ต้นแบบ “ชุมชนล้อมรักษ์ CBTx” ลำปาง แก้ไขยาเสพติดยั่งยืน

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับภาคีเครือข่าย จัดประชุมเชิงปฏิบัติการพัฒนา “พลังอำเภอ” เพื่อขับเคลื่อนชุมชนล้อมรักษ์ (CBTx) แก้ปัญหายาเสพติดอย่างยั่งยืน โดยแลกเปลี่ยนประสบการณ์และสร้างทีมกลไกระดับอำเภอให้มีศักยภาพในการป้องกันและฟื้นฟูด้วยพลังชุมชน

นพ.สุรเชษฐ์ สถิตนิรามัย รองประธานกรรมการ สสส. เปิดเผยว่า ปัญหายาเสพติดในประเทศไทยมีแนวโน้มรุนแรงขึ้นจากปัจจัยเศรษฐกิจและสังคม ทำให้ประชาชนเครียดและหันไปพึ่งสารเสพติด ปัจจุบันมีผู้ใช้ยาเสพติดทั่วประเทศ 4–6 ล้านคน ทั้งกลุ่ม “ซอฟต์ดรัก” อย่างกัญชา และ “ฮาร์ดดรัก” เช่น เฮโรอีนและยาอี

พร้อมระบุว่าการแก้ปัญหาอย่างได้ผลต้องอาศัย “ชุมชนเข้มแข็ง” ภายใต้แนวคิด CBTx ที่ให้ชุมชนเป็นกลไกหลักในการคัดกรอง ดูแล และติดตามผู้ผ่านการบำบัด พร้อมทำให้ชุมชนมีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนของการฟื้นฟู

อำเภอวังเหนือ จ.ลำปาง เป็นพื้นที่ต้นแบบ CBTx ตั้งแต่ปี 2567 โดยจัดทำฐานข้อมูลพื้นที่เสี่ยง ตรวจปัสสาวะทุกคนในหมู่บ้านนำร่อง และให้ชุมชนช่วยสอดส่องผู้มีพฤติกรรมเสี่ยง ก่อนเข้าสู่กระบวนการบำบัด 16 สัปดาห์ ที่ต้องเข้าร่วมกิจกรรมบำบัดอย่างน้อย 13 ครั้ง

นายทศพล จำบุญมา นายอำเภอวังเหนือ กล่าวว่า โครงการนี้ไม่ได้หยุดเพียงการบำบัด แต่ยังสร้างสังคมที่โอบรับผู้ผ่านการบำบัดให้กลับมามีอาชีพและศักดิ์ศรี ผ่านการฝึกทักษะอาชีพด้านเกษตร ประมง และกิจกรรมสร้างรายได้ในชุมชน โดยใช้กลไก “5 เสือ” ได้แก่ ครอบครัว ผู้นำชุมชน รพ.สต. ศาสนสถาน และฝ่ายปกครอง ดูแลร่วมกันแบบองค์รวม

ผลลัพธ์เบื้องต้นพบว่า จากการคัดกรอง 2 หมู่บ้านนำร่อง มีผู้ใช้สารเสพติด 28 คน ทุกคนผ่านการบำบัดและตรวจไม่พบสารเสพติด

แล้ว

นายพิทยา จินาวัฒน์ ที่ปรึกษาคณะกรรมการสิทธิมนุษยชน กล่าวเสริมว่า สสส. ทำหน้าที่เหมือน “น้ำมันหล่อลื่น” เชื่อมโยงหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งมหาดไทยและสาธารณสุข เพื่อให้คณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) มีองค์ความรู้และเครื่องมือในการขับเคลื่อน CBTx ได้จริงในพื้นที่

"จุดแข็งของโครงการนี้คือการใช้ทรัพยากรในชุมชนเอง ทำให้ระบบดูแลผู้ใช้ยาเสพติดเป็นของประชาชนอย่างแท้จริง"นายพิทยา กล่าว

ม.ล.สมชาย จักรพันธ์ ประธานคณะที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า การบำบัดในชุมชนช่วยลดค่าใช้จ่ายและสร้างโอกาสให้ผู้ติดยาเสพติดกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปกติ สิ่งสำคัญคือชุมชนต้องเปิดใจ ยอมรับ และให้โอกาส ไม่มองผู้ผ่านการบำบัดเป็นคนแปลกแยก

“ถ้าสังคมต้อนรับ เขาจะมองว่าตัวเองเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน และจะกลับมาเป็นสมาชิกที่ดีได้อีกครั้ง” ม.ล.สมชายกล่าว พร้อมทิ้งท้ายว่า การแก้ปัญหายาเสพติดจะยั่งยืนได้ ต้องเริ่มจากหัวใจของชุมชนที่ไม่ทอดทิ้งลูกหลานของตัวเอง