เทพรัตนแห่งแผ่นดิน (89)
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ โปรดเกล้าฯ ให้สถาบันวิจัยของไทยได้มีโอกาสทำกิจกรรมทางวิชาการและงานวิจัยร่วมกับสถาบันวิจัย
โดย...วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ โปรดเกล้าฯ ให้สถาบันวิจัยของไทยได้มีโอกาสทำกิจกรรมทางวิชาการและงานวิจัยร่วมกับสถาบันวิจัย ภายใต้การกำกับดูแลของสถาบันบัณฑิตวิทยาศาสตร์จีนในหลายกิจกรรม เช่น การประชุมวิชาการ ICCES-HALL Workshop ในประเด็น Rainfall Forecasting สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (สสนก.) จัดร่วมกับ The Institute of Atmospheric Physics (IAP) และ The International Center for Climate and Environment Sciences (ICCES) ที่กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 2 ธ.ค. 2556 การวิจัยร่วมด้านฟิสิกส์นิวเคลียร์และอนุภาคระหว่างมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (มทส.) กับ The Institute of High Energy Physics (IHEP) โดยมีนักศึกษาปริญญาเอกของ มทส.ไปร่วมทำงานวิจัยที่ IHEP และแลกเปลี่ยนอาจารย์ด้านวิจัยซึ่งกันและกัน การวิจัยร่วมด้านดาราศาสตร์ในหัวข้อ Observations and Studies of Low Mass Ratio, Deep Overcontact Binary Stars ระหว่างสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) กับ Yunnan Astronomical Observatory (YAO) ในช่วงปี 2556-2557 ตลอดจนการวิจัยและพัฒนาระบบแปลภาษาอัตโนมัติจีน-ไทย โดยศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (สวทช.) ร่วมกับ Institute of Computing Technology (ICT) ในช่วงปี 2556-2557 การประยุกต์ข้อมูลดาวเทียมของจีนและไทยเพื่อการจัดการปัญหาอุทกภัยในพื้นที่น้ำท่วมซ้ำซาก สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (สทอภ.) จัดร่วมกับ Institute of Remote Sensing and Digital Earth (RADI) เป้าหมายของโครงการคือ การพัฒนาแบบจำลองเพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการจัดการอุทกภัย โดยการประมวลผลภาพถ่ายดาวเทียม รวบรวมข้อมูลอุทกวิทยาและอุตุนิยมวิทยา และจัดทำฐานข้อมูลของพื้นที่ศึกษา ได้แก่ ลุ่มน้ำยม และลุ่มน้ำแยงซี เพื่อเปรียบเทียบลักษณะภูมิประเทศและปัจจัยแวดล้อมต่างๆ ที่มีผลกระทบต่อการเกิดน้ำท่วมในพื้นที่ศึกษาดังกล่าวเพื่อประโยชน์ในทางนิเวศวิทยาและสิ่งแวดล้อมและการป้องกันทางธรรมชาติด้วย
นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงเป็นคนไทยพระองค์แรกที่เสด็จพระราชดำเนินไปยังทวีปแอนตาร์กติกา โดยเสด็จเยือนทวีปนี้ในเดือน พ.ย. 2536 ครั้งนั้นเสด็จพระราชดำเนินไปประทับ ณ Scott Base สถานีวิจัยของประเทศนิวซีแลนด์ ทั้งยังได้เสด็จเยือน McMurdo Station สถานีวิจัยของสหรัฐอเมริกา เพื่อทอดพระเนตรการศึกษาวิจัยที่ดำเนินการโดยสถานีวิจัยทั้งสองแห่งในสาขาต่างๆ เช่น ชีววิทยา ธรณีวิทยา อุตุนิยมวิทยาและสภาวะแวดล้อม หลังจากเสด็จพระราชดำเนินกลับ ได้ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือ แอนตาร์กติกา : หนาวหน้าร้อน ซึ่งเป็นบันทึกการเสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศนิวซีแลนด์และทวีปแอนตาร์กติกา ทรงกล่าวถึงการเสด็จพระราชดำเนินครั้งนี้ว่า เป็น “การผจญภัยครั้งยิ่งใหญ่ของข้าพเจ้า”
ในปี 2547 สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้เจรจากับ สถาบันแห่งชาติเพื่อการวิจัยขั้วโลกของญี่ปุ่น (National Institute of Polar Research, Japan) เพื่อขอการสนับสนุนให้ รศ.ดร.วรณพ วิยกาญจน์ นักวิทยาศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้เดินทางไปทำงานวิจัยโชว์วะ (Syowa Station) ของประเทศญี่ปุ่น ณ ทวีปแอนตาร์กติกา โดยเดินทางไปกับคณะสำรวจทวีปแอนตาร์กติกาของญี่ปุ่น ที่เรียกว่า JARE-46 (The 46th Japanese Antarctic Research Expedition) ในปี 2547
หลังจากนั้น ในปี 2552 รศ.ดร.สุชนา ชวนิชย์ นักวิทยาศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้เดินทางไปทำงานวิจัยกับคณะสำรวจแอนตาร์กติกาของญี่ปุ่น (JARE-51) และเมื่อกลับมาก็ได้เขียนหนังสือชื่อ แอนตาร์กติก...ดินแดนน้ำแข็ง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้ทรงอ่านหนังสือเล่มนี้และมีพระราชดำริว่า ควรจะมีโครงการสนับสนุนให้นักวิจัยไทยได้เดินทางไปทำงานวิจัยที่ขั้วโลกใต้อย่างสม่ำเสมอ อันจะยังประโยชน์ให้แก่ประเทศชาติ นอกจากนี้ยังมีพระราชดำริว่าหากได้ร่วมมือกับประเทศจีนก็จะเป็นการดี เพราะพระองค์เสด็จฯ เยือนจีนเพื่อเจริญสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศทั้งสองเป็นประจำอยู่แล้ว
ในการเสด็จฯ เยือนสาธารณรัฐประชาชนจีนระหว่างวันที่ 6-11 เม.ย. 2556 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้เสด็จไปยังสำนักงานบริหารกิจการทางทะเล (State Oceanic Administration) ที่กรุงปักกิ่ง และสถาบันวิจัยขั้วโลกแห่งจีน (Polar Research Institute of China) ที่นครเซี่ยงไฮ้ สถาบันทั้งสองแห่งรับเสด็จฯ อย่างสมพระเกียรติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้ทรงสนทนากับนักวิจัยซึ่งกำลังทำงานอยู่ที่ขั้วโลกใต้ผ่านทางระบบการประชุมทางไกล และทอดพระเนตรเรือตัดน้ำแข็งเสวี่ยหลง ซึ่งเพิ่งเดินทางกลับจากขั้วโลกที่มาถึงเซี่ยงไฮ้อีกด้วย การเสด็จฯ เยือนองค์กรทั้งสองแห่งนี้นับเป็นจุดเริ่มต้นของความร่วมมือด้านการวิจัยขั้วโลกระหว่างไทยและจีน
หลังจากที่ สวทช.ลงนามในข้อตกลงความร่วมมือกับหน่วยงานขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้ (Chinese Arctic and Antarctic Adminstration : CAA) สังกัดงานบริหารกิจการทางทะเลเมื่อวันที่ 30 ก.ค. 2556 แล้ว จึงได้ประสานงานกับมหาวิทยาลัยที่มีงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับขั้วโลก เพื่อคัดเลือกนักวิจัยไทยและถวายรายชื่อเพื่อขอพระราชวินิจฉัยจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เป็นขั้นตอนสุดท้าย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นักวิจัย 2 คน ได้แก่ รศ.ดร.สุชนาชวนิชย์ และผู้ช่วย ศ.ดร.อรฤทัย ภิญญาคง จากคณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เดินทางไปกับคณะสำรวจทวีปแอนตาร์กติกาจีน ครั้งที่ 30 หรือ CHINARE-30 (The 30th Chinese Antarctic Research Expedition) ระหว่างวันที่ 1 ม.ค.-10 ก.พ. 2557 เพื่อทำงานวิจัยที่สถานีวิจัยเกรทวอลล์ (Great Wall Station) ซึ่งตั้งอยู่บนเกาะคิงจอร์จ ในคาบสมุทรทวีปแอนตาร์กติกา กิจกรรมนี้จึงนับเป็นความร่วมมือครั้งแรกระหว่างไทยกับจีน ในการดำเนิน โครงการวิจัยขั้วโลก ตามพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งดำเนินไปด้วยดีและมีความก้าวหน้าอย่างน่าพอใจ
