กรมการข้าว ติดปีก“ศูนย์ข้าวชุมชน” ด้วยเทคโนโลยี เร่งกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวดีสู่ชาวนา

          “ศูนย์ข้าวชุมชน” เป็นองค์กรที่มีความสำคัญด้านการผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีที่มีอยู่ทั่วประเทศไทย โดยในปัจจุบันได้มีศูนย์ข้าวชุมชนที่ได้ขึ้นทะเบียนกับกรมการข้าวแล้ว ตั้งแต่เดือนมิถุนายน 2560 ถึงเดือนสิงหาคม 2567 จำนวน 4,745  ศูนย์ จาก 75 จังหวัด โดยกรมการข้าวได้มีการส่งเสริมและขับเคลื่อนศูนย์ข้าวชุมชนให้เป็นศูนย์กลางในด้านพัฒนาการผลิตข้าวและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในชุมชนอย่างต่อเนื่อง

          นายมงคล จันทร์ประทัด ผู้อำนวยการสำนักส่งเสริมการผลิตข้าว กรมการข้าว กล่าวว่า ทางสำนักส่งเสริมการผลิตข้าว ได้ดำเนินงานตามนโยบายของอธิบดีกรมการข้าวในการสนับสนุนและขับเคลื่อนศูนย์ข้าวชุมชน นับจากปี 2568 ผ่านโครงการ เสริมสร้างศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ข้าวชุมชนเพื่อให้ศูนย์ข้าวชุมชนสามารถผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าว ให้เพียงพอต่อความต้องการของชาวนาในชุมชนและของประเทศ เสริมสร้างความเข้มแข็งศูนย์ข้าวชุมชนในการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี

          โดยมีการสร้างและเชื่อมโยงเครือข่ายอย่างเป็นระบบ รวมทั้งผลักดันให้ศูนย์ข้าวชุมชนมี ส่วนร่วมในการดำเนินงานเชิงนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ในระดับพื้นที่มากขึ้น และสามารถทำงาน ร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยภายใน 3 ปี ศูนย์ข้าวชุมชน 5,000 แห่ง สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ได้ถึง 870,000 ตัน  ซึ่งกรมจะให้การสนับสนุนปัจจัยการผลิตต่างๆ ได้แก่ เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี เป็นหัว เชื้อในการผลิตข้าว สารชีวภัณฑ์ ปุ๋ยเคมีคุณภาพดีและปุ๋ยอินทรีย์ รวมถึงให้การสนับสนุนเครื่องจักรกลการเกษตร ในการลดต้นทุนและเพิ่มศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ ทำให้มีรายได้เพิ่มขึ้น

          สำหรับเป้าหมายเสริมสร้างความเข้มแข็ง “ศูนย์ข้าวชุมชน” นับจาก งบประมาณ 2568 วางเป้าหมาย การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีโดยมีเป้าหมาย จำนวน 800 แห่ง และสามารถผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีให้เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน และของประเทศ ไม่น้อยกว่าจำนวน 80,000 ตัน

          “กรมการข้าว ยังคงหลักการเดิมคือการลดต้นทุนการผลิต โดยสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีจากกรมการข้าว จำนวน 1,800 ตัน ให้แก่ศูนย์ข้าวชุมชนที่เข้าร่วมโครงการฯ และก่อนกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวให้กับชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียงจะมีการตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว เพื่อให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพก่อนกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวให้กับ ชุมชน นอกจากนี้ยังสนับสนุนให้ยืมชุดเครื่องคัดทำความสะอาดเมล็ดพันธุ์ข้าว จำนวน 97 ชุด การสร้างความเข้มแข็งให้แก่ศูนย์ข้าวชุมชน - การถ่ายทอดองค์ความรู้ เน้นการร่วมวางแผนการดำเนินงานของศูนย์ข้าวชุมชนในระดับพื้นที่ (เวทีชุมชน) และการอบรมหลักสูตรการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ให้แก่สมาชิกผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ข้าว ชุมชน รวมทั้งการพัฒนาผู้นำศูนย์ข้าวชุมชนและการเตรียมความพร้อมเข้าสู่ระบบการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี – การสร้างเครือข่ายการผลิตและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี เพื่อยกระดับให้เป็นวิสาหกิจชุมชน ต่อยอด ห้างหุ้นส่วนจำกัด หรือเป็นบริษัทได้ในอนาคต นี่คือเป้าหมาย

          “ที่ผ่านมาการส่งเสริมและพัฒนาศูนย์ข้าวชุมชน ยังมีข้อจำกัดหลายประการ เช่น การสนับสนุนงบประมาณดำเนินงานไม่ต่อเนื่อง การขาดเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี อีกทั้งเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน ที่ทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงในระดับพื้นที่มีจำนวนไม่เพียงพอ จึงส่งผลให้ศูนย์ข้าวชุมชนที่จัดตั้งแล้วขาดความเข้มแข็ง ไม่สามารถดำเนินงานกิจกรรมต่างๆ ของศูนย์ข้าวชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ”

          ด้วยเหตุผลดังกล่าว เพื่อให้ศูนย์ข้าวชุมชนสามารถเสริมสร้างศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ให้เพียงพอ ต่อความต้องการของชาวนาในชุมชนและของประเทศ ตลอดจนการสร้างและเชื่อมโยงเครือข่ายอย่างเป็นระบบมากขึ้น รวมทั้งผลักดันให้ศูนย์ข้าวชุมชนเข้ามาร่วมการดำเนินงานเชิงนโยบาย ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ในระดับพื้นที่มากขึ้น จึงทำให้มีความจำเป็นในการขับเคลื่อนศูนย์ข้าวชุมชนให้เป็นศูนย์กลางในด้านพัฒนาการผลิตข้าวและกระจายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีในชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียง โดยหวังให้ศูนย์ข้าวชุมชน เป็นศูนย์บริหารจัดการผลผลิตข้าว ตลอดห่วงโซ่การผลิตและการตลาดข้าวครบวงจรต่อไป