พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

โดย...ส.สต

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช สวรรคต วันที่ 13 ต.ค. 2559 เวลา 15.52 น. ณ โรงพยาบาลศิริราช วันที่ 14 ต.ค. 2559 อัญเชิญพระบรมศพมาตั้งบำเพ็ญพระราชกุศล ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง

การอัญเชิญพระบรมศพพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ มีพระราชประเพณีและการปฏิบัติเช่นเดียวกันกับการอัญเชิญพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

หนังสือจดหมายเหตุงานพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (หน้า 5-59) ว่าก่อนอัญเชิญพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ขึ้นสู่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทนั้น ได้อัญเชิญพระบรมศพได้ประดิษฐาน พระที่นั่งพิมานรัตยา ก่อน

อันพระที่นั่งพิมานรัตยานี้ จัดเป็นที่ถวายน้ำสรงพระบรมศพ สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาจักรีบรมนาถ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เป็นพระมหามณเฑียร

อาคารสถาปัตยกรรมไทยโบราณก่ออิฐถือปูนยกพื้นสูง สร้างต่อจากมุขกระสันพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาททอดยาวไปทางทิศใต้ รอบระเบียงเป็นเสาราย หลังคาชั้นลด 3 ชั้น มุงกระเบื้องเคลือบสี มีช่อฟ้าใบระกาหางหงส์ พระที่นั่งองค์นี้เคยจัดเป็นพระราชมณเฑียรที่พระบรรทมของสมเด็จพระมหากษัตริยาธิราชเจ้าในโอกาสที่เสด็จมาประทับ ณ หมู่พระมหาปราสาทนี้ และต่อมาได้จัดเป็นที่ถวายน้ำสรงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระบรมศพสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และพระบรมศพสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7

ส่วนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นสถานที่ประดิษฐานพระบรมศพนี้ ติดต่อกับท้องพระโรงด้านเหนือของพระที่นั่งพิมานรัตยา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดให้สร้างครั้งแรกด้วยไม้มีพระปรัศว์ซ้ายขวาและเรือนจันทร์เป็นบริวาร สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2327 พระราชทานนามว่า พระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท ใช้ประกอบพระราชพิธีปราบดาภิเษกตามขัตติยราชประเพณี

ครั้นต่อมา พ.ศ. 2332 เกิดอสนีบาตต้องยอดพระมหาปราสาท เป็นเพลิงลุกไหม้พระที่นั่งทั้งหมด แต่เจ้าหน้าที่สามารถนำพระราชบัลลังก์ประดับมุกออกมาได้ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช จึงโปรดให้สร้างพระที่นั่งขึ้นใหม่เป็นพระมหาปราสาทก่ออิฐถือปูนแบบจตุรมุข หลังคาชั้นลด 4 ชั้น เครื่องยอดทำด้วยไม้ มุมยอดปราสาทย่อไม้สิบสอง มีรูปสลักครุฑยุดนาครับไขราแทนคันทวย หน้าบันพระมหาปราสาททั้ง 4 มุข แกะสลักรูปนารายณ์ทรงสุบรรณปิดทองประดับกระจก พระทวารพระบัญชรเป็นซุ้มทั้งหมดปิดทองประดับกระจก

มุขด้านใต้มีท้องพระโรงหลังเชื่อมติดต่อกันกับพระที่นั่งพิมานรัตยา มุขด้านเหนือมีมุขเด็จตั้งบุษบกสำหรับเสด็จออกให้เฝ้าฯ

ในงานพระราชพิธี พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีสำคัญต่างๆ มาตลอด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นที่ประดิษฐานพระบรมศพพระมหากษัตริย์และสมเด็จพระอัครมเหสี และพระบรมศพสมเด็จพระบรมวงศ์ผู้ใหญ่ เพื่อทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวาย

พระที่นั่งพิมานรัตยา

 

 วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ให้ข้อมูลว่า

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เป็นพระที่นั่งองค์ประธานของหมู่พระมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง ตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลาง ทางทิศตะวันตกของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท มีพระที่นั่งพิมานรัตยา พระปรัศว์ซ้าย พระปรัศว์ขวา และเรือนบริวาร หรือเรือนจันทร์ ต่อเนื่องทางด้านหลังในเขตพระราชฐานชั้นใน พระที่นั่งองค์นี้ได้รับยกย่องว่าเป็นสถาปัตยกรรมชั้นเอกของกรุงรัตนโกสินทร์ และเป็นพระที่นั่งทรงไทยแท้องค์เดียว ในพระบรมมหาราชวัง โดยเฉพาะเรือนยอดพระมหาปราสาท (กุฎาคาร) มีรูปทรงต้องด้วยศิลปะลักษณะอันวิจิตรงดงาม

ภายในพระที่นั่งประดิษฐานพระแท่นต่างๆ ดังนี้

พระที่นั่งบุษบกมาลา เป็นพระแท่นสำหรับประดิษฐานพระสยามเทวาธิราช เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบันเสด็จออกมหาสมาคมเนื่องในโอกาสสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบ 200 ปีพระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุก เป็นพระแท่นสำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปต่างๆ พระแท่นราชบรรจถรณ์ประดับมุก เป็นพระแท่นที่สร้างขึ้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ภายในประดิษฐานปูชนียวัตถุในพระราชพิธีสำคัญๆ

พระที่นั่งองค์นี้ไม่ได้เป็นเพียงสถานที่ประดิษฐานพระบรมศพและพระศพเท่านั้น ยังเป็นสถานที่เพื่อทำพระราชพิธีสำคัญด้วย อย่างเช่น เมื่อ พ.ศ. 2454 ในรัชกาลสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภช ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

ในปัจจุบันพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีและพระราชกุศลต่างๆ เช่น พระราชพิธีฉัตรมงคล (พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า) ในวันที่ 5 พ.ค.ของทุกปี