การเปิดเพลงจาก YouTube ผิดไหม

โดย...พวงรัตน์ อัศวพิศิษฐ์

เพื่อนผู้เขียนได้สอบถามมาว่า การเปิดเพลงจาก YouTube ให้ลูกค้าฟังในร้านอาหารผิดไหม ที่จริงไม่น่าจะใช่คำถาม แต่เป็นการแสดงความคิดเห็นมาด้วยความหงุดหงิดมากกว่า ว่าไม่ควรจะถือว่าผิด เพราะน่าจะได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์แล้ว และคนทั่วไปก็เปิดฟังกันเต็มไปหมด

ผู้เขียนเห็นว่าเป็นเรื่องน่าสนใจที่จะนำมาวิพากษ์วิจารณ์กันได้ แสดงให้เห็นว่าความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีทำให้หลายฝ่ายสับสนในการตีความกฎหมายได้ ถ้าไม่ตั้งหลักให้ดี

เรื่องนี้จึงมีกูรูทางลิขสิทธิ์ยืนยันว่า หากการเปิดนั้นจงใจให้ลูกค้าฟัง เช่น เปิดเสียงดัง มีการต่อลำโพงในร้าน จะถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ เนื่องจากการที่เจ้าของเพลงนำเพลงของตนลง YouTube ไม่ใช่ข้อที่จะนำมาอ้างได้ เพราะการที่เขานำลงนั้นเขามีเจตนาให้ฟังเพลงนั้นเพื่อประโยชน์ของผู้ฟังแต่ละคนโดยลำพังเท่านั้น (Private use) แต่การที่ร้านอาหารนำเพลงจาก YouTube ไปเปิดให้ลูกค้าฟังจึงผิดเจตนาและเงื่อนไขของเจ้าของ และถือเป็นการละเมิด พ.ร.บ. ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 27 ซึ่งห้ามกระทำการอย่างใดอย่างหนึ่งกับงานอันมีลิขสิทธิ์ โดยเจ้าของเขาไม่อนุญาต และในกรณีนี้ก็คือ การเผยแพร่ต่อสาธารณชน แต่ถ้าเจ้าของร้านเปิดเพลงจาก YouTube ฟังเบาๆ คนเดียว แล้วนั่งคิดเงิน ทำกับข้าว หรือชงกาแฟไป จึงจะถือได้ว่าไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ เรื่องของรายละเอียดและเจตนา จึงเป็นเรื่องสำคัญ

ทำให้ผู้เขียนคิดถึงคำพิพากษา ศาลฎีกาที่ 8220/ 2553 ซึ่งอาจจะไม่เหมือนกันเสียทีเดียว รวมถึงผู้เชี่ยวชาญบางท่าน ยังมองว่าการที่เรื่องนี้ถูกยกฟ้องเพราะโจทก์ไม่ได้ฟ้องจำเลยในความผิดฐานละเมิดลิขสิทธิ์ชั้นต้น คือการเผยแพร่ต่อสาธารณชนซึ่งงานอันมีลิขสิทธิ์ แต่ฟ้องการละเมิดลิขสิทธิ์ ชั้นรอง คือ การเผยแพร่แผ่นซีดีปลอม อย่างไรก็ตามผู้เขียนขอคัดลอกมาลงในสาระสำคัญทั้งหมดตามข้างล่างนี้

“โจทก์ฟ้อง และแก้ไขคำฟ้องขอให้ลงโทษจำเลย ตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 4, 6, 8, 15, 27, 28, 29, 30, 31, 69, 70, 75, 76 ขอให้ริบโทรทัศน์สี เครื่องเล่นซีดี ดีวีดี และขอให้แผ่นซีดีเพลงจำนวน 19 แผ่น ที่ละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้เสียหาย และเป็นของกลาง ตกเป็นของผู้เสียหายซึ่งเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ และขอให้สั่งจ่ายเงินค่าปรับฐานละเมิดลิขสิทธิ์กึ่งหนึ่งให้แก่ผู้เสียหายซึ่งเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ จำเลยให้การรับสารภาพ ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลาง พิพากษายกฟ้อง ของกลางคืนให้แก่เจ้าของ โจทก์อุทธรณ์ต่อศาลฎีกา

ศาลฎีกาแผนกคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางวินิจฉัยว่า ที่โจทก์อุทธรณ์การกระทำของจำเลยเป็นความผิดตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 31 ประกอบมาตรา 70 วรรคสอง เห็นว่า พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 31 ซึ่งบัญญัติว่า “ผู้ใดรู้อยู่แล้วหรือมีเหตุอันควรรู้ว่างานใดได้ทำขึ้นโดยละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่น กระทำอย่างใดอย่างหนึ่งแก่งานนั้นเพื่อหากำไร ให้ถือว่าผู้นั้นกระทำการละเมิดลิขสิทธิ์ ... ( 2 ) เผยแพร่ต่อสาธารณชน...” ความผิดตามบทบัญญัติดังกล่าว จึงต้องเป็นการเผยแพร่งานนั้นต่อสาธารณชน “เพื่อหากำไร” ซึ่งหมายความว่า กำไรนั้นหากจำเลยได้มา หรือจะได้มา จะต้องเกิดจากการกระทำแก่งานที่ได้ทำขึ้น โดยละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่น แต่ตามที่โจทก์บรรยายฟ้องได้ความว่า จำเลยประกอบกิจการค้าขายอาหารตามสั่ง และเครื่องดื่ม จำเลยเปิดแผ่นวีซีดีเพลง “กำลังใจที่เธอไม่รู้” อันเป็นลิขสิทธิ์ของผู้เสียหาย ซึ่งได้มีผู้ทำขึ้นหรือดัดแปลงขึ้นให้ลูกค้าในร้านอาหารของจำเลยฟัง ไม่ปรากฏว่าจำเลยเปิดเพลงเพื่อหากำไรโดยตรงจากการที่ให้ลูกค้าได้ฟังเพลง โดยการเรียกเก็บค่าตอบแทนจากลูกค้าในการเปิดเพลง หรือเรียกเก็บเพิ่มรวมไปกับค่าอาหารและเครื่องดื่มแต่อย่างใด การกระทำของจำเลยจึงไม่เป็นความผิดตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 31 ประกอบมาตรา 70 วรรคสอง เพราะไม่ครบองค์ประกอบความผิดของบทมาตราดังกล่าว ซึ่งต้องเป็นการกระทำเพื่อหากำไรโดยตรงจากการละเมิดลิขสิทธิ์ แม้จำเลยให้การรับสารภาพ ก็ไม่อาจลงโทษจำเลยได้ ตาม พ.ร.บ.จัดตั้งศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศและวิธีพิจารณาคดีทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ พ.ศ. 2539 มาตรา 26 ประกอบประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 185 วรรคหนึ่ง ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลางพิพากษายกฟ้องโจทก์ชอบแล้ว อุทธรณ์ของโจทก์ฟังไม่ขึ้น พิพากษายืน”

ประเด็นสำคัญคือตรงที่ขีดเส้นใต้ไว้ และการพิพากษาโดยอ้าง พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 31 ไม่ใช่ 27/28 ถึงแม้ในการฟ้องจะอ้างสารพัดมาตรา แต่เมื่อการบรรยายฟ้องไม่บรรยายให้ครบถ้วนก็เป็น
การยากที่ผู้พิพากษาท่านจะหยิบยกมาตัดสินเองได้ ซึ่งกรณีเช่นนี้ผู้เขียนเคยพบมากับตนเองในคดีทรัพย์สินทางปัญญาคดีอื่น ไม่แน่ใจว่าเพราะทนายขาดความเชี่ยวชาญในกฎหมายทรัพย์สินทางปั ญญาหรือเป็นเพราะเหตุใด