ตะวันดับที่สหรัฐอเมริกา

โดย...วรเชษฐ์ บุญปลอด

วันที่ 21 ส.ค. 2560 จะเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงที่สังเกตเห็นได้ในสหรัฐอเมริกา หากท้องฟ้าเปิดตลอดแนวคราส มีการคาดหมายว่าชาวอเมริกันอย่างน้อย 10 ล้านคน หรืออาจมากถึง 20 ล้านคน น่าจะได้เห็นสุริยุปราคาเต็มดวงด้วยตาเปล่า แต่เมื่อเกิดสุริยุปราคาเห็นได้ในซีกโลกด้านตรงข้ามกับประเทศไทย ก็แน่นอนว่าประเทศไทยไม่มีโอกาสได้เห็น แต่เราสามารถติดตามรายงานสดได้ทางเว็บไซต์ขององค์การนาซ่า

สุริยุปราคาเต็มดวงนับเป็นปรากฏการณ์ที่สวยงามและน่าตื่นตาตื่นใจมากที่สุดอย่างหนึ่งในบรรดาปรากฏการณ์ดาราศาสตร์ทั้งหลาย การที่ท้องฟ้าเวลากลางวันแสกๆ กลับมืดสลัวลงคล้ายเวลาพลบค่ำเนื่องจากแสงสว่างจ้าของดวงอาทิตย์ถูกบดบังหายลับไปเบื้องหลังดวงจันทร์นานหลายนาที สามารถมองเห็นบรรยากาศชั้นคอโรนาของดวงอาทิตย์แผ่ออกไปโดยรอบ ดาวหลายดวงปรากฏให้เห็นในเวลากลางวัน สร้างความประทับใจให้กับผู้ที่อยู่ใต้เงามืดของดวงจันทร์

สุริยุปราคาเต็มดวงที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 18 ส.ค. 2411 เป็นเหตุการณ์ที่น่าจดจำในประวัติศาสตร์ของไทย อันเป็นที่มาของวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ นอกจากนี้ยังเป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์โลก เนื่องจากผลการสังเกตสุริยุปราคาในวันนั้นนำไปสู่การค้นพบธาตุฮีเลียม

สุริยุปราคาเต็มดวงครั้งล่าสุดที่เห็นได้ในประเทศไทยเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 24 ต.ค. 2538 และกว่าจะมาปรากฏให้ได้เห็นอีกก็ต้องรอนานอีกหลายสิบปี โดยเงามืดของดวงจันทร์จะกลับมาสัมผัสประเทศไทยอีกครั้งในวันที่ 11 เม.ย. 2613ความบังเอิญที่ดวงอาทิตย์มีขนาดราว 400 เท่าของดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์ก็อยู่ห่างจากโลกราว 400 เท่าของระยะห่างของดวงจันทร์ ทำให้ดวงอาทิตย์และดวงจันทร์มีขนาดใกล้เคียงกันเมื่อสังเกตจากโลก แต่ระยะห่างซึ่งไม่คงที่ ทำให้เมื่อดวงจันทร์เคลื่อนมาบังดวงอาทิตย์โดยจุดศูนย์กลางทับกันพอดี ไม่ทำให้เกิดสุริยุปราคาเต็มดวงเสมอไป หากดวงจันทร์มีขนาดปรากฏเล็กกว่าจะทำให้เกิดสุริยุปราคาวงแหวน

สุริยุปราคาเต็มดวงแต่ละครั้งก็มีระยะเวลาไม่เท่ากัน นานที่สุดได้ราว 7 นาทีครึ่ง โดยส่วนใหญ่จะสั้นกว่านั้น สุริยุปราคาเต็มดวงในประเทศไทยเมื่อปี 2538 นานเกือบ 2 นาที ส่วนสุริยุปราคาเต็มดวงในวันที่ 21 ส.ค.นี้ ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์มิดดวงเป็นระยะเวลานานที่สุด 2 นาที 40 วินาที

ภาพถ่ายโดยนักบินบนสถานีอวกาศนานาชาติ มองเห็นเงาดวงจันทร์ปรากฏบนผิวโลกเมื่อวันที่ 20 พ.ค. 2545 - ภาพ : NASA

สุริยุปราคาเต็มดวงวันที่ 21 ส.ค. 2560 มีแนวคราสเต็มดวงหรือแนวที่เงามืดของดวงจันทร์พาดผ่านบนผิวโลกทอดยาวจากชายฝั่งด้านทิศตะวันตกจรดชายฝั่งด้านทิศตะวันออกของสหรัฐอเมริกา โดยผ่านพื้นที่ทั้งหมด 14 รัฐ เริ่มจากออริกอนถึงเซาท์แคโรไลนา นับเป็นครั้งแรกในรอบเกือบ 100 ปี ที่แนวคราสเริ่มจากชายฝั่งด้านหนึ่งถึงอีกด้านหนึ่ง สุริยุปราคาเต็มดวงเมื่อวันที่ 8 มิ.ย. ปี ค.ศ. 1918 (พ.ศ. 2461) เริ่มรัฐวอชิงตันไปสิ้นสุดที่ฟลอริดา

สุริยุปราคาเกิดในเวลากลางวันของวันที่ 21 ส.ค. ตามเวลาในสหรัฐอเมริกา หรือคืนวันเดียวกันตามเวลาประเทศไทย แต่ช่วงที่เกิดเต็มดวงจะล่วงเข้าสู่วันที่ 22 ส.ค.ตามเวลาไทย จุดเริ่มต้นของแนวคราสเต็มดวงหรือจุดที่เงามืดของดวงจันทร์เริ่มแตะผิวโลกเกิดขึ้นในมหาสมุทรแปซิฟิก ตรงกับเวลา 23.49 น. ตามเวลาประเทศไทย จากนั้นเริ่มแตะรัฐออริกอนตรงชายฝั่งตะวันตกที่เวลา 00.15 น. (เข้าสู่วันที่ 22 ส.ค.) และออกจากรัฐเซาท์แคโรไลนาตรงชายฝั่งตะวันออกที่เวลา 01.49 น.

14 รัฐที่มีพื้นที่บางส่วนอยู่ในแนวคราสเต็มดวง ได้แก่ ออริกอน ไอดาโฮ มอนแทนา ไวโอมิง เนแบรสกา แคนซัส ไอโอวา มิสซูรี อิลลินอยส์ เคนทักกี เทนเนสซี นอร์ทแคโรไลนา จอร์เจีย และเซาท์แคโรไลนา

องค์การนาซ่าให้ข้อมูลว่านักบินอวกาศที่ทำงานบนสถานีอวกาศนานาชาติซึ่งอยู่สูงประมาณ 400 กิโลเมตร จากพื้นโลก จะมีโอกาสสังเกตสุริยุปราคาบางส่วนได้ โดยสถานีอวกาศซึ่งโคจรรอบโลกด้วยคาบ 90 นาที จะโคจรผ่านเงาดวงจันทร์ทั้งหมด 3 ครั้ง ตลอดช่วงที่เกิดปรากฏการณ์

รายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับสุริยุปราคาครั้งนี้และการถ่ายทอดสดซึ่งมีกำหนดเริ่มในวันที่ 21 ส.ค.เวลา 23.00 น. สามารถดูได้ที่เว็บไซต์ eclipse2017.nasa.gov หลังจากปีนี้ สหรัฐอเมริกาจะได้เห็นสุริยุปราคาเต็มดวงอีกครั้งในวันที่ 8 เม.ย. 2567