'สังคโลก' มรดกจากแผ่นดินพระร่วง

โดย...ภูเบศวร์ ฝ้ายเทศ

“เครื่องสังคโลก” เป็นคำเรียกเครื่องปั้นดินเผาเฉพาะที่ผลิตใน จ.สุโขทัย ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 18-22 โดยได้รับเทคนิควิธีและรูปแบบจากขอม จีน และเวียดนาม กระทั่งมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เป็นสินค้าส่งออกไปขายยังต่างประเทศ เช่น หมู่เกาะบอร์เนียว ฟิลิปปินส์ อินโดนีเชีย และญี่ปุ่น โดยเฉพาะชาวญี่ปุ่นแล้วถือกันว่าสังคโลกเป็นของชั้นสูงที่มีค่ายิ่ง

เรื่องราวความเป็นมาอันยาวนานของเครื่องสังคโลก เป็นมรดกวัฒนธรรมในการต่อยอดสร้างคุณค่า และสืบสานอนุรักษ์ ซึ่งทำให้เกิดการสร้างสรรค์แบรนด์ “มรดกพระร่วง” และช่วงต้นเดือน มิ.ย.ที่ผ่านมา จ.สุโขทัย และองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน หรือ อพท. ได้ร่วมกันเปิดประติมากรรม “ปลาสังคโลกของแผ่นดินพระร่วง” บริเวณลานหน้าอาคารอนุรักษ์เตาสังคโลก ริมแม่น้ำยม ต.เกาะน้อย อ.ศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย

ปิติ แก้วสลับสี พ่อเมืองสุโขทัย บอกว่า “สังคโลก” เป็นคำเฉพาะของคนที่เกิดในแผ่นดินพระร่วง สังคโลกคือศาสตร์ของการใช้ ดิน น้ำ ไฟ มาสร้างสรรค์งานศิลป์ เป็นสิ่งที่อยู่ในสายเลือดของช่างฝีมือท้องถิ่น

ประครอง สายจันทร์ รักษาการผู้จัดการ อพท.4 กล่าวว่า ปลาสังคโลกของแผ่นดินพระร่วง ประติมากรรมงานศิลปะขนาดใหญ่กว่า 2.7 เมตร อพท.คาดหวังให้งานศิลปะชิ้นนี้จะสื่อแสดงถึงคุณค่าแห่งงานศิลปะของวัตถุโบราณที่เรียกว่าสังคโลก สะท้อนถึงวิถีชีวิตในอดีตและเป็นสัญลักษณ์แห่งความร่วมมือร่วมใจกันของคนสุโขทัยและกำแพงเพชร ลูกหลานพระร่วงที่ได้น้อมรำลึกถึงมรดกทางวัฒนธรรม และจักหวงแหนวัฒนธรรมนี้ไว้ให้แก่กลุ่มคนรุ่นหลังสืบไป

การสร้างแลนด์มาร์คด้วยประติมากรรมปลาสังคโลก เป็นผลงานส่วนหนึ่งจากการพัฒนากลยุทธ์การสร้างแบรนด์ในรูปแบบ Destination Brand หรือแบรนด์แหล่งท่องเที่ยวด้วยชื่อ “แบรนด์มรดกพระร่วง” ร้อยเรียงเรื่องราวต่างๆ เข้ากับสถานที่ท่องเที่ยว กิจกรรมท่องเที่ยว และสินค้าที่ระลึก ซึ่ง อพท.ได้พัฒนาผู้ประกอบการในท้องถิ่นให้พัฒนาสินค้าที่ระลึกภายใต้แบรนด์มรดกพระร่วง ล่าสุดมีผลิตภัณฑ์หลายประเภทในคอลเลกชั่นชุด “อุดมสุข” ส่วนใหญ่ได้รับแรงบันดาลใจจากปลาบนเครื่องสังคโลก ทั้งเครื่องประดับจากเงิน เครื่องประดับจากผ้าทอตีนจก เสื้อยืดที่เขียนลายด้วยมือทีละตัว กระเป๋าผ้า กล่องไม้สัก งานสังคโลกประยุกต์ และอื่นๆ โดยขณะนี้จำหน่ายอยู่ที่จุดจำหน่ายสินค้าที่ระลึกแบรนด์มรดกพระร่วง จำนวน 4 แห่ง ใน จ.สุโขทัยและกำแพงเพชร

นอกจากนี้ ยังได้มีการพัฒนากิจกรรมท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ หรือกิจกรรมที่นักท่องเที่ยวมีโอกาสได้สร้างสรรค์ผลงานด้วยตนเอง และจะได้รับผลงานเป็นที่ระลึกกลับไปได้ด้วย ซึ่งจะได้รับประสบการณ์พิเศษที่หาจากที่ใดไม่ได้อีก จากคนในชุมชนที่ประกอบอาชีพเกี่ยวกับสิ่งนั้นเป็นวิถีชีวิตประจำวันอยู่แล้ว เป็นผู้ให้ความรู้และเล่าเรื่องราวของท้องถิ่นอย่างใกล้ชิด ไม่ว่าจะเป็นกิจกรรมเขียนลายสังคโลก การกลับไปเป็นเด็กหัดระบายสีอีกครั้ง ด้วยการจับพู่กันจุ่มสีเขียนลายปลาสังคโลกบนภาชนะ และการเพนต์ลายปลาสังคโลกบนเสื้อยืด

เป็นอีกหนึ่งความพยายามที่จะสืบสานมรดกทางวัฒนธรรม ควบคู่ไปกับการสร้างงานสร้างรายได้ ผ่านการส่งเสริมการท่องเที่ยวของท้องถิ่น