่อสร้าง เกือบ 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งสูงกว่างบประมาณเริ่มต้นถึงสามเท่า ออกแบบโดย Luca Dini Design & Architecture บริษัทออกแบบสถาปัตยกรรมเรือยอชต์ระดับโลก
- วางเป้าหมายด้านการท่องเที่ยว รองรับนักท่องเที่ยวได้สูงสุด 2,400 คนต่อวันภายในปี 2028
- Sindalah ทำหน้าที่เป็นจุดเชื่อมต่อระหว่าง NEOM กับทะเลแดง และเป็นจุดหมายปลายทางใหม่สำหรับชุมชนเรือยอชต์ระดับโลก โดยใช้เวลาเดินทางเพียง 17 ชั่วโมงจากท่าเรือหลักในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
- การออกแบบของเกาะเน้นการผสมผสานระหว่างความหรูหรากับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยมีการย้ายแนวปะการังจากต่างประเทศมาฟื้นฟูระบบนิเวศทางทะเลรอบเกาะ เป็นส่วนหนึ่งของวิสัยทัศน์ 2030 (Vision 2030) ของซาอุดีอาระเบีย ที่มุ่งเน้นการกระจายเศรษฐกิจและส่งเสริมอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว
เสียงชื่นชมจาก "มัมอินฟลูเอนเซอร์" ต่างชาติ
ในช่วงที่ผ่านมา มีคุณแม่ต่างชาติจำนวนหนึ่ง โพสต์เนื้อหาแสดงถึงความสุขในการใช้ชีวิตใน NEOM อย่างต่อเนื่อง เช่น Aida McPherson สาวเชื้อสายอาเซอร์ไบจานที่เกิดในลอนดอน โพสต์วิดีโอลูกสาวของเธอในชุดประจำชาติซาอุฯ พร้อมบรรยายว่า “หากคุณมีลูก ที่นี่คือที่ที่ดีที่สุด” และ Sarasarasid คุณแม่ชาวไทย โพสต์ประสบการณ์การคลอดลูก และไลฟ์สไตล์ในเมืองที่ดูสะอาด ทันสมัย และปลอดภัย
แม้หลายคลิปจะเต็มไปด้วยรอยยิ้ม แต่สิ่งที่สังเกตได้คือ เมืองในวิดีโอกลับดู “ร้างผู้คน” แทบไม่มีชาวเมืองคนอื่นๆ ในฉากหลัง
ชีวิตที่หรูหราใน NEOM สะท้อนความจริงของซาอุฯ หรือไม่?
นักเคลื่อนไหวด้านสิทธิมนุษยชนอย่าง Lina al-Hathloul จากองค์กร ALQST เตือนว่า ภาพที่เหล่าอินฟลูเอนเซอร์โชว์นั้น "ไม่สะท้อนความเป็นจริงของคนซาอุฯ เลย"
“ผู้หญิงซาอุฯ ยังคงอยู่ภายใต้ระบบผู้ปกครองชายตั้งแต่เกิดจนตาย ทั้งจากพ่อและสามี และหาก ‘ไม่เชื่อฟัง’ ก็อาจถูกจำคุกได้”
แม้เจ้าชายโมฮัมเหม็ดจะได้รับการยกย่องว่าทำให้ประเทศทันสมัยขึ้น เช่น อนุญาตให้ผู้หญิงขับรถได้ แต่ระบบที่ผู้หญิงต้องได้รับอนุญาตจากผู้ชายในหลายเรื่องก็ยังไม่หายไป และผู้ที่ออกมาเรียกร้องให้ยกเลิกระบบนี้กลับถูกจับกุม
กลยุทธ์ "PR อัจฉริยะ" ผ่านมัมอินฟลูเอนเซอร์?
นักวิเคราะห์ด้านสิทธิมนุษยชนจากองค์กร FairSquare อย่าง Nicholas McGeehan มองว่า การใช้แม่ๆ อินฟลูเอนเซอร์ถือเป็น “ยุทธศาสตร์ประชาสัมพันธ์ที่ชาญฉลาด” ที่จะทำให้ซาอุดีอาระเบียดูน่าอยู่และน่าลงทุนในสายตาชาวตะวันตก
ด้านนักวิเคราะห์จากสถาบันวิเคราะห์เชิงยุทธศาสตร์ของฝรั่งเศส David Rigoulet-Roze ระบุว่า รัฐบาลซาอุฯ ใช้กลยุทธ์ “ทุ่มทุนจ้างอินฟลูเอนเซอร์นับร้อย” เพื่อทำลายภาพจำของประเทศอนุรักษนิยมที่ถูกมองว่าเต็มไปด้วยแนวคิดสุดโต่งทางศาสนา
ภาพจำใหม่ของซาอุฯ
เสียงจากมัมฟลูเอนเซอร์ใน TikTok อาจสะท้อนเพียงมุมเล็กๆ ของคนกลุ่มพิเศษในสังคมซาอุดีอาระเบีย กลุ่มคนต่างชาติที่มีสิทธิพิเศษ อาศัยอยู่ในคอมเพล็กซ์หรู รับค่าตอบแทนสูง และไม่ต้องเผชิญกับข้อจำกัดทางกฎหมายและศีลธรรมเช่นเดียวกับคนพื้นถิ่น
ในขณะที่โลกออนไลน์เต็มไปด้วยภาพชีวิตแสนสุขใน NEOM นักสิทธิมนุษยชนกลับมองว่านี่อาจเป็นอีกหนึ่ง “ฉากหน้า” ที่สร้างขึ้นเพื่อลบล้างภาพจำเก่าของประเทศที่ยังเต็มไปด้วยข้อจำกัดด้านเสรีภาพ ความไม่เท่าเทียมทางเพศ และการละเมิดสิทธิมนุษยชน
เมืองแห่งอนาคตอาจจะดูหรูหรา แต่อดีตและปัจจุบันของซาอุฯ ยังไม่อาจลบเลือนได้ง่ายด้วยฟิลเตอร์ของ TikTok และรอยยิ้มของเหล่าแม่ๆ ชาวต่างชาติ
อัพเดทสถานการณ์ NEOM ล่าสุด
ณ เดือนพฤษภาคม 2025 โครงการ NEOM ของซาอุดีอาระเบียกำลังเผชิญกับความท้าทายทางการเงินอย่างรุนแรง โดยมีการปรับลดขนาดโครงการและทบทวนแผนการดำเนินงานหลายด้าน
สถานะการเงินของ NEOM
- งบประมาณพุ่งทะยาน จากงบประมาณเริ่มต้นที่ 500 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ปัจจุบันมีรายงานว่าโครงการ NEOM อาจมีค่าใช้จ่ายรวมสูงถึง 8.8 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งมากกว่างบประมาณประจำปีของซาอุดีอาระเบียถึง 25 เท่า
- การก่อสร้างล่าช้า โครงการ The Line ซึ่งเป็นหนึ่งในโครงการหลักของ NEOM มีความคืบหน้าเพียงเล็กน้อย โดยคาดว่าจะสร้างได้เพียง 2.4 กิโลเมตรจากทั้งหมด 170 กิโลเมตรภายในปี 2030
- การจัดหาเงินทุนเพิ่มเติม ในเดือนมกราคม 2025 NEOM ได้รับเงินทุนจำนวน 3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐจากการทำข้อตกลงกับ SACE ซึ่งเป็นหน่วยงานรับประกันสินเชื่อเพื่อการส่งออกของอิตาลี
ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อโครงการ
- ราคาน้ำมันที่ลดลง: เศรษฐกิจของซาอุดีอาระเบียที่พึ่งพารายได้จากน้ำมันได้รับผลกระทบจากราคาน้ำมันที่ลดลง ส่งผลให้มีการปรับลดงบประมาณและทบทวนโครงการต่าง ๆ รวมถึง NEOM
- การบริหารจัดการที่ไม่โปร่งใส: มีรายงานว่าผู้บริหารบางส่วนของ NEOM อาจมีการปกปิดข้อมูลทางการเงินและปรับแต่งตัวเลขเพื่อให้โครงการดูมีความคืบหน้ามากกว่าความเป็นจริง
- แรงงานและสิทธิมนุษยชน: มีการวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับการปฏิบัติต่อแรงงานต่างชาติในโครงการ NEOM รวมถึงรายงานการเสียชีวิตของแรงงานจำนวนมาก ซึ่งส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์ของโครงการในระดับสากล
การปรับแผนและอนาคตของ NEOM
- การปรับลดขนาดโครงการ: มีการปรับลดเป้าหมายของโครงการ The Line จากการรองรับประชากร 1.5 ล้านคนภายในปี 2030 เหลือเพียง 300,000 คน
- การทบทวนโครงการ: เจ้าหน้าที่ของ NEOM กำลังทบทวนความเป็นไปได้และลำดับความสำคัญของโครงการต่าง ๆ ภายใต้ข้อจำกัดทางการเงินที่มีอยู่
- การมุ่งเน้นระยะยาว: รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังของซาอุดีอาระเบียระบุว่า NEOM เป็นโครงการระยะยาวกว่า 50 ปี และไม่ควรคาดหวังผลตอบแทนในระยะสั้น
- แม้ว่า NEOM จะเผชิญกับความท้าทายหลายประการ แต่โครงการยังคงได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลซาอุดีอาระเบียในฐานะส่วนหนึ่งของวิสัยทัศน์ 2030 เพื่อกระจายเศรษฐกิจและลดการพึ่งพารายได้จากน้ำมัน
โครงการสุดหรูเป็นที่จดจำของซาอุฯ
Kingdom Centre หรือที่รู้จักกันในชื่อ Kingdom Tower เป็นอาคารสูง 302.3 เมตร 99 ชั้น ตั้งอยู่ในย่าน Al-Olaya ของกรุงริยาด อาคารนี้เปิดให้บริการในปี 2002 และเป็นหนึ่งในโครงการที่แสดงถึงความทันสมัยของซาอุดีอาระเบีย มี Sky Bridge ที่ชั้นบนสุด ซึ่งเป็นจุดชมวิวที่ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยว ภายในประกอบด้วยโรงแรม Four Seasons ห้างสรรพสินค้า Al-Mamlaka อพาร์ตเมนต์หรู และสำนักงาน
Kingdom Centre เป็นตัวอย่างของการพัฒนาเมืองที่ผสมผสานความหรูหราและความทันสมัย เป็นโครงการยุคต้นๆ ที่สอดคล้องกับเป้าหมายของ Vision 2030 ในการส่งเสริมการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจที่หลากหลาย
ทั้งสองโครงการเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามของซาอุดีอาระเบียในการปรับโฉมประเทศให้ทันสมัยและลดการพึ่งพาน้ำมัน Kingdom Centre แสดงถึงการพัฒนาเมืองในกรุงริยาดที่เน้นความหรูหราและการท่องเที่ยว ขณะที่ NEOM มุ่งเน้นการสร้างเมืองอัจฉริยะที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและใช้เทคโนโลยีขั้นสูง
และทั้งสองโครงการนี้สะท้อนถึงวิสัยทัศน์ของซาอุดีอาระเบียในการเป็นผู้นำด้านนวัตกรรมและการพัฒนาอย่างยั่งยืนในภูมิภาคตะวันออกกลาง
ข้อมูลอ้างอิง: