ไทยไม่รักพม่า หาใช่ Narrative ชาตินิยม

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

ถ้าผมจำไม่ผิดมีผู้วิพากษ์ว่าคนไทยถูกยัดเยียดประวัติศาสตร์แบบชาตินิยม ถูกชี้นำให้ชังพม่า จนคนไทยเกลียดพม่าอังวะแบบถอนตัวไม่ขึ้นทั้งๆ ที่ยุคนี้พม่าเต็มเมือง แต่วันสองวันมานี่ผมเริ่มจะลังเลว่ามันเป็นเพราะการตั้งใจเขียนประวัติศาสตร์ให้เป็นทางนั้นแน่หรือ? หลังจากอ่านพระราชวิจารณ์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องเพลงยาวนิราศของสมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท

รัชกาลที่ 5 ทรงอธิบายเพิ่มเติมความเกลียดชังพม่าว่า “เป็นคำที่ปู่ย่าตายายแช่งสาปกันไว้ ไม่ให้เป็นไมตรีกับพม่า ถือขลังมาจนรัชกาลที่ 4 พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ นำสายสร้อยซึ่งพระเจ้าเมงดงส่งลงมาประทาน มาถวายไม่ทรงรับ ว่าปู่ย่าตายายห้ามไม่ให้คบกับพม่า”

สันนิษฐานว่า สาเหตุที่สาปไม่ให้คบพม่าก็เพราะ 1.พม่าทำลายบ้านเมืองจนพินาศ 2.เพราะพม่าเชื่อถือไม่ได้ ด้วยตั้งแต่รัชกาลที่ 1 พม่าส่งทูตเข้ามาขอคืนดีด้วยหลายครั้ง ตอนแรกๆ ไทยก็ยอมเจรจาด้วยเพราะกำลังพลเราก็ยังอ่อนกำลังอยู่ ตอนหลังมาจับได้ว่าพม่าทำทีเป็นเจรจาหย่าศึก เพราะคิดจะไปตียะไข่บ้าง จึงกลัวไทยตลบหลัง หรือระแวงว่าจะเกิดศึกกับต้าชิงอีก หรือคิดจะบุกไทยบ้าง เลยทำเป็นตีสองหน้า

เรื่อง ศึกพม่า-ต้าชิง (รัชกาลที่ 5 ทรงเรียกว่า “ฮ่อยกมาตีพม่า” เพราะทัพจีนยกมาจากเมืองฮ่อ คือมณฑลหยุนหนาน) นักประวัติศาสตร์กล่าวกันว่าเป็นโอกาสให้ไทยสามารถชิงแผ่นดินคืนมาหลังเสียกรุง และเป็นโอกาสให้ยึดล้านนาที่เป็นเมืองขึ้นพม่ามาได้ พม่าถึงจะสยบทัพต้าชิงอันยิ่งใหญ่ลงได้ แต่ไม่อาจรบกวนไทยได้อีก และแสดงอาการว่าเสียดายล้านนามา การเจรจากับไทยหลายๆ ครั้งส่อเค้าว่าอยากจะได้ล้านนาคืน ส่วนไทยเสนอขอชาวกรุงศรีที่ถูกกวาดต้อนไปคืนมา

แต่ 2 ฝ่ายตกลงกันไม่ได้ ฝ่ายหนึ่งกำลังขาดแคลนคนที่ตายไปในศึกต้าชิง (ถึง 8 หมื่นคน ) อีกฝ่ายหนึ่งไม่ยอมคืนล้านนา เพราะคืนไปเท่ากับฆ่าตัวตายทางอ้อม เพราะล้านนาเป็นจุดตั้งทัพสำคัญในการรุกตีไทย ผมว่าเรื่องล้านนาทำพม่าเจ็บใจมาก ดูเหมือนว่าการเอาชนะต้าชิงเป็นทุกขลาภ เพราะได้แต่ชื่อ แต่เสียทั้งไทยทั้งล้านนา คนก็ตายเป็นเบือ คราวหลังๆ มาเจ้าอังวะบริภาษล้านนาว่าเนรคุณในสาส์นถึงฝ่ายไทยเลยทีเดียว ดังปรากฏในหนังสือเสนาบดีพม่าถึงเสนาบดีไทย ความว่า

“การข้อความกราบทูล จึงมีรับสั่งเจ้าอังวะว่าเมืองเชียงใหม่ (กับหัวเมืองลานนาไทย) เมืองเปนเมืองขึ้นมาแต่ก่อน ครั้งพระพี่เปนเจ้าหัวเมืองเหล่านี้หาอยู่ในสัตย์ธรรม หารู้จักคุณไม่ เปนคนชั่ว อนึ่งเจ้าฟ้าเมืองเชียงตุงเล่าเลี้ยงไว้เหมือนบุตร พระราชทานเครื่องยศศักดิ์ให้ ก็หาอยู่ในสัตย์ธรรมไม่ ละน้ำพิพัฒน์สัจจาเสียไปคบหากับพวกเมืองเชียงใหม่ เปนคนชั่วหาดีไม่ แลเมืองยองเมืองเชียงแขงนั้นเล่า เปนเชื้อวงศ์มาแต่ก่อน จึงตั้งให้เปนเจ้าฟ้า ประทานเครื่องยศศักดิ์ให้ก็หาอยู่ในสัตย์ธรรมไม่ ประทุษฐร้ายละน้ำพิพัฒน์สัจจาเสียเปนคนชั่ว เจ้าอังวะจึงว่าคนจำพวกนี้ที่จะกลับตั้งอยู่ในศีลในสัตย์เห็นไม่มี อุประมา เหมือนสุนักข์จิ้งจอกได้กินอาหารเดนพระยาราชสีห์มีกำลังมาก เชื่อถืออวดตัวว่าเปนพระยาราชสีห์ ยกย่องถือทิษฐิมานะ แลธรรมดาสุนักข์จิ้งจอกหางคด จะดัดให้ตรงได้ (ก็แต่) เมื่อขณะใส่กระบอก ครั้นชักออกมาจากกระบอกแล้วก็กลับงอเข้า”

จะว่าไปเจ้าพม่านี่ด่าเจ็บเหมือนกันนะครับ

แต่ด่าไปก็เท่านั้น พม่าเลยหันไปชิงพื้นที่พรมแดนตะวันตกแทน จนปะทะเข้ากับอังกฤษที่อินเดีย กลายเป็นเหตุให้เสียเมืองในกาลต่อมา

ในเพลงยาวนิราศของพระยาเสือทรงอ้างคำทำนายโบราณว่า “คือหงส์ลงมากินน้ำหนอง /เหตุต้องเมืองมอญหงสา/ ตัวนายอองไจยะคือพรานป่า / คิดฆ่าหงส์ตายจึงได้ดี / คือพม่ามาตีเอามอญได้/ก็สมในทำนายเป็นถ้วนถี่/ยังแต่พยัคฆ์เรืองฤทธี/จะกินพรานที่ยิงหงส์ตาย”

รัชกาลที่ 5 ทรงอธิบายว่า “หงส์นั้นคือเมืองหงสาวดี เดิมเสียแก่เมืองพม่าสิ้นสูญเชื้อวงศ์มาช้านาน เมื่อแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวบรมโกษฐ์เจ้าฟ้าพรกรุงเก่า สมิงทอแลพระยาทะละ คิดขบถแข็งเมืองตั้งรามัญประเทศขึ้นเป็นเอกราช มีเมืองหงสาวดีเป็นพระมหานคร ได้กระทำศึกกับพม่า  รามัญมีไชยชนะจับเจ้าแผ่นดินพม่าลงมาขังในเมืองหงสาวดี อองไจยะนายบ้านมุกโชโบซึ่งเป็นมังลองมาตีเมืองหงสาวดีได้ จึงได้แก่พรานผู้ซึ่งยิงหงส์ตาย” ส่วนเสือที่จะมากินพราน ก็คือ “พระยาเสือ”

แต่ในศึกครั้งนั้นพระยาเสือไม่ได้กินนายพราน เพียงแต่ไล่นายพรานออกไปจากไทย ผมเลยสงสัยว่าชะรอยเสือตัวนี้ น่าจะเป็นสิงห์อังกฤษเสียกระมัง (สิงห์เป็นสัญลักษณ์ของบริเตน) ดังในอีกเกือบร้อยปีต่อมา สิงห์อังกฤษกินพม่าจนสิ้นเมือง

ปล. เรื่องไทยเราคืนชีพตอนที่พม่าพัวพันในศึกพม่า-ต้าชิง ไม่ใช่แค่เรื่องบุญพาวาสนาส่ง เพราะทางจีนและไทยและล้านช้างติดต่อกันคงเตรียมจะตีขนาบพม่าช่วยจีน แต่ไทยเราไม่พร้อม จึงได้แต่กู้ดินแดนคืนมาเท่านั้น เรื่องนี้ทำให้นึกถึงคราวสงครามจีนสั่งสอนเวียดนาม (Sino-Vietnamese War) ซึ่งช่วยให้ไทยรอดจากการรุกรานของเวียดนามที่กำลังฮึกเหิมหลังบุกเข้ากัมพูชา และมาประชิดชายแดนไทย เตรียมยาตราทัพเข้ากรุงเทพฯ

ทั้งสงครามพม่า-ต้าชิงและสงครามจีน-เวียดนาม ช่วยให้ไทยรอดวิกฤตการณ์มาได้ฉิวเฉียดทั้งยังเข้มแข็งขึ้นอีก ทว่าจีนไม่ได้ตั้งใจจะช่วยไทย แถมยังขอแรงไทยอีกต่างหาก แต่กลับเป็นประโยชน์กับเราโดยตรง