96 วันบนเก้าอี้นายกฯอนุทิน บทบันทึกความไม่แน่นอนการเมืองไทย

ประวัติศาสตร์การเมืองไทยเต็มไปด้วยช่วงเปลี่ยนผ่าน ทั้งจากสงคราม การรัฐประหาร วิกฤตศรัทธา และแรงกดดันของสังคม หลายครั้ง “เก้าอี้นายกรัฐมนตรี” กลายเป็นตำแหน่งที่ไม่มั่นคงอย่างยิ่ง จนมีผู้นำบางคนได้ทำหน้าที่เพียงไม่กี่วัน ก่อนจะถูกพัดพาออกจากอำนาจไปตามแรงคลื่นการเมือง

เรื่องราวของ นายกรัฐมนตรีที่ดำรงตำแหน่งสั้นที่สุดในประเทศไทย จึงไม่ใช่เพียงตัวเลขของวันเวลา หากแต่เป็นภาพสะท้อนของบริบทบ้านเมืองในแต่ละยุคสมัย

จุดเริ่มต้นของสถิติที่สั้นที่สุดอยู่ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง เมื่อประเทศเพิ่งก้าวออกจากความพ่ายแพ้และความไม่แน่นอน

นายทวี บุณยเกตุ นายกรัฐมนตรีลำดับที่ 5 เข้ารับตำแหน่งในวันที่ 31 สิงหาคม 2488 ท่ามกลางความเปราะบางทางการเมืองและแรงกดดันระหว่างประเทศ บทบาทของเขาสิ้นสุดลงในเวลาเพียง 17 วัน กลายเป็นสถิติที่ไม่มีใครทำลายได้จนถึงปัจจุบัน

เวลาผ่านไปเกือบสามทศวรรษ การเมืองไทยยังคงวนเวียนกับความไม่มั่นคง
ปี 2518 หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช กลับมาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเป็นสมัยที่สอง แต่รัฐบาลของเขายืนระยะได้เพียง 27 วัน ก่อนจะต้องหลีกทางให้การจัดตั้งอำนาจใหม่ สะท้อนความเปราะบางของรัฐบาลพลเรือนในยุคหลัง 14 ตุลาคม

หนึ่งในชื่อที่ฝังแน่นในความทรงจำของสังคมไทยคือ พลเอก สุจินดา คราประยูร นายกรัฐมนตรีลำดับที่ 19 ผู้ขึ้นสู่อำนาจหลังรัฐประหารปี 2534 การดำรงตำแหน่ง 45 วัน ของเขาสิ้นสุดลงพร้อมเหตุการณ์พฤษภาคม 2535 ที่เปลี่ยนทิศทางการเมืองไทยไปตลอดกาล

ย้อนกลับไปในยุคก่อนหน้า พันตรี ควง อภัยวงศ์ คือบุคคลที่สะท้อนความผันผวนทางอำนาจได้ชัดเจนที่สุด เขาเป็นนายกรัฐมนตรีถึงสองสมัยในช่วงเวลาสั้น

สมัยที่สองของเขาดำรงตำแหน่งเพียง 52 วัน หลังสงครามโลก และแม้สมัยแรกจะยาวกว่า แต่ก็ยังหยุดอยู่ที่ 150 วัน เท่านั้น

ในยุคการเมืองสมัยใหม่ วิกฤตไม่ได้มาจากรถถังเสมอไป ปี 2551 นายสมชาย วงศ์สวัสดิ์ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีได้ 75 วัน ก่อนศาลรัฐธรรมนูญจะมีคำวินิจฉัยยุบพรรคการเมือง ซึ่งเป็นอีกตัวอย่างของ “อำนาจตุลาการ” ที่เข้ามากำหนดชะตารัฐบาล

ล่าสุดในปี 2568 ชื่อของ นายอนุทิน ชาญวีรกุล ถูกบันทึกไว้ในหน้าประวัติศาสตร์ ในฐานะนายกรัฐมนตรีลำดับที่ 32 ที่ดำรงตำแหน่งเพียง 96 วัน ก่อนการยุบสภา บริบทของเขาแตกต่างจากอดีต แต่ยังสะท้อนความไม่แน่นอนของโครงสร้างอำนาจทางการเมืองไทย

ระหว่างนั้นยังมีผู้นำชั่วคราวในยามวิกฤตอย่าง นายพจน์ สารสิน ที่อยู่ในตำแหน่ง 102 วัน และ นายอานันท์ ปันยารชุน ในสมัยที่สอง ซึ่งทำหน้าที่รัฐบาลเฉพาะกาลเพียง 105 วัน แต่ได้รับการจดจำในฐานะ “รัฐบาลมืออาชีพ” มากกว่าระยะเวลา

ท้ายที่สุด ชื่อของ หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์) และ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช ในสมัยที่ 3–4 ปิดฉากรายชื่อนายกรัฐมนตรีอายุสั้น ด้วยระยะเวลา 152 และ 169 วัน ตามลำดับ ท่ามกลางความตึงเครียดทางอุดมการณ์และการเมืองบนท้องถนน

เมื่อมองย้อนกลับไป นายกรัฐมนตรีที่อยู่ในตำแหน่งสั้นที่สุดของไทย ไม่ได้ล้มเหลวเพราะเวลา หากแต่ถูกกำหนดชะตาโดยโครงสร้างอำนาจ เงื่อนไขทางการเมือง และแรงปะทะจากสังคมในแต่ละยุค เรื่องราวเหล่านี้จึงเป็นบทเรียนว่า ในการเมืองไทย “วันเวลา” ไม่เคยเป็นตัวชี้ขาด แต่คือบริบทที่โอบล้อมอำนาจ

เรียบเรียง : อมรเดช ชูสุวรรณ บรรณาธิการข่าวการเมือง