พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2558

โดย...พวงรัตน์ อัศวพิศิษฐ์

ขึ้นต้นปีใหม่ก็เลยขอพูดถึงลิขสิทธิ์ฉบับใหม่เสียเลย ซึ่งที่จริงไม่ได้ใหม่อะไรมากนัก เพราะแก้ไขมาตั้งแต่ปี 2558 แต่เนื่องจากได้พูดถึงกฎหมายลิขสิทธิ์ดังกล่าวไปเล็กน้อยเมื่อฉบับที่แล้ว และได้รับคำถามเข้ามาในหลายประเด็นเกี่ยวกับพระราชบัญญัติที่มีการแก้ไขใหม่นี้  ประกอบกับได้เห็นข่าวซ้ำมาอีกประมาณว่าเจ้าของสิทธิได้ออกคลิป หรือเฟซบุ๊กมาขอร้องเรื่องการทำซ้ำจากการนำแผ่นที่ขายไปแล้วอัพขึ้นเฟซบุ๊กให้ดูกัน ทำให้ยอดขายตกลงอย่างมาก ก็เลยคิดว่าน่าจะเขียนข้อมูลเพิ่มเติม และถือเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่จะให้ผู้เกี่ยวข้องได้ทราบข้อมูล ทั้งเจ้าของสิทธิและผู้ทำซ้ำ เพราะผู้ทำซ้ำบางคนก็ไม่ทราบว่าเป็นการละเมิด เพียงแต่เห็นว่าสนุกหรือเพราะดีก็เลยอยากให้คนอื่นได้ดูหรือฟังบ้าง ถึงแม้ว่าอันที่จริงกรมทรัพย์สินทางปัญญาได้เคยให้ข้อมูลไปแล้วในหลายๆ โอกาส แต่ก็อาจจะมีผู้อ่านหลายท่านไม่ได้เข้าร่วมรับฟัง ผู้เขียนจึงได้ขออนุญาตผู้อำนวยการกองกฎหมายของกรมทรัพย์สินทางปัญญา นำข้อมูลกฎหมายลิขสิทธิ์ฉบับแก้ไขใหม่มาลงซ้ำอีกครั้งหนึ่ง โดยเฉพาะในประเด็นสำคัญๆ ที่ได้มีการแก้ไขเพิ่มเติม เช่น การบริหารสิทธิ มาตรการทางเทคโนโลยี และการคุ้มครองข้อมูลการบริหารสิทธิ เป็นต้น ทั้งนี้เนื่องจากในปัจจุบันเทคโนโลยีทางด้านการสื่อสารและระบบคอมพิวเตอร์มีความก้าวหน้าขึ้นมาก มีผลกระทบต่อสิทธิของเจ้าของลิขสิทธิ์ โดยพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 ครอบคลุมไปไม่ถึง มีการละเมิดลิขสิทธิ์ หรือสิทธิของนักแสดงในระบบคอมพิวเตอร์ที่มีผู้ให้บริการเข้าสู่ระบบอินเทอร์เน็ต ทำให้ไม่สามารถคุ้มครองงานอันมีลิขสิทธิ์หรือลิขสิทธิ์ของนักแสดง หรือผู้ให้บริการเก็บรักษาข้อมูลคอมพิวเตอร์เพื่อประโยชน์ของบุคคลอื่นได้ จึงจำเป็นต้องกำหนดข้อกำหนดข้อจำกัดความรับผิดของผู้ให้บริการสำหรับการกระทำละเมิดลิขสิทธิ์หรือสิทธิของนักแสดงที่เกิดขึ้นในระบบคอมพิวเตอร์ของผู้ให้บริการ โดยที่ผู้ให้บริการไม่ใช่ผู้ควบคุมริเริ่ม หรือสั่งการให้มีการละเมิดลิขสิทธิ์ หรือสิทธิของนักแสดงในระบบดังกล่าว รวมถึงการกำหนดกระบวนการให้เจ้าของลิขสิทธิ์หรือนักแสดงดำเนินการด้วย

ประเด็นสำคัญที่พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2558 ได้เพิ่มเติมขึ้นคือ การเพิ่มบทนิยามคำว่า “ข้อมูลการบริหารสิทธิ” “มาตรการทางเทคโนโลยี” และ “การหลบเลี่ยงมาตรการทางเทคโนโลยี”

1.1 “ข้อมูลการบริหารสิทธิ” คือ

ข้อมูลที่บ่งชี้ถึงผู้สร้างสรรค์ งานสร้างสรรค์ นักแสดง การแสดง เจ้าของลิขสิทธิ์ หรือระยะเวลาและเงื่อนไขการใช้งานอันมีลิขสิทธิ์ ตลอดจนตัวเลขหรือรหัสแทนข้อมูลดังกล่าว โดยข้อมูลเช่นว่านี้ ติดอยู่หรือปรากฏเกี่ยวข้องกับงานอันมีลิขสิทธิ์หรือสิ่งบันทึกการแสดง

ตัวอย่างข้อมูลการบริหารสิทธิ เช่น ข้อมูลที่บ่งบอกว่าผู้สร้างสรรค์คือใคร เจ้าของลิขสิทธิ์คือใคร ปีที่สร้างสรรค์ผลงานอันมีลิขสิทธิ์คือปีใด โดยข้อมูลนี้อาจจะเป็นภาษาสามัญที่สามารถอ่านได้ รวมถึงตัวเลขหรือรหัสที่ใช้แทนข้อมูลเหล่านั้นด้วย เช่น

International Standard Book Number : ISBN

International Standard Musical Work Code : ISWC

International Standard Audiovisual Number : ISAN

Digital Object Identifier : DOI เป็นต้น

1.2 “มาตรการทางเทคโนโลยี” คือ

เทคโนโลยีที่ออกแบบมาเพื่อป้องกันการทำซ้ำหรือควบคุมการเข้าถึงงานอันมีลิขสิทธิ์หรือสิ่งบันทึกการแสดง โดยเทคโนโลยีเช่นว่านี้ได้นำมาใช้กับงานอันมีลิขสิทธิ์หรือสิ่งบันทึกการแสดงนั้นอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อที่เจ้าของงานลิขสิทธิ์จะได้ป้องกันไม่ให้ผู้ใดเข้ามาใช้งานลิขสิทธิ์ของตน เช่น การใส่รหัสผ่าน (Password) การใช้เทคโนโลยีเข้ารหัส (Encryption) ซึ่งอาจแบ่งมาตรการทางเทคโนโลยีออกเป็น 2 ประเภทหลัก คือ

มาตรการทางเทคโนโลยีที่ใช้ควบคุมการเข้าถึง (Access Control)

มาตรการทางเทคโนโลยีที่ใช้ป้องกันการทำซ้ำ (Copy Control)

ตัวอย่างการใช้มาตรการทางเทคโนโลยี เช่น เจ้าของลิขสิทธิ์ในสิ่งบันทึกเสียงอาจผลิตซีดีเพลงออกจำหน่ายและใช้มาตรการทางเทคโนโลยีป้องกันไม่ให้มีการทำซ้ำงานสิ่งบันทึกเสียงนั้น หรือเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานวรรณกรรมที่อยู่ในรูปสื่ออิเล็กทรอนิกส์ หรือ e-book ได้ใช้มาตรการทางเทคโนโลยีกำหนดจำนวนครั้งหรือระยะเวลาที่ผู้ใช้สามารถอ่าน e-book นั้นได้ เป็นต้น

1.3 “การหลบเลี่ยงมาตรการทางเทคโนโลยี” หมายความว่า การกระทำด้วยประการใดๆ ที่ทำให้มาตรการทางเทคโนโลยีไม่เกิดผล เช่น การถอดรหัส (Decryption) การเจาะรหัส (Password Hacking)

เช่น ก. เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์นวนิยายเรื่องหนึ่งที่จำหน่ายในรูปของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้วย โดย ก. จะใช้เทคโนโลยีการเข้ารหัสเพื่อป้องกันไม่ให้ผู้อื่นมาเข้าถึงและทำสำเนานวนิยายของ ก. โดยถ้าเป็นผู้ซื้อที่ชำระเงินแก่ ก. ก็จะได้รับรหัสผ่านเพื่อเข้าไปอ่านนวนิยายได้ ข. ไม่มีเงินซื้อหนังสือแต่มีความรู้ทางคอมพิวเตอร์ จึงใช้ความรู้ถอดและทำลายรหัสของ ก. เพื่อเข้าไปอ่านนวนิยาย ดังนี้ ถือว่า ข. มีความผิดละเมิดมาตรการทางเทคโนโลยี

ที่จริงยังมีรายละเอียดเกี่ยวกับการแก้ไขกฎหมายฉบับนี้อีกหลายประเด็น แต่โดยที่วันพุธที่จะถึงนี้เป็นวันแรกของการทำงานในปีนี้ของคนส่วนใหญ่ ผู้เขียนจึงคิดว่าน่าจะพอไว้แค่นี้ก่อน ยังไม่อยากให้สาระหนักๆ แถมยังอัดแน่นเกินไปสำหรับท่านผู้อ่าน จึงจะขอลงประเด็นอื่นๆ ในคราวหน้าต่อไป