เมืองใหม่ทำลายสิ่งแวดล้อมพอนาศ

จะเกิดอะไรขึ้นหากมีการถมทะเล สร้างเมืองใหม่บริเวณอ่าวไทย จ.สมุทรปราการ

โดย...ทีมข่าวในประเทศ

จะเกิดอะไรขึ้นหากมีการถมทะเล สร้างเมืองใหม่บริเวณอ่าวไทย จ.สมุทรปราการ กินไปถึง จ.สมุทรสาคร ยาว 30 กิโลเมตร งอกออกไปนอกทะเล 10 กิโลเมตร ป้องกันน้ำท่วมกรุงเทพฯ ตามที่พรรคเพื่อไทยหาเสียงไว้!

นอกจากผลด้านบวกที่ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร และทีมเศรษฐกิจพรรคเพื่อไทยป่าวประกาศถึงผลดีว่า นี่จะเป็นเมืองเศรษฐกิจที่หรูหราไม่ต่างจากเกาะสวรรค์ในต่างประเทศ ที่เปิดให้ต่างชาติเข้ามาลงทุน ซื้อที่ สร้างงาน เงินจะทะลักล้นเข้ามายังประเทศไทย

แต่ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมจะมหาศาลเช่นไรในพื้นที่ที่เรียกได้ว่ามีความอุดมสมบูรณ์ทางระบบนิเวศมากที่สุดแห่งหนึ่งของไทย ...

อ่าวไทยรูปตัว ก. บริเวณพื้นที่ 3 ส. เมืองแห่ง “สมุทร” คือ สมุทรปราการ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม พื้นที่นี้นับเป็นแหล่งทรัพยากรทางทะเลสำคัญมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ ยังเป็นแหล่ง 3 น้ำ คือ น้ำเค็ม น้ำกร่อย และน้ำจืด

“น้ำเค็ม” บริเวณปากอ่าวและชายฝั่ง ประชาชนใช้ประโยชน์หาปลาทำประมง โดยเฉพาะประมงพื้นบ้าน พื้นที่บางส่วนใช้ทำนาเกลือ หรือไม่ก็นากุ้ง ถัดออกไปเป็น “น้ำกร่อย” คือ แหล่งปลูกสวนมะพร้าวที่ใกล้กรุงเทพฯ ที่สุด ส่วน “น้ำจืด” ซึ่งอยู่ด้านในสุด ถูกใช้ทำนาข้าว ปลูกผัก และทำสวนผลไม้นานาพันธุ์

พื้นที่แห่งนี้ยังมีลักษณะเด่นเป็น 3 ป่าอีกด้วย คือ ป่าโกงกาง ป่าแสม และป่าจาก เริ่มจากปากอ่าวชายฝั่งทะเลเป็น ป่าโกงกาง ถัดเข้ามาคือ ป่าแสม แหล่งอาศัยของสัตว์น้ำ แหล่งอนุบาลหลากสายพันธุ์ ตามด้วย ป่าจาก อยู่ด้านในสุด นอกจากนี้อ่าว ก.ไก่ ยังได้ชื่อว่าเป็นดินแดน 3 หอย เพราะเป็นแหล่งผลิตหอยสำคัญ 3 ชนิด คือ หอยแมลงภู่ หอยแครง และหอยหลอด

จากการสำรวจของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เมื่อปี 2547 ยังพบว่าบริเวณชายฝั่งแถบนี้มีโลมา 3 ชนิด คือ โลมาหัวบาตรหลังเรียบ โลมาหลังโหนก และโลมาอิรวดี ทั้งสามชนิดมีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ทุกปี โดยระหว่างเดือน พ.ย.ก.พ. โลมาจำนวนไม่น้อยว่ายเข้ามาที่ท่าข้าม ปากอ่าวบางปะกง เพื่อเข้ามากินปลาดุกทะเลบริเวณนี้

พื้นที่อ่าว ก.ไก่ ต้องเผชิญหน้ารับมือกับเมกะโปรเจกต์มาแล้ว 2 ครั้ง คือ โรงไฟฟ้าถ่านหินแม่กลอง (ดอนหอยหลอด) ที่ถูกต่อต้านจนต้องพับโครงการไว้ และโครงการบ่อบำบัดน้ำเสียคลองด่าน ที่กลายเป็นอนุสรณ์สถานแห่งการคอร์รัปชันที่ยังมองไม่เห็นอนาคต

สุรจิต ชิรเวทย์ สมาชิกวุฒิสภา (สว.) จ.สมุทรสงคราม อดีตประธานหอการค้าจังหวัด ปี 25462549 ระบุว่า แนวคิดในการสร้างเมืองใหม่ ถมทะเล เกิดจากผู้ที่ไม่เข้าใจในระบบนิเวศบริเวณนี้

“พื้นที่แห่งนี้เป็นที่ชุ่มน้ำ หากใช้ดินภูเขาถมก็จะเป็นดินคนละชุด ดินในพื้นที่ชุ่มน้ำเกิดจากตะกอนทับถม ปลวก แมลงก็คนละระบบ ไส้เดือน กิ้งกือ เพรียง คนละระบบ หากใส่สิ่งแปลกปลอมไปในทะเลก็จะเกิดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมตามมาอีกสารพัด ถ้าทำอะไรที่ยื่นไปในทะเลก็จะเปลี่ยนกระแสการไหล เปลี่ยนแนวการกัดเซาะใหม่หมด แก้ตรงโน้นจะกระทบตรงนั้น”

ลักษณะของปากแม่น้ำของพื้นที่อ่าว ก.ไก่ ตามคำอธิบายของ สุรจิต คือ เป็นบริเวณที่ค่อยๆ ขยับตามตะกอนที่พัดมาสะสมในช่วงน้ำขึ้นน้ำลงที่ปะทะกัน ก่อให้เกิดระบบนิเวศตามมา จากแร่ธาตุสารอาหารที่ถูกรวบรวมสะสมไว้ที่นี่

“นี่เป็นทะเลตม สุดยอดขุมทรัพย์ เป็น 1 ใน 10 อ่าวที่ดีที่สุดในโลก ในรัศมีอ่าว ก. มีศักยภาพการผลิตอาหารสูงกว่าแผ่นดิน 3 เท่า เป็นพื้นที่เริ่มต้นห่วงโซ่อาหาร คนไม่รู้จัก ก็จะไม่รู้ว่าอ่าว ก. คือระบบนิเวศที่ทั้งโลกนี้ไม่มีระบบนิเวศอะไรที่สมบูรณ์เหมือนระบบนิเวศปากแม่น้ำที่เป็นทะเลตม ส่วนระบบนิเวศทะเลทราย ทุ่งหญ้าสะวันนา อะไรก็แล้วแต่ ก็ไม่สมบูรณ์ไปกว่านี้ อ่าวแห่งนี้เล็กนิดเดียว กว้างยาวด้านละ 100 กิโลเมตร มีแม่น้ำผ่าน 5 สาย มีตะกอนปีละ 100 ล้านตัน พัดมารวมกันที่นี่ มีกฎการทำประมงที่ต้องปกป้องพื้นที่นี้อย่างเคร่งครัด เช่น ไม่ให้นำอวนลาก อวนรุน เข้ามาภายในรัศมี 3 กิโลเมตร กระแสน้ำเปลี่ยนทิศทางครั้งละ 6 เดือน กระแสลมก็เช่นกัน ถ้าถมจริงก็เท่ากับทำลายระบบนิเวศครั้งใหญ่ เป็นการทำลายโดยไม่มีแนวคิดหรือโครงสร้างวิศวกรรมใดที่จะมาสร้างทดแทนได้”

ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ รองคณบดีคณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ แสดงทัศนะว่า พื้นที่อ่าวไทยตอนในทั้งสมุทรปราการ สมุทรสาคร เป็นแหล่งของนกอพยพที่สำคัญที่สุดในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทุกๆ ปีจะมีนกหลากชนิดอพยพจากจีนบินลงใต้มาหากินในบริเวณนี้

“ถามว่าถมบริเวณนี้จะส่งผลกระทบถึงไหนอย่างระบุชัดก็ได้คร่าวๆ แต่การคาดการณ์จากการศึกษาก็อาจจะครอบคลุมได้ยาก เพราะจะมีข้อจำกัดด้านการศึกษาอีกหลายด้าน คุณค่าทางทรัพยากรอีกมาก ไม่ใช่เฉพาะไทย แต่เป็นระบบภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือทวีปเอเชียด้วยกัน ได้คุ้มกับเสียหรือไม่ ต้องคิดหลายตลบ” ธรณ์ กล่าว

เสรี ศุภราทิตย์ ผู้อำนวยการศูนย์พลังงานเพื่อสิ่งแวดล้อม อุทยานสิ่งแวดล้อมนานาชาติสิรินธร ระบุว่า การถมทะเลดังกล่าวคงไม่สามารถนำไปเปรียบเทียบกับการถมทะเลบริเวณอื่น เช่น กรณีโครงการ “The Palm” ที่ดูไบ ที่เป็นชายฝั่งประกอบด้วยเนินทราย ท้องทะเลชั้นล่างเป็นหิน มีระดับน้ำขึ้นสูงสุดต่ำสุดประมาณ 2 เมตร ความเร็วกระแสน้ำไม่เกิน 0.3 เมตรต่อวินาที ท้องน้ำลึกประมาณ 4 เมตร

ผู้อำนวยการศูนย์พลังงานเพื่อสิ่งแวดล้อมฯ อธิบายว่า จากการวิเคราะห์ภาพถ่ายทางอากาศพบว่า อัตราการกัดเซาะชายฝั่งบริเวณนี้ระหว่างปี 2523-2537 และช่วงปี 2538-2543 อยู่ที่ 15 เมตรต่อปี และ 9 เมตรต่อปี ตามลำดับ ขณะเดียวกันความพยายามป้องกันการกัดเซาะชายฝั่งทะเลได้มีพัฒนาการเรื่อยมาจากการใช้คันหินถม การใช้เสาไม้สวมยางรถยนต์ที่ใช้แล้ว การปักเสาไม้ไผ่ รวมทั้งการใช้ไส้กรอกทราย แต่ก็ยังไม่สามารถป้องกันได้ การคาดการณ์โดยแบบจำลองคณิตศาสตร์พบว่า ภายใน 30 ปี การกัดเซาะจะรุกล้ำไปถึงแนวคลองชั้นใน (คลองโล่ง)

สำหรับพฤติกรรมของคลื่นและกระแสน้ำบริเวณนี้ ได้รับอิทธิพลมาจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงใต้เป็นส่วนใหญ่ (มากกว่า 60%) ในช่วงดังกล่าวคลื่นอาจจะมีความสูง 34 เมตร และแตกตัวเป็นกระแสน้ำชายฝั่งที่มีทิศหมุนตามเข็มนาฬิกาด้วยความเร็วที่เกินกว่าดินโคลนที่ห่อหุ้มรากไม้ป่าชายเลนจะต้านทานได้ ป่าชายเลนจึงล้มตายเป็นจำนวนมาก การกัดเซาะจึงมีความรุนแรง โดยพัดพาตะกอนไปยังบริเวณชายฝั่งทะเลแถว จ.ชลบุรี

ปัจจุบันบริเวณชายฝั่งอ่าวไทยถูกจัดว่ามีความเสี่ยง และมีความเปราะบางสูงแห่งหนึ่งของโลก การทำโครงการใดๆ ต้องคำนึงถึงความเหมาะสมและความยั่งยืนในอนาคต โดยเฉพาะป่าชายเลนเป็นมรดกที่มีคุณค่า เป็นพื้นที่กันชนที่มีความจำเป็นต่อชุมชนริมชายฝั่งทะเลอย่างประเมินค่าไม่ได้