เสนอให้ฟิล์มกระจกเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร ร่วมกับคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลก
โดย...ส.สต
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร ร่วมกับคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลก เสนอให้ฟิล์มกระจกเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก (Memory of the World) ซึ่งจะทราบผลการพิจารณาในพุทธศักราช 2560
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติเผยแพร่ประวัติศาสตร์จากฟิล์มกระจก อย่างย่อๆ ในงานมหกรรมพิพิธภัณฑ์ไทย 2559 ว่า
“ฟิล์มกระจก” เป็นวัสดุที่ใช้บันทึกภาพโดยการนำแผ่นกระจกฉาบสารเคมีแล้วนำไปสร้างภาพในลักษณะเนกาทีฟและโพซิทีฟ มีคุณลักษณะเปราะบาง แตกง่าย แต่จัดได้ว่าเป็นวัสดุในการบันทึกภาพที่มีคุณภาพมากกว่าฟิล์มชนิดอื่น “ฟิล์มกระจก” มี 2 ประเภท คือ กระจกเปียก และ กระจกแห้ง กระจกเปียกประกอบด้วยแผ่นกระจกสารโคโลเดียน และสารละลายเงิน เมื่อมีแสงตกกระทบจะทำให้ภาพที่ได้มีโทนสีน้ำตาลอ่อนไปจนถึงน้ำตาลเข้ม วิธีนำกระจกมาถ่ายรูปต้องจุ่มแผ่นกระจกลงในสารเคมีในห้องมืด แล้วนำไปใช้ในการถ่ายภาพทันทีขณะที่กระจกยังเปียกอยู่ กระจกแห้งประกอบด้วยแผ่นกระจก เจลาตินที่ใช้เคลือบ และสารละลายเงิน ภาพที่ได้จะมีโทนสีเทาไปจนถึงสีดำ วิธีการคือนำกระจกที่ฉาบสารเคมีมาล้างในขณะที่ยังหมาด เพื่อล้างเกลือเงินที่อยู่ในอีมัลชันออกให้หมดไม่ให้กระจกมีรอยตำหนิและปรับปรุงเรื่องความไวแสง จนเกิดกระจกแห้งสำเร็จรูป
การดำเนินงาน
พุทธศักราช 2520-2524 สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติรับมอบฟิล์มกระจก ชุด หอพระสมุดวชิรญาณ ชุดการรถไฟแห่งประเทศไทย ชุดกรมแผนที่ทหาร และชุดส่วนบุคคล ภาพส่วนพระองค์พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน
พุทธศักราช 2528-2537 สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติอัดขยายภาพจากฟิล์มกระจกลงในกระดาษอัดภาพและจัดทำเป็นฟิล์มเนกาทีฟ
พุทธศักราช 2544-2545 สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาตินำภาพที่อัดขยายจากฟิล์มกระจกผนึกกระดาษแข็ง (Mounting) เพื่อให้บริการผู้ค้นคว้า วิจัย
พุทธศักราช 2546-2559 สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติถ่ายโอนภาพถ่ายจากฟิล์มกระจกให้อยู่ในรูปดิจิทัล บันทึกลงซีดี อัดขยายลงในกระดาษอัดภาพ และจัดทำเป็นฟิล์มเนกาทีฟ
ปัจจุบัน สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติได้กำหนดแผนการดำเนินงานจัดกิจกรรมเกี่ยวกับภาพถ่ายฟิล์มกระจกดังนี้
1.ร่วมกับคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลกเสนอให้ฟิล์มกระจกเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก (Memory of the world) ซึ่งจะทราบผลการพิจารณาในพุทธศักราช 2560
2.ร่วมมือกับสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) โดยเริ่มให้บริการภาพถ่ายจากฟิล์มกระจก จำนวน 1,800 ภาพ ในรูปออนไลน์ผ่านเว็บไซต์ http://oer.learn.in.th
3.จัดพิมพ์สมุดภาพฟิล์มกระจกจดหมายเหตุ : หนึ่งพันภาพประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ จำนวน 1,000 เล่ม เพื่อแจกจ่ายส่วนราชการ และจำหน่ายประชาชนทั่วไป
4.จัดทำนิทรรศการประชาสัมพันธ์นำเสนอเนื้อหาการดำเนินงานในการอนุรักษ์ฟิล์มกระจกของสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ เนื่องในงานสถาปนากรมศิลปากรครบรอบ 105 ปี ระหว่างวันที่ 25-27 มี.ค. 2559 ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และนำมาจัดแสดงต่อยังอาคารสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติจนถึงปัจจุบัน
5.ร่วมกับมูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในพระบรมราชูปถัมภ์ และมูลนิธิเพชรรัตน-สุวัทนา จัดนิทรรศการภาพถ่ายฟิล์มกระจก การแต่งกายในสมัยรัชกาลที่ 6 และจัดพิมพ์สูจิบัตร ในหัวเรื่อง “ฉัฐรัช : พัสตราภรณ์” ระหว่างวันที่ 10 ส.ค.-10 ต.ค. 2559 ณ หอวชิราวุธานุสรณ์ สำนักหอสมุดแห่งชาติ
ส่วนภาพที่นำเสนอวันนี้ เป็นภาพจากฟิล์มกระจกในสมัยรัชกาลที่ 5
แต่ละภาพน่าอัศจรรย์ โดยเฉพาะภาพ ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเตรียมกล้องเพื่อถ่ายภาพพระครูอินทโมลี (ช้าง) ณ วัดพระบรมธาตุวรวิหาร มีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมภัณฑ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ทรงถือผ้าดำเพื่อทรงใช้คลุมเวลาทรงฉายภาพ เมื่อคราวเสด็จประพาสเมืองชัยนาทเมื่อวันที่ 6 ต.ค. 2444 (อ้างอิง สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ หวญ. 22-08)
ส่วนภาพอื่นได้แก่พระตำหนักเรือนต้นในพระราชวังดุสิต พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเป็นเรือนไทยแบบเรือนหมู่ เพื่อเป็นที่ประทับส่วนพระองค์ และทรงใช้เป็นเรือนรับรองพระราชอาคันตุกะ ที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท
(อ้างอิง สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ หวญ. 21-16)
