ผ้ามัดย้อมจากเปลือกไม้ จุดประกายความคิดสร้างสรรค์

โดย...อณุสรา ทองอุไร-วนิชชา ตาลสถิตย์ ภาพ... กลุ่มปลาบู่มัดย้อม/จีระนันท์ สัพจารย์

“ถ้าทำเพราะเงิน คุณค่าคงหายไป แต่ถ้าทำจากความรัก ผ้าผืนนั้นคงมีค่าและสวยงาม” หญิงวัยกลางคนเอ่ยประโยคนี้ขึ้นมาด้วยความมุ่งมั่นตั้งใจ เมื่อได้ฟังอาจทำให้หลายคนรู้สึกอิ่มเอมใจไปตามๆ กัน

ธีรดา นามให หรือป้าแล่ม ผู้ก่อตั้งกลุ่มปลาบู่มัดย้อม ริเริ่มนำศิลปะผ้ามัดย้อมเข้ามาในหมู่บ้านปลาบู่ ต.หนองแสง อ.วาปีปทุม จ.มหาสารคาม เธอเล่าให้เราฟังว่าอยากให้เด็กๆ มีกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อเป็นการฝึกสติและสมาธิตอนที่เด็กเล่นกับผ้า แต่ในขณะเดียวกันผ้ามัดย้อมที่เด็กๆ ลองทำขายเล่นๆ นั้นได้กลายเป็นสิ่งที่สามารถสร้างรายได้ให้กับพวกเขาอย่างไม่น่าเชื่อ กระทั่งถูกส่งต่อไปยังกลุ่มผู้ปกครองของเด็กตลอดทั้งคนในชุมชน นำไปสู่การจัดตั้งกลุ่มปลาบู่มัดย้อมขึ้นมา เพื่อใช้เป็นที่ผลิตและจัดจำหน่ายสินค้าที่ได้จากการทำผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติจนกลายเป็นของดีเมืองมหาสารคาม

ธีรดาเล่าต่อว่า การที่ได้เห็นวัฒนธรรมอื่นที่แตกต่างกับวัฒนธรรมของตนเองทำให้เกิดความนึกคิดอยากจะกลับไปพัฒนาบ้านเกิด จึงเริ่มก่อตั้งกลุ่มผ้ามัดย้อมกลุ่มเล็กขึ้นมาก่อนอันดับแรก “ทุกครั้งที่เรียนรู้ความแตกต่างของวัฒนธรรมและความเป็นอยู่จากคนอื่น ยิ่งทำให้เข้าใจและเห็นคุณค่าของวัฒนธรรมชุมชนตนเอง ซึ่งมันทำให้ฉันเปลี่ยนเป้าหมายชีวิตระหว่างการเดินทาง มุ่งกลับบ้านเกิด กลับไปฟูมฟักคุณค่าที่เรียกร้องในใจ ฉันได้เริ่มต้นที่กลุ่มเด็กๆ สร้างการเรียนรู้และภาคภูมิใจในคุณค่าของหมู่บ้านตนเอง ถึงแม้ต้องฝ่าฟันอุปสรรคมากมาย แต่ก็ช่วยบ่มเพาะความเข้มแข็งไปพร้อมๆ กับการก่อตั้งสมาคมไทบ้านปลาบู่ขึ้นมา”

กลุ่มผลิตผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติจากเปลือกไม้เกิดขึ้นจากการดำเนินการของโรงเรียนชุมชนชาวนา ซึ่งเป็นหน่วยงานบริการการศึกษาและการจัดฝึกอบรมต่างๆ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปลายปี 2549 ตอนนี้เป็นเวลา 10 ปีพอดี โดยความร่วมมือจากผู้ปกครองของเด็กและผู้ที่สนใจในศิลปะการทำผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติ โดยกิจกรรมทำผ้ามัดย้อมนี้เริ่มต้นที่เด็กและเยาวชนเป็นลำดับแรกก่อน

“การใช้กิจกรรมการทำผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติมาเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้เพื่อฝึกความอดทน ฝึกการใช้สมาธิให้กับเด็ก ก็เพื่อที่จะให้เด็กๆ พวกนี้เกิดความใจเย็น รอบคอบ มีระเบียบวินัยมากขึ้น และที่สำคัญไปกว่านั้น คือการฝึกให้เด็กรู้จักคิดค้นและเป็นนักพัฒนาให้มีจินตนาการที่ใหม่และแปลก โดยสร้างสรรค์ลงไปบนลายผ้า”

ต่อมากิจกรรมเหล่านี้ได้ขยายผลมาสู่กลุ่มผู้ปกครอง ช่วงต้นปี 2551 เนื่องจากเห็นความสำคัญในการส่งเสริมการพัฒนาเด็กร่วมกับสถาบันครอบครัว ซึ่งถือเป็นสถาบันที่เด็กคุ้นเคยมากที่สุด ดังนั้นกิจกรรมการทำผ้ามัดย้อมจึงสนับสนุนกระบวนการเรียนรู้ของกลุ่มผู้ปกครองจนเกิดการก่อตั้งกลุ่มปลาบู่มัดย้อม เพื่อให้สมาชิกทุกคนได้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันผ่านทัศนคติพฤติกรรม และเพื่อการพัฒนาวิถีชีวิตการอยู่ร่วมกันแบบพอเพียง

นับตั้งแต่เริ่มก่อตั้งมาจนถึงปัจจุบันนับเป็นเวลากว่า 9 ปีแล้ว ที่กลุ่มปลาบู่มัดย้อมได้มีการพัฒนากระบวนการผลิตมาอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาลวดลายให้ออกมาสวยงาม เพื่อให้มีความเป็นเอกลักษณ์บ่งบอกถึงวิถีชุมชนของกลุ่มปลาบู่มัดย้อมเอง

ทั้งนี้ ยังมีการพัฒนาวิธีการต่างๆ ที่ทำให้สีเปลือกไม้มีความเข้มเด่นชัดและติดทนนานมากยิ่งขึ้น ถือเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมดีๆ ที่สร้างความรู้ให้กับคนในชุมชน ทั้งเด็กและผู้ปกครองที่มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ และส่งผลให้คนในชุมชนได้พบปะพูดคุยกันมากขึ้น รวมทั้งยังทำให้เด็กและผู้ปกครองได้ทำกิจกรรมร่วมกันเป็นการกระชับความสัมพันธ์ของสถาบันครอบครัว อีกทั้งยังสามารถสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนบ้านปลาบู่ด้วย

หากท่านใดที่สนใจอยากจะเข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งกับกลุ่มปลาบู่มัดย้อมสามารถติดตามรายละเอียดได้ทางเว็บไซต์ http://plaboovillage.weebly.com