บอนไซ สวนศิลป์แห่งจินตนาการ

โดย...สืบสิน ภาพ คลังภาพโพสต์ทูเดย์

นับเป็นความมหัศจรรย์แห่งพฤกษา ที่เกิดจากการสร้างงานศิลป์ของคนเราไปแล้วล่ะครับ สำหรับ บอนไซ ที่นับวันจะได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จึงทำให้บางต้นมีราคาแพงลิบลิ่ว ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ของต้นไม้ และฟอร์มที่ลงมือจัดงานศิลป์ให้งดงาม

อันที่จริงแล้วบอนไซไม่ได้กำเนิดขึ้นที่ญี่ปุ่นเป็นแห่งแรก แต่ญี่ปุ่นได้รับอิทธิพลมาจากการปลูกไม้กระถางของจีนที่เรียกว่า “เผิงเจิ่ง” ในช่วงศตวรรษที่ 6 ต่อจากนั้นได้พัฒนารูปแบบการปลูกจากการจำลองสวนขนาดจิ๋วมาสู่การปลูกใส่ชามเซรามิกขนาดใหญ่ และได้เข้าไปเผยแพร่ในรั้วในวังจนกลายเป็นงานอดิเรกสุดโปรดของท่านโชกุน กลายเป็นการปลูกต้นไม้ในกระถางจิ๋วจำนวนมาก และกลายเป็นมรดกชิ้นสำคัญที่ตกทอดมาจนถึงปัจจุบันนี้

 

ด้วยความงดงามของต้นไม้ใหญ่ในธรรมชาติ ที่คนเราจับมาย่อส่วนลงในกระถางใบเล็ก นับเป็นต้นไม้ในจินตนาการของผู้ปลูก ให้ความสำคัญทางด้านจิตใจ เนื่องจากต้องใช้ความอดทนในการเลี้ยงดู บวกกับความรักจึงทำให้พรรณไม้นั้นโดดเด่น งดงาม และมีอายุยาวนานหลายปี

เนื่องจากไม้บอนไซเป็นไม้ย่อส่วนเพราะฉะนั้นในการดัด ตัดแต่ง หรือการสร้างบอนไซให้สวยงามเป็นธรรมชาติ ก็จะต้องเลียนแบบต้นไม้ใหญ่ที่อยู่ในธรรมชาติ นี่แหละถือเป็นสุดยอดสำหรับนักเล่นบอนไซ

ส่วนพันธุ์ไม้ที่นิยมนำมาทำบอนไซนั้น มีทั้งต้นไม้จากญี่ปุ่นต้นแบบ อาทิ เมาต์เทนไพน์ จูนิเปอร์ บอสตัน เจแปนิสไวต์ไพน์ ซึ่งเป็นต้นไม้ที่เหมาะกับอากาศหนาวเย็น

 

สำหรับอากาศร้อนชื้นในบ้านเราก็มีพันธุ์ไม้มากมายที่หยิบจับมาสร้างงานศิลป์ อาทิ เฟื่องฟ้า ตะโก มะกอก ชวนชม โมก มะสัง โพธิ์ กระทั่งมะยม ก็ถูกจับนำมาทำบอนไซ ซึ่งเป็นของเล่นมือใหม่ที่นิยมนำมา
สร้างงานศิลป์กัน

วิธีการที่จะปลูกบอนไซดูเหมือนจะเป็นเรื่องไกลตัว แต่เชื่อเถอะครับไม่มีเรื่องใดไกลเกินเอื้อมสำหรับผู้รักต้นไม้อย่างเรา บอนไซก็เช่นกัน

เริ่มต้นจากการเลือกกระถาง กระถางที่เหมาะกับการปลูกบอนไซที่ดีที่สุดจะต้องเป็นกระถางที่เป็นดินเผา และควรมีขนาดใหญ่กว่าต้นตอ

ส่วนการหาต้นตอ หากเราจะเลี้ยงบอนไซด้วยฝีมือเราเองก็ต้องเริ่มตั้งแต่เพาะเมล็ดไม้ เพื่อให้ได้รากแก้ว แต่นั่นอาจจะเป็นการใช้เวลานานเกินไป มีอีกวิธีก็คือซื้อต้นตอที่เขาขุดมาขายตามตลาดพันธุ์ไม้ก็ได้ เมื่อได้ต้นมาแล้วก็นำมาปลูกลงกระถาง พอตั้งตัวได้ก็เริ่มให้ปุ๋ย ช่วงเลี้ยงต้นตอใส่ปุ๋ย16-16-16 หรือออสโมโค้ทก็ได้ เพื่อให้ต้นตอโตเร็ว พอต้นตออายุประมาณ 5-6 เดือนก็เริ่มจำกัดเรื่องปุ๋ยและน้ำเพื่อไม่ให้ต้นตอโตเร็วเกินไป จากนั้นก็ตัดยอดออกให้เหลือตอสูงประมาณ 1 ฟุต ตัดแผลให้ตรงอย่าให้เบี้ยวหรือเฉียง แล้วรอให้แตกกิ่งใหม่

 

ส่วนดินที่เหมาะกับการปลูกบอนไซต้องใช้ดินที่ไม่อุ้มน้ำ แต่เก็บความชื้นได้ดี เช่น ดินต้นจามจุรี หินภูเขาไฟ กาบมะพร้าว เป็นต้น

ครั้งเมื่อตัดยอดออกแล้วทิ้งไว้สัก 2-3 เดือน กิ่งใหม่ก็จะเริ่มแตก หากกิ่งที่แตกออกมาแล้วดูไม่สวยก็เด็ดทิ้งไปก่อน ไม่ต้องเสียดายเพื่อรอกิ่งใหม่แตกออกมาสมใจทีนี้ล่ะเราก็เริ่มดัดตัดแต่งกิ่งไปเรื่อยๆ วิธีดัดก็ใช้ลวดปักลงในดินบริเวณโคนต้นแล้วพันขึ้นไป จากนั้นดัดซ้ายดัดขวาตามกิ่ง คอยดัดให้ได้ลีลาตามต้องการ และตัดแต่งกิ่งอยู่เสมอๆ เมื่อดัดไป 3-4 เดือนเอาลวดออกแล้วพันใหม่อยู่เรื่อยๆ เลี้ยงจนได้รูปทรงแล้วก็แกะลวดออกได้

มาถึงขั้นตอนการดูแล เริ่มจากที่หลังจากปลูกไปแล้วประมาณ 1-2 ปี ธาตุอาหารในดินจะหมดไปและรากก็จะเริ่มเต็มกระถาง เราต้องเปลี่ยนดินใหม่ โดยใช้ส่วนผสมของดิน ทราย ขุยมะพร้าว หรือขี้เถ้าแกลบ ก่อนที่จะนำต้นลงปลูก และจะต้องตัดปลายรากออกประมาณ 1 ใน 4 เพื่อให้รากแตกแขนงออกมาใหม่และหาอาหารได้ดีขึ้น เมื่อเลี้ยงไปได้ประมาณ 2-3 ปี โดยต้นก็จะเริ่มอวบอ้วนขึ้นเรื่อยๆ เริ่มเห็นความสวยงามของบอนไซแล้วล่ะครับทีนี้

 

จำเอาไว้ว่าบอนไซจะงดงามนอกจากงานศิลป์ที่เรารังสรรค์ให้แล้ว จะต้องตั้งอยู่กลางแจ้ง ให้ได้รับแดดเต็มๆ หากบอนไซอยู่ในที่ร่มนานเกินไปใบจะเหลืองและทิ้งใบ

สำหรับการให้ปุ๋ยแนะนำให้ใส่ปุ๋ยคอกปริมาณ 1-2 เดือน/ครั้ง หากใส่ปุ๋ยเคมีจะทำให้บอนไซโตเร็วเกินไปจนเสียรูปทรงได้ ส่วนการให้น้ำก็รดน้ำให้ชุ่มทุกวัน และคอยตัดแต่งกิ่งอยู่เสมอเดือนละครั้ง หากทำได้อย่างนี้ บอนไซที่ปลูกเลี้ยงก็จะอยู่กับคุณไปอีกนานเชียวล่ะครับ