‘ถุงหายใจได้ ActivePAKTM’ นวัตกรรมรักษาความสด ของผักและผลไม้

โดย...วีณา ยศวังใจ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

ผลผลิตทางการเกษตรเป็นสินค้าที่สำคัญของประเทศไทย ทั้งการบริโภคภายในประเทศและการส่งออก หนึ่งในนั้นคือ “ผักและผลไม้สด” ที่มีความหลากหลาย ผลิตได้จำนวนมากและเป็นที่ต้องการสูงในตลาดต่างประเทศ ทว่าสภาพอากาศร้อนในประเทศไทยและการขนส่งระยะทางไกลเป็นปัจจัยที่เร่งให้ผลผลิตสดเสื่อมสภาพเร็ว
ส่งผลกระทบต่อทั้งผู้ผลิต ผู้ประกอบการ และผู้บริโภค

การพัฒนาและประยุกต์ใช้เทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวและบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสม จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งที่จะช่วยลดการสูญเสียผลผลิตหลังการเก็บเกี่ยวและในระหว่างการขนส่ง ที่ต้องสูญเสียไปเป็นมูลค่าไม่ต่ำกว่า 1 หมื่นล้านบาท/ปี รวมถึงผักและผลไม้ที่เน่าในแต่ละวันอีกเป็นจำนวนมากและก่อให้เกิดการผลิตก๊าซเรือนกระจกจากของเสียที่เกิดขึ้น

ทีมนักวิจัยของศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ (เอ็มเทค) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) จึงได้ร่วมกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิจัยและพัฒนาฟิล์มบรรจุภัณฑ์ยืดอายุและรักษาความสดของผักผลไม้ ในชื่อ ถุงหายใจได้ ActivePAKTM

วิชชุดา เดาด์ นักวิจัยและผู้จัดการกลุ่มผลิตภัณฑ์ ActivePAKTM เอ็มเทค สวทช. อธิบายว่า ผักและผลไม้ที่เก็บเกี่ยวจากต้นมาแล้วนั้นยังมีการหายใจอยู่ หรือยังมีชีวิตอยู่เหมือนกับที่ยังติดอยู่กับต้น ซึ่งการหายใจของผักและผลไม้ก็เหมือนกับการหายใจของคนเรา คือหายใจเอาก๊าซออกซิเจนเข้าไปและปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และคายน้ำออกมา ทำให้เกิดการเสื่อมสภาพและเน่าเสีย

“เมื่อผักและผลไม้ถูกตัดออกจากต้นแล้ว แต่ยังมีชีวิตอยู่ มีการหายใจอยู่ กระบวนการทางชีวเคมียังดำเนินอยู่อย่างต่อเนื่อง ซึ่งต้องอาศัยอาหารและพลังงานที่สะสมอยู่ในเนื้อเยื่อไปเรื่อยๆ โดยไม่ได้รับสารอาหารและน้ำชดเชยเหมือนเมื่อครั้งยังอยู่กับต้น ผักผลไม้จึงค่อยๆ เหี่ยว เสื่อมสภาพและเน่าเสียไปในที่สุด การเก็บรักษาผักและผลไม้ภายหลังการเก็บเกี่ยวในสภาวะบรรยากาศดัดแปลงที่เหมาะสม จะช่วยชะลอการเสื่อมสภาพและรักษาความสดให้ยาวนานขึ้นได้”

ทีมนักวิจัยได้ศึกษาและพัฒนาฟิล์มบรรจุภัณฑ์ยืดอายุและรักษาความสดของผักผลไม้ ActivePAKTM มาอย่างต่อเนื่องหลายปี โดยการปรับสูตรของส่วนผสมในการขึ้นรูปฟิล์มบรรจุภัณฑ์ ActivePAKTM ให้มีคุณสมบัติยอมให้ก๊าซที่ใช้ในกระบวนการหายใจผ่านเข้าออกได้ดีและสอดคล้องกับอัตราการใช้และการสร้างก๊าซในกระบวนการหายใจของผักและผลไม้สดที่บรรจุอยู่ภายใน ทำให้เกิดบรรยากาศดัดแปลงแบบสมดุล (Equilibrium Modified Atmosphere; EMA) ภายในบรรจุภัณฑ์ จึงสามารถชะลอการเปลี่ยนแปลงทางชีวภาพและยืดอายุการเก็บรักษาผักและผลไม้สดได้นานขึ้นกว่าเดิม 2-5 เท่า ขึ้นอยู่กับชนิดของผักและผลไม้ โดยที่ยังคงรักษาคุณภาพและรสชาติที่ดีเอาไว้ได้เสมือนเพิ่งเก็บจากต้น

วรรณี ฉินศิริกุล นักวิจัยและหัวหน้าโครงการวิจัยและพัฒนาฟิล์มบรรจุภัณฑ์ ActivePAKTM เอ็มเทค สวทช. กล่าวว่า การทำงานวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีฟิล์มบรรจุภัณฑ์สำหรับยืดอายุและรักษาคุณภาพผักผลไม้สดนั้น ได้ทำงานวิจัยอย่างต่อเนื่องกว่า 15 ปี โดยมีการรับโจทย์จริงจากภาคอุตสาหกรรมผักผลไม้สด มีการพัฒนาและร่วมทดสอบกับเอกชนอย่างต่อเนื่อง ทั้งผู้ใช้งานบรรจุภัณฑ์ผักผลไม้สดสำหรับตลาดซูเปอร์มาร์เก็ตในประเทศและผู้ส่งออกผักผลไม้สดไปต่างประเทศ ที่ผ่านมาได้มีการถ่ายทอดเทคโนโลยีให้แก่ผู้ผลิตฟิล์มบรรจุภัณฑ์พลาสติกเพื่อให้เกิดการขยายผลการใช้งานอย่างต่อเนื่อง

“สำหรับนวัตกรรมฟิล์มบรรจุภัณฑ์รุ่นล่าสุด ในชื่อ ‘ถุงหายใจได้ ActivePAKTM เอ็มเทคได้ร่วมกับ บริษัท เซ็นทรัล ฟู้ด รีเทล ทดสอบใช้งานจริงผ่านกระบวนการต่างๆ ของทางบริษัทเป็นเวลากว่า 3 ปี โดยมีการพัฒนาให้ตอบสนองต่อความต้องการในด้านการใช้งานที่ง่ายและสะดวก ด้านการผลิตที่ผลิตได้ในอุตสาหกรรม และด้านการวางจำหน่ายบนชั้นวาง ที่ผักต้องคงความสด และถุงยังคงความใสสามารถมองเห็นผลิตภัณฑ์ข้างในได้อย่างชัดเจน”

ปัจจุบันผู้ประกอบการได้นำนวัตกรรม “ถุงหายใจได้ ActivePAKTM” ไปใช้บรรจุผักสดเพื่อวางจำน่ายในซูเปอร์มาร์เก็ตหลายแห่งทั่วประเทศแล้ว ซึ่งนอกจากจะช่วยรักษาคุณภาพและความสดของผักและผลไม้ ช่วยผู้ประกอบการไทยลดการนำเข้าเทคโนโลยีจากต่างประเทศได้แล้ว ข้อดีอีกอย่างหนึ่งของถุงหายใจได้นี้ คือผู้บริโภคสามารถนำกลับมาใช้ซ้ำได้อีกหลายครั้ง จึงช่วยลดปริมาณขยะพลาสติกได้อีกทางหนึ่งด้วย

ทว่าที่สุดของข้อดีที่บรรจุอยู่ภายในนวัตกรรมถุงหายใจได้ ActivePAKTM คือ ช่วยลดปริมาณการสูญเสียของผักและผลไม้ และชะลอเวลาที่โลกจะหมุนเข้าสู่ยุควิกฤตทางด้านอาหารในอนาคต