ดาวพุธ ดาวศุกร์ และดาวอังคาร ในปี 2560

โดย...วรเชษฐ์ บุญปลอด

มาถึงเดือนสุดท้ายของปีแล้ว ก็ถึงเวลาของการเตรียมตัวสำหรับอนาคต ต่อไปนี้คือการปรากฏของดาวเคราะห์สว่าง 3 ดวง ตลอดปี 2560

ดาวพุธ

ดาวพุธเป็นดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดและเคลื่อนที่เร็วที่สุด ด้วยมุมห่างจากดวงอาทิตย์ที่จำกัด คนบนโลกจึงมีโอกาสสังเกตดาวพุธได้เฉพาะในเวลาพลบค่ำ หรือรุ่งสาง ไม่สามารถมองเห็นดาวพุธบนท้องฟ้าเวลากลางคืนได้นอกเหนือจากสองช่วงเวลานี้

ปี 2560 มีช่วงที่สังเกตดาวพุธได้ดีในเวลาเช้ามืดอยู่ 4 ช่วง ช่วงแรกตั้งแต่ต้นเดือน ม.ค.ถึงต้นเดือน ก.พ. ช่วงที่ 2 คือต้นเดือน พ.ค.ถึงต้นเดือน มิ.ย. ช่วงที่ 3 อยู่ในเดือน ก.ย. ซึ่งดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวอังคารและดาวหัวใจสิงห์ในกลุ่มดาวสิงโต ช่วงสุดท้ายคือปลายเดือน ธ.ค.

ช่วงเวลาที่สังเกตดาวพุธได้ดีในเวลาหัวค่ำมี 3 ช่วง ช่วงแรกคือปลายเดือน มี.ค.ถึงต้นเดือน เม.ย. ช่วงที่ 2 คือ กลางเดือน ก.ค.ถึงต้นเดือน ส.ค.ที่น่าสนใจคือ วันที่ 25 ก.ค. ดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวหัวใจสิงห์ และมีจันทร์เสี้ยวมาอยู่ใกล้ๆ ด้วย ช่วงสุดท้ายคือกลางเดือน พ.ย.ถึงต้นเดือน ธ.ค. โดยมีดาวเสาร์อยู่ใกล้ดาวพุธ

ดาวศุกร์

ดาวศุกร์อยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำ หรือที่เรียกว่าดาวประจำเมืองต่อเนื่องมาจากปลายปี 2559 โดยจะทำมุมห่างดวงอาทิตย์ที่สุดในวันที่ 12 ม.ค. 2560 ก่อนเคลื่อนกลับเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ เราจะสังเกตดาวศุกร์ในเวลาหัวค่ำได้จนถึงกลางเดือน มี.ค.

ปี 2560 ดาวศุกร์เริ่มปรากฏบริเวณกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำจากนั้นเคลื่อนผ่านกลุ่มดาวปลาต้นเดือน ก.พ. ดาวศุกร์ผ่านใกล้ดาวอังคารที่ระยะห่าง 5 องศา ครึ่งหลังของเดือน ก.พ. จะสังเกตได้ว่าดาวศุกร์เคลื่อนต่ำลงอย่างรวดเร็ว เมื่อเทียบตำแหน่งในเวลาหัวค่ำของทุกวัน คาดว่าจะสังเกตดาวศุกร์ได้ถึงราวกลางเดือน มี.ค. ก่อนที่ดาวศุกร์จะเคลื่อนมาอยู่ในแนวระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 25 มี.ค.วันแรกๆ ของเดือน เม.ย. ดาวศุกร์น่าจะเริ่มปรากฏใกล้ขอบฟ้าทิศตะวันออกในเวลาเช้ามืดและยังคงอยู่ในกลุ่มดาวปลา ดาวศุกร์ทำมุมห่างดวงอาทิตย์ที่สุดในวันที่ 3 มิ.ย. ซึ่งเป็นช่วงที่ดาวศุกร์อยู่ใกล้ดาวยูเรนัส กลางเดือนเคลื่อนเข้าสู่กลุ่มดาวแกะปลายเดือน มิ.ย. เข้าสู่กลุ่มดาววัว

ต้นเดือน ก.ค. จะเห็นดาวศุกร์อยู่ห่างไปทางขวามือของกระจุกดาวลูกไก่กลางเดือน ก.ค. ดาวศุกร์อยู่ทางซ้ายมือของดาวอัลเดบารันในกลุ่มดาววัวที่ระยะ 3-4 องศา วันท้ายๆ ของเดือนถึงวันที่ 1 ส.ค. ดาวศุกร์เข้าไปในเขตของกลุ่มดาวนายพราน ก่อนจะเข้าสู่กลุ่มดาวคนคู่

ปลายเดือน ส.ค. ดาวศุกร์เข้าสู่กลุ่มดาวปูเช้ามืดวันที่ 2 ก.ย. ดาวศุกร์อยู่ใกล้กระจุกดาวรังผึ้งที่ระยะห่าง 1.2 องศา กลางเดือน ก.ย. ดาวศุกร์เข้าสู่กลุ่มดาวสิงโตผ่านใกล้ดาวหัวใจสิงห์ในเช้ามืดวันที่ 20 ก.ย. ที่ระยะ 0.5 องศา วันที่ 6 ต.ค. ดาวศุกร์อยู่ใกล้ดาวอังคารห่างกันเพียง 0.2 องศา หลังจากนั้นไม่กี่วัน ดาวศุกร์จะเข้าสู่กลุ่มดาวหญิงสาว

ช่วงเวลานี้ดาวศุกร์อยู่ต่ำใกล้ขอบฟ้ามากขึ้นเรื่อยๆ เช้ามืดวันที่ 13-14 พ.ย. ดาวศุกร์ผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีเข้าใกล้กันที่สุดในวันที่ 13 พ.ย. ที่ระยะ 0.5 องศา หลังจากนั้นจะสังเกตดาวศุกร์ได้ยากขึ้น โดยดาวศุกร์จะเคลื่อนเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้นทุกวัน ปรากฏอยู่แนวเดียวกับดวงอาทิตย์ในเดือน ม.ค. 2561

ดาวอังคาร

ดาวอังคารมีวงโคจรอยู่ถัดไปจากโลกตามระยะห่างจากดวงอาทิตย์ ช่วงที่สังเกตดาวอังคารได้ดีที่สุดคือ ขณะที่ดาวอังคารอยู่ใกล้โลกตรงกับช่วงที่ดาวอังคารอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์เกิดขึ้นเฉลี่ยทุก 2 ปี 2 เดือน วงโคจรของดาวอังคารที่เป็นวงรี ทำให้ดาวอังคารอยู่ห่างโลกไม่เท่ากันในการเข้าใกล้แต่ละครั้ง ส่วนใหญ่ดาวอังคารที่ปรากฏในกล้องโทรทรรศน์จะมีขนาดเล็ก ไม่สามารถสังเกตเห็นร่องรอยบนพื้นผิวได้ มีเวลาไม่กี่เดือนเท่านั้นที่ดาวอังคารจะใกล้โลกจนใหญ่พอสำหรับการสังเกตรายละเอียดบนพื้นผิว

ปี 2560 ดาวอังคารไม่ผ่านจุดตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ จึงไม่ใช่ปีที่ดีนักสำหรับการสังเกตดาวอังคาร ต้นปีดาวอังคารอยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำ ช่วงแรกอยู่ในกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ วันที่ 1 ม.ค. 2560 ดาวอังคารอยู่ใกล้ดาวเนปจูนด้วยระยะห่างเพียง 0.2 องศา (สังเกตดาวเนปจูนได้ด้วยกล้องโทรทรรศน์) จากนั้นดาวอังคารจะเข้าสู่กลุ่มดาวปลาในวันที่ 19 ม.ค. โดยดาวศุกร์มาอยู่ใกล้ๆ ในต้นเดือน ก.พ. ค่ำวันที่ 26-27 ก.พ. ดาวอังคารอยู่ใกล้ดาวยูเรนัสด้วยระยะห่าง 0.7 องศา

เดือน มี.ค.ถึงเดือน เม.ย. ดาวอังคารผ่านกลุ่มดาวแกะและวัว คืนวันที่ 21 เม.ย. ดาวอังคารอยู่ทางซ้ายมือของกระจุกดาวลูกไก่ที่ระยะ 3.5 องศา หลังจากนั้นดาวอังคารอยู่ใกล้ขอบฟ้ามากขึ้นจนเริ่มสังเกตได้ยาก มีโอกาสสังเกตดาวอังคารได้จนถึงราวต้นเดือน มิ.ย. ซึ่งเป็นช่วงที่ดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาวคนคู่

กลางเดือน ก.ย. ดาวอังคารกลับมาปรากฏบนท้องฟ้าเวลาเช้ามืด โดยปรากฏอยู่ในกลุ่มดาวสิงโต ดาวอังคารเข้าใกล้ดาวพุธในเช้ามืดวันที่ 17 ก.ย. ที่ระยะ 0.1 องศา แต่อาจสังเกตได้ยากเนื่องจากยังอยู่ใกล้ขอบฟ้าในเวลาที่ท้องฟ้าเริ่มสว่าง วันนั้นดาวศุกร์ปรากฏอยู่สูงขึ้นไป ห่างจากดาวเคราะห์ทั้งสองราว 11-12 องศา

วันที่ 6 ต.ค. ดาวอังคารผ่านใกล้ดาวศุกร์ที่ระยะ 0.2 องศา หลังจากนั้นกลางเดือน ต.ค. ดาวอังคารจะย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวหญิงสาววันที่ 30 พ.ย. ดาวอังคารผ่านใกล้ดาวรวงข้าวที่ระยะ 3.1 องศา ปลายเดือน ธ.ค. ดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาวคันชั่ง โดยเคลื่อนเข้าใกล้ดาวพฤหัสบดีมากขึ้น ใกล้กันที่สุดในต้นเดือน ม.ค. 2561

ปรากฏการณ์ท้องฟ้า (4-11 ธ.ค.)

เวลาหัวค่ำมีดาวเคราะห์สว่าง 3 ดวง ทางทิศตะวันตก ดาวศุกร์สว่างที่สุด เป็นดาวเด่นบนท้องฟ้าหลังดวงอาทิตย์ตก ช่วงแรกเคลื่อนอยู่บริเวณกลุ่มดาวคนยิงธนู กลางสัปดาห์เข้าสู่กลุ่มดาวแพะทะเล ตกลับขอบฟ้าในเวลา 3 ทุ่ม ดาวอังคารอยู่ในกลุ่มดาวแพะทะเล สว่างน้อยกว่าดาวศุกร์หลายเท่า มีตำแหน่งบนท้องฟ้าอยู่สูงกว่าดาวศุกร์ โดยเยื้องไปทางซ้ายมือตกลับขอบฟ้าในเวลาประมาณ 4 ทุ่มครึ่ง

ดาวพุธอยู่ในกลุ่มดาวคนยิงธนูมีตำแหน่งอยู่ต่ำใกล้ขอบฟ้าในเวลาพลบค่ำสามารถใช้ดาวศุกร์ช่วยหาดาวพุธได้ โดยลากเส้นในแนวดิ่งจากดาวศุกร์ไปที่ขอบฟ้า ดาวพุธจะอยู่เยื้องไปทางขวามือเล็กน้อย ดาวพุธสว่างกว่าดาวอังคาร แต่บรรยากาศที่หนาแน่นใกล้ขอบฟ้าอาจทำให้สว่างน้อยกว่าที่ควรจะเป็นอยู่เล็กน้อย วันที่ 11 ธ.ค. ดาวพุธทำมุมห่างดวงอาทิตย์ที่สุด ปลายสัปดาห์นี้ถึงต้นสัปดาห์ถัดไป จึงเป็นช่วงที่สังเกตดาวพุธได้ดีที่สุด ก่อนที่ดาวพุธจะเคลื่อนกลับเข้าใกล้ดวงอาทิตย์

เวลาเช้ามืดมีดาวพฤหัสบดีอยู่ในกลุ่มดาวหญิงสาวทางทิศตะวันออกห่างดาวรวงข้าว ซึ่งเป็นดาวฤกษ์สว่างที่สุดในกลุ่มดาวนี้เป็นระยะทางเชิงมุมราว 7 องศา ดาวพฤหัสบดีขึ้นมาอยู่เหนือขอบฟ้าที่มุมเงย 10 องศา ตั้งแต่เวลาประมาณตี 3 จากนั้นเคลื่อนสูงขึ้นเรื่อยๆ เวลาตี 5 ครึ่ง มีมุมเงยเหนือขอบฟ้าประมาณ 45 องศา หรือกึ่งกลางระหว่างขอบฟ้าถึงจุดเหนือศีรษะ

สัปดาห์นี้เป็นข้างขึ้น ดวงจันทร์อยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำของทุกวัน ช่วงแรกเป็นเสี้ยวมองเห็นอยู่ทางขวามือของดาวอังคารในวันที่ 5 ธ.ค. ที่ระยะห่าง 3 องศา ส่วนสว่างของดวงจันทร์เพิ่มขึ้นจนสว่างครึ่งดวงในวันที่ 7 ธ.ค.