อาคารที่ใช้พลังงานสุทธิเป็นศูนย์ “Net Zero Energy Building” ต้องมีอะไร?

ถ้าพูดถึงการประหยัดพลังงานหลายคนคงคิดว่า ถ้าจะให้เป็นศูนย์ ก็ต้องไม่ใช้แอร์ ไม่ใช้ลิฟท์ ใช้ไฟให้น้อยๆ แล้วเราจะใช้ชีวิตแบบนี้ได้อย่างไร?  …แต่ City Defined EP นี้ อยากให้ทุกคนตัดภาพเหล่านั้นออกไป เพราะอาคาร 70 ปี พพ. ตึกสูง 6 ชั้นนี้ คืออาคารภายใต้แนวคิด Net Zero Energy Building ที่ "ลดพลังงาน แต่ไม่ลดคุณภาพชีวิต"

ว่าแต่อาคารที่จะเรียกได้ว่า ใช้พลังงานสุทธิเป็นศูนย์ ต้องประกอบด้วยอะไรบ้างนั้น City Defined พาคุณมาหาคำตอบไปด้วยกันครับ กับแขกรับเชิญในวันนี้กับ 'ผอ.เล็ก' นันทนิษฎ์ วงศ์วัฒนา ผู้อำนวยการกองกำกับและอนุรักษ์พลังงาน กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) กระทรวงพลังงาน

ข้อมูล "อาคาร 70 ปี พพ." ที่กระทรวงพลังงาน

อาคารสำนักงานสูง 6 ชั้น มีพื้นที่ใช้สอย 2,650 ตารางเมตร โดยมีการออกแบบ ตามแนวคิด “ลดพลังงาน เสริมคุณภาพชีวิต” ซึ่งมีแนวคิดการออกแบบที่สำคัญ ได้แก่ “Passive Design”  ซึ่งเป็นการออกแบบให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม และ “Active Design” ที่มีการออกแบบโครงสร้างอาคารให้มีความยั่งยืนด้านการใช้พลังงาน ผ่านการพัฒนาเทคโนโลยี หรืออุปกรณ์ทันสมัยเข้ามาช่วยควบคุมการใช้พลังงาน เช่น การใช้ระบบปรับอากาศประสิทธภาพสูงทำงานร่วมกับเซ็นเซอร์ต่างๆ หรือการนำระบบบริหารจัดการอาคารอัตโนมัติมาประยุกต์ใช้ ซึ่งจะเป็นจุดเริ่มต้นที่ภาครัฐและภาคเอกชน สามารถนำมาเป็นแบบอย่างและต่อยอดเพื่อให้ Net Zero Energy Building เกิดขึ้นอย่างแพร่หลายในประเทศไทย

ปัจจุบันการสร้างอาคารใหม่ ๆ ของไทยได้นำแนวคิดด้านการประหยัดพลังงานและการใช้พลังงานทดแทน โดยการทำให้การใช้พลังงานสุทธิเท่ากับศูนย์ (Net Zero Energy Building: NZEB) เริ่มถูกนำมาประยุกต์ใช้ในอาคารและที่อยู่อาศัยมากขึ้น ซึ่งเป็นแนวคิดในการพัฒนาอาคารที่สอดคล้องกับแผนปฏิบัติการเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกขององค์การสหประชาชาติ (United Nations) ที่จะลดก๊าซเรือนกระจกทั่วโลกลงให้ได้ 45% ในปี พ.ศ. 2573 และลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเป็นศูนย์ในปี พ.ศ. 2593

อาคารที่ได้รับสถานะใช้พลังงานสุทธิเป็นศูนย์ต้องมีอะไรบ้าง ถึงจะได้ชื่อว่า Net Zero Energy Building

1.การพึ่งพาพลังงานหมุนเวียน อาคารต่างๆ บรรลุเป้าหมายการปล่อยก๊าซคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์ได้ด้วยการเลิกใช้พลังงานที่มาจากเชื้อเพลิงฟอสซิล และใช้พลังงานสะอาดที่มาจากพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์และลม ส่วนใหญ่พลังงานนี้ถูกสร้างขึ้นในสถานที่ นั้นๆ

2.การออกแบบอาคารแบบพาสซีฟ (Passive building design) อาคารสุทธิเป็นศูนย์ใช้พลังงานน้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้โดยใช้การออกแบบอาคารแบบพาสซีฟ กลยุทธ์นี้ใช้แหล่งกำเนิดแสง ความร้อน และการระบายอากาศตามธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุด

3.การจัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ (Effective resource management) เทคโนโลยีบูรณาการอันชาญฉลาดขับเคลื่อนพลังงานความร้อน แสงสว่าง และการระบายอากาศ ไปยังจุดที่ต้องการจริงๆ ด้วยวิธีนี้ จะสิ้นเปลืองพลังงานน้อยลงและปล่อยก๊าซคาร์บอนให้น้อยที่สุด

4.พลังประชาชน (People Power) Net Zero ไม่ใช่แค่เรื่องอิฐและปูนเท่านั้น เพราะมันเกี่ยวข้องกับผู้คนด้วย เพื่อให้บรรลุเป้าหมายการใช้พลังงานสุทธิเป็นศูนย์ ธุรกิจต่างๆ ต้องแน่ใจว่าพนักงานของตนมีส่วนร่วมด้วย โดยสนับสนุนการลดการใช้พลังงานและลดของเสีย 

5. ติดตามผลลัพธ์ (Track Record) กิจการที่มีสถานะใช้พลังงานสุทธิเป็นศูนย์ได้รับการจัดระเบียบและความโปร่งใสเกี่ยวกับการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่กำลังดำเนินอยู่ และมีระบบที่เข้มงวดและแม่นยำในการรวบรวมข้อมูลการปล่อยก๊าซคาร์บอนและการชดเชยคาร์บอน 

6.การยอมรับ การบรรลุเป้าหมายถึงคาร์บอนเป็นศูนย์ไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับอาคารใดๆ เป็นเหตุผลสำคัญที่ธุรกิจต่างๆ เลือกแผนงานที่หลากหลายเพื่อรับรองสถานะศูนย์สุทธิของอาคาร เช่น BREEAM และ LEED

ในวันข้างหน้า City Defined เชื่อว่า เราจะมีอาคารแบบนี้เกิดขึ้นอีกมากมายในประเทศและในโลกของเรา เพราะความสมาร์ทหรือความฉลาดของเมืองก็คือภาพสะท้อนความฉลาดของผู้คนที่อาศัยอยู่ ว่าจะบริหารจัดการเมืองอย่างไรให้ทำร้ายโลกน้อยที่สุด เพราะนี่คือเรื่องสำคัญของอนาคตมนุษยชาติ และการดำรงอยู่ของเรา…