'ผีกระดาษ' เกิดใหม่เป็นอะไรได้บ้าง

ว่าที่จะปลุกกระดาษจากสุสาน กลับมาอวตารใหม่ไม่ใช่เรื่องง่าย แต่มันก็ช่วยให้กระดาษใหม่ๆ ไม่ตายฟรี....

โดย...ณัฐพล ช่วงประยูร

ปัญหาใหญ่ของขยะประเภทหนึ่งคือ ผลิตภัณฑ์ในรูปกระดาษ ที่ผลิตออกมาเป็นจำนวนมากและในจำนวนที่ผลิตออกมาอย่างมหาศาลนี้มีเพียงไม่ถึง 30% ที่ได้มีการนำกระดาษที่ใช้แล้วไปทำผลิตภัณฑ์ใหม่อีกครั้ง จำนวนที่เหลือจึงกลายเป็นขยะอยู่ในแหล่งทิ้งขยะ

ในปีหนึ่งๆ ปรากฏว่าด้วยจำนวนนับล้านๆ ของใบปลิวโฆษณาทางไปรษณีย์ คูปอง ใบขอบริจาค แค็ตตาล็อกต่างๆ และหน้าโฆษณาในหน้าหนังสือพิมพ์ จะมีเพียงประมาณนับพันแผ่นเท่านั้นที่ได้ผ่านการอ่าน และที่เหลือนอกจากนั้นได้กลายเป็นขยะในถังขยะโดยไม่ผ่านการอ่านเลย จึงเป็นการใช้ทรัพยากรที่สิ้นเปลืองที่สุด

กระดาษทุกชนิดที่เราใช้ทุกวันนี้ส่วนใหญ่ผลิตจากเนื้อเยื่อของต้นไม้ และมีกระดาษหลายชนิดที่เมื่อใช้แล้วสามารถนำมาผลิตใช้ได้อีก เช่น กระดาษหนังสือพิมพ์ กระดาษบันทึก กระดาษสำเนา กระดาษพิมพ์ดีด กระดาษคอมพิวเตอร์ บัตรรายการ และซองจดหมายสีขาว สำหรับกระดาษที่ไม่สามารถนำกลับมาผลิตใหม่ เช่น กระดาษที่ติดกาวหรืออาบมัน เนื่องจากความร้อนจะทำให้สารเคลือบกระดาษละลายแล้วไปอุดตันเครื่องจักรทำให้เกิดความเสียหายได้

การรีไซเคิลกระดาษเริ่มต้นด้วยกระบวนการใช้น้ำและสารเคมีกำจัดหมึกที่ปนเปื้อนออกไป ทำให้กระดาษเหล่านั้นกลายเป็นเนื้อ?ยื่อ จากนั้นจึงทำความสะอาดเนื้อเยื่อ เพื่อนำเข้าสู่กระบวนการผลิต เส้นใยที่สามารถนำไปผลิตเป็นกระดาษต่อไป

กระดาษที่ใช้แล้วเมื่อนำมาผลิตขึ้นใช้ใหม่มีกระบวนการที่ค่อนข้างซับซ้อนโดยเฉพาะ จะต้องกำจัดสีที่ปนเปื้อนออกให้หมด เพราะการเจือปนแม้เพียงเล็กน้อยก็อาจทำให้กระดาษที่ผลิตใหม่ใช้ประโยชน์ไม่ได้ ไฟเบอร์ในเนื้อเยื่อกระดาษจะลดน้อยลงทุกขั้นตอนของกระบวนการรีไซเคิล กระดาษที่ผลิตขึ้นใหม่จึงมีคุณภาพด้อยลง และแน่นอนว่า ราคาแพงมาก (ถ้าเป็นเยื่อรีไซเคิล 100%)

มีเพียง 3% ของกระดาษหนังสือพิมพ์เท่านั้นที่สามารถนำไปผลิตเป็นสิ่งพิมพ์ได้ใหม่ กระดาษรีไซเคิลส่วนใหญ่จึงเหมาะสำหรับทำเป็นกล่องบรรจุสินค้า ทำเป็นฝ้าเพดานหรือฉนวนกันความร้อน

ถุงช็อปปิ้ง...ปิ๊งปิ๊ง

หากนึกถึงการหอบหิ้วของที??ซื้อมาจากนอกบ้านเมื่อหลายสิบปีก่อน คงไม่สะดวกใช้ถุงพลาสติกอย่างสมัยนี้ ชาวบ้านจะใช้ถุงปูน ซึ่งเป็นถุงกระดาษหนาเหนียว และเอามาสะบัดๆ แล้วพับเก็บไว้เพื่อเอามาใช้ต่อเวลาจำเป็น ส่วนร้านขายของทั่วไปจะนิยมใช้ถุงกระดาษใส่ของลูกค้า

เวลาต่อมาเริ่มมีการผลิตถุงกระดาษขายตามร้านโชห่วย ราคามักจะเริ่มต้นที่ 25 สตางค์ และเพิ่มขึ้นตามขนาดถุง หรือขึ้นอยู่กับต้นทุนในการพิมพ์ชื่อหรือข้อความลงไป

เซ็นทรัล ห้างสรรพสินค้าชั้นนำอายุกว่า 60 ปี เริ่มการพิมพ์ลายบนถุงกระดาษจากความสวยงามเป็นแห่งแรกๆ ราว 30 ปีที่แล้ว ต่อมาห้างร้านต่างๆ ก็เริ่มพิมพ์โลโก้ลงบนถุงจนกลายมาเป็น ช็อปปิ้ง แบ็ก ที่เด็กนักเรียนและสาวๆ นิยมนำมาหิ้ว เพราะช่วงนั้นยังไม่มีใครสะพายกระเป๋ากัน คนสูงอายุก็นิยมหิ้วถุงผ้าและตะกร้าสาน อาท?? การนำลายดอกโบตั๋น สัญลักษณ์รูปดอกไม้ที่ปรากฏบนถุงของเซ็นทรัล แท้จริงมาจากดอกไม้พันธุ์พิเศษที่ได้รับการบ่มเพาะมาจากประเทศจีนแผ่นดินใหญ่ ดอกโบตั๋นที่เบ่งบานสะพรั่ง มีกลีบขาว ชมพูและแดง บ่งบอกถึงความรุ่งเรือง มั่งคั่ง จนได้รับฉายาว่า ราชาแห่งมวลดอกไม้ เช่นเดียวกับจุดมุ่งหมายของห้างสรรพสินค้า ที่ต้องการก้าวสู่ที่หนึ่ง

ธุรกิจถุงบูมสูงสุดตอนห้างสรรพสินค้าเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของไลฟ์สไตล์ผู้คน เซ็นทรัลเองก็เป็นรายแรกๆ ที่มีถุงกระดาษพิมพ์โลโก้ของตัวเองใส่ของให้ลูกค้า และยังได้พัฒนาลวดลายมาอย่างสม่ำเสมอ มีการจัดพิมพ์ลายถุงตามเทศกาลต่างๆ จัดพิมพ์เป็นคอลเลกชันสวยงามจนกลายเป็นของสะสมของใครๆ ได้

ถุงกระดาษของเซ็นทรัลไม่เพียงแค่สวยงามเท่านั้น แต่ยังตระหนักถึงการรักษา สิ่งแวดล้อม จึงเกิดวิวัฒนาการการผลิตถุงกระดาษด้วยกระดาษรีไซเคิลเป็นห้างแรกของเมืองไทยเมื่อเดือน พ.ย. 2537

นอกจากนี้ การใช้กระดาษปูรองจานอาหารในร้านอาหาร และการใช้การ์ดติดแถบบาร์โค้ดซื้ออาหารแทนเงินสดในศูนย์อาหารฟู้ดลอฟท์ของเซ็นทรัล ก็นำไอเดียกระดาษรีไซเคิลมาใช้ทุกปี ลดทั้งภาระการซื้อกระดาษใหม่ไปได้มากโข และยังส่งเสริมค่านิยมที่ดีด้วย

ฝ่ายศิลป์อาวุโสขององค์กรเล่าให้ฟังว่า ในทางเทคนิค ซัพพลายเออร์หรือโรงงานกระดาษจะคอยนำเสนอวัสดุที่ผ่านการพัฒนามาอย่างสม่ำเสมอ ก่อนจะเข้าสู่กระบวนการทดสอบว่าเอื้อต่อการพิมพ์ และผลิตเพื่อนำมาใช้จริงหรือไม่ ถ้าเป็นเจ้าเก่าที่ผลิตให้เซ็นทรัลมานานนับสิบปีก็จะทำการบ้านในการทดสอบพิมพ์มาอย่างดี เพื่อมอบสิ่งที่ดีที่สุดให้กับทุกฝ่าย ทั้งสวยเป็นที่พอใจของฝ?ายศิลป์ ต้นทุนไม่สูงเกินไปสำหรับฝ่ายบริหาร และยังคงต้องเป็นกระดาษรีไซเคิลด้วย

กระดาษรีไซเคิลในเมืองไทยที่มีคุณภาพดีพอ (ไม่ได้หมายความว่าดีที่สุด) สำหรับการพิมพ์ จะมีราคาต่ำกว่าในต่างประเทศ พูดง่ายๆ คือ กระดาษที่ว่าจะผสมใยกระดาษบริสุทธิ์ 20% ส่วนอีก 80% จะเป็นเยื่อรีไซเคิล และผู้เชี่ยวชาญยืนยันว่าราคาค่าแรง วัสดุ และการผลิตของเมืองไทย ถ้าเปรียบเทียบคุณสมบัติเท่ากัน บ้านเรายังถูกกว่าที่อื่น

สำหรับนักสร้างสรรค์อย่างคุณ คุณ คุณ หากว่ามองดูทั่วบ้านแล้วมีเศษวัสดุ อาทิ กระดาษ พลาสติก สติกเกอร์ และอุปกรณ์ตกแต่งลวดลายอื่นๆ ก็สามารถทำถุงกระดาษเก๋ๆ โดยไม่ต้องรอรับตอนออกไปช็อปปิ้งก็ได้คร้าบ

ข้อเริด...กระดาษรีไซเคิล

ทุกวันนี้คนไทยเราใช้กระดาษกันปีละหลายล้านตัน หรือเฉลี่ยเกิน 50 กิโ?กรัมต่อปี ในเมื่อเรายังไม่สามารถหลีกเลี่ยงการใช้กระดาษได้ซะทีเดียว สิ่งที่ช่วยกันได้ก็คือ การใช้กระดาษเท่าที่จำเป็น หรือใช้ให้คุ้มค่าที่สุด และลองเปลี่ยนมาใช้กระดาษรีไซเคิลกันให้มากขึ้น

กระดาษถ่ายเอกสารรีไซเคิล ไอ.เจ. (I.J.) ผลิตจากกระดาษรีไซเคิลสีขาวนวล จึงช่วยถนอมสายตา อาจจะบางกว่ากระดาษที่เคยคุ้นมือกันนิดหน่อย เนื่องจากหนา 64 แกรม เท่านั้น แต่ก็ทำให้ประหยัดพื้นที่ในการจัดเก็บมากขึ้น 20% ใช้ได้กับเครื่องพิมพ์เลเซอร์ เครื่องถ่ายเอกสาร เครื่องพิมพ์ออฟเซต เครื่องโทรสาร และเครื่องพิมพ์อิงก์เจ็ต เหมือนกระดาษปกติ ทั่วไป

จากข้อมูลของกราสรูทส์ รีไซคลิง เน็ตเวิร์ก ระบุว่า กระบวนการรีไซเคิลนั้นสามารถลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ได้มากกว่ากระบวนการผลิตใหม่ถึง 4-5 เท่า โดยกระดาษรีไซเคิล 1 ตัน สามารถรักษาชีวิตต้นไม้ไว้ได้ 24 ต้น ลดการใช้น้ำได้ 50% และลดการใช้พลังงานซึ่งพอเพียงต่อการเปิดไฟในบ้านให้ส่องสว่างได้นานถึง 6 เดือนเลยทีเดียว

อย่างไรก็ตาม การรีไซเคิลกระดาษนี้ทำได้มากสุด 4-6 ครั้ง เท่านั้น เนื่องจากทุกครั้งที่ผ่านการรีไซเคิลเยื่อกระดาษจะสั้นลงเรื่อยๆ ทำให้คุณภาพลดลง และต้องเติมเยื่อกระดาษใหม่ลงไปด้วย ดังนั้นการลดปริมาณการใช้กระดาษก็ยังเป็นสิ่งที่เราควรร่วมด้วยช่วยกัน ประเด็นสำคัญ...เมื่อใช้กระดาษจนคุ้มค่าแล้ว จำเป็นต้องแยกทิ้งเพื่อนำกลับสู่กระบวนการทำใหม่ด้วยครับ

ใครไม่รู้จักรีไซเคิล รียูส รีดิวซ์บ้าง ระวังผีกระดาษแผ่นขาว ตื่นมาหลอกหลอนตอนนอนไม่รู้ด้วย ฮ่าๆๆ

ข้อมูลอ้างอิงจาก ห้างสรรพสินค้า เซ็นทรัล และบริษัท ไอ. เจ. สยาม