‘สมชาย พงษ์พัฒนาศิลป์’ จากผู้พิพากษาสู่มือปราบ ก.ล.ต.

โดย...ประลองยุทธ ผงงอย

สํานักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) ถูกตั้งขึ้นในปี 2535 มีภารกิจหลักในการพัฒนาและกำกับตลาดทุนของประเทศให้มีประสิทธิภาพ ยุติธรรม โปร่งใส และน่าเชื่อถือ เพื่อลดความเสี่ยงของระบบ ในช่วงแรกผู้บริหารและบุคลากรที่ร่วมก่อตั้งมาจากธนาคารแห่งประเทศไทยส่วนหนึ่ง มาจากการสร้างทีมงานขึ้นมาใหม่ เวลาที่ผ่านมากว่า 20 ปี มีผู้บริหารเกษียณอายุหลายคน พนักงานระดับกลางและระดับล่างก็ไต่อันดับขึ้นไปเรื่อยๆ แต่งานบางส่วนต้องหาบุคลากรจากภายนอกเข้าไปเสริมทัพให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้น และเมื่อวันที่ 1 ม.ค. 2559 ที่ผ่านมา “สมชาย พงษ์พัฒนาศิลป์” ได้เข้ามารับตำแหน่งผู้ช่วยเลขาธิการ ก.ล.ต.คนใหม่ ในสายงานบังคับใช้กฎหมาย

“สมชาย” เป็นมืออาชีพด้านกฎหมาย มีประสบการณ์ในการเป็นทนายความและผู้พิพากษามากว่า 20 ปี หลังจบการศึกษาในปี 2533 ระดับปริญญาตรี นิติศาสตรบัณฑิต เกียรตินิยมอันดับ 2 จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และจบเนติบัณฑิตไทยในปี 2535 หลังจากจบเนติบัณฑิตไทย ทำงานเป็นทนายความในปี 2535-2537 และเป็นผู้พิพากษาตั้งแต่ปี 2537-2558 ทั้งผู้พิพากษาหัวหน้าคณะในศาลแพ่งธนบุรี ผู้พิพากษาหัวหน้าคณะศาลแขวงธนบุรี เลขานุการศาลภาษีอากรกลาง ศาลแพ่งธนบุรี อยู่ศาลภาษีค่อนข้างนาน

นอกจากนั้น ในช่วงทำงานเป็นผู้พิพากษาหลังเลิกงานยังใช้เวลาว่างแบ่งมาเขียนหนังสือตำรากฎหมาย รวมถึงประมวลกฎหมายต่างๆ รวมกันมากกว่า 20 เล่ม และยังเป็นอาจารย์พิเศษสอนด้านกฎหมายด้วย

สมชายได้เล่าภารกิจในการเข้ามาทำงานใน ก.ล.ต.ว่า เป็นผู้รวบรวมพยานหลักฐานให้มีความสมบูรณ์มากที่สุดก่อนส่งฟ้องคดี เข้ามาเติมเต็มช่วยปิดจุดอ่อนทักษะในการรวบรวมพยานหลักฐานของ ก.ล.ต. เพื่อทำให้คดีความเดินหน้าได้เร็วขึ้น และมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น สามารถตัดสินให้คดีออกมาได้เร็วมากขึ้น

การทำงานที่ ก.ล.ต.จะปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่มาเป็นคนรวบรวมพยานหลักฐานเอง ถือว่างานเปลี่ยนไม่มาก จากประสบการณ์ที่เคยทำงานเป็นทนายความมาก่อนที่จะมาเป็นผู้พิพากษา มีความพยายามดิ้นรนแสวงหาพยานหลักฐานยังไงเพื่อให้ศาลเชื่อ แต่หากเป็นอาจารย์มาก่อนเป็นผู้พิพากษาจะมีแนวทางคนละแบบ เพราะอาจารย์จะได้ในด้านความรู้หรือวิชาการ แต่อาจไม่เคยทำในเรื่องการแสวงหาพยานหลักฐาน ส่วนการทำงานที่ ก.ล.ต.เช่นเดียวกันต้องกล้าตัดสินใจ หากมีหลักฐานไม่เพียงพอต้องกล้าสั่งระงับการดำเนินคดี

“ผมเคยเป็นทนายทราบว่าการแสวงหาพยานหลักฐานโดยใช้วิธีการใด ทำอย่างไรให้น่าเชื่อถือ โดยผู้ที่เข้ามาชวนให้มาทำงานที่ ก.ล.ต.อธิบายว่า บทบาทการทำงานที่ ก.ล.ต.มีหน้าที่ดูแลในการรวบรวมพยานหลักฐาน ความสมบูรณ์ของหลักฐาน เพราะ ก.ล.ต.ปัจจุบันมีบุคลากรที่เก่งและมีความสามารถ แต่ยังขาดทักษะในการรวบรวมพยานหลักฐานให้มีความสมบูรณ์

“หาก ก.ล.ต.ทำงานรวบรวมหลักฐานมาได้ในระดับหนึ่งแล้วอาจยังไม่สมบูรณ์แล้วส่งต่อไปชั้นดีเอสไอหรืออัยการ หากได้รับความกรุณาจากดีเอสไอหรืออัยการอาจสั่งสอบเพิ่มให้ แต่หากมองว่าพยานหลักฐานที่ส่งมาไม่พออาจสั่งไม่ฟ้องจะสร้างความเสียหายมาก ข้อมูลที่รวบรวมได้หรือพยานหลักฐานที่รวบรวมได้ก่อนจะส่งไปต้องมีความสมบูรณ์มากที่สุด เจ้าหน้าที่ ก.ล.ต.มีความสามารถสูงมากในการหาหลักฐานมาจนได้ในความเชื่อมโยงหลักฐานต่างๆ

“ผมใช้เวลาคิดเพียง 1-2 สัปดาห์ก่อนตัดสินใจเข้ามาทำงานที่นี่ โดยจะนำประสบการณ์ตรงจากทั้งการเป็นทนายที่ต้องทำหน้าที่แสวงหารวบรวมหลักฐาน ผู้พิพากษาซึ่งต้องตัดสินชี้ขาดจากพยานหลักฐานที่ทั้งฝั่งโจทก์หรือจำเลยนำมาแสดง และอาจารย์พิเศษด้านกฎหมายของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อาจารย์ผู้บรรยายพิเศษ สำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา มาช่วยในการทำงาน ซึ่งหลังจากทำงานมาตั้งแต่เดือน ม.ค.ที่ผ่านมา เป็นงานเหมือนที่คิดไว้ทั้งหมด ทีมงานที่นี่มีกว่า 80 คน มีความตั้งใจ และมีศักยภาพสามารถคิดค้นการหาหลักฐานในรูปแบบใหม่ได้”

สำหรับระบบการทำงานของ ก.ล.ต. ปัจจุบันมีความร่วมมือระหว่างหน่วยงานรัฐ อาทิ คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน (ปปง.) อยู่แล้ว ช่วยในการทำงานของ ก.ล.ต.ได้มาก ต่อไปจะมีความร่วมมือที่เข้มข้นมากขึ้น แต่ตอนนี้กำลังหารือร่วมกับ ปปง.ศึกษารูปแบบ วิธีการว่าจะต้องดำเนินการอย่างไร เพราะปัจจุบันติดอุปสรรคจากระเบียบข้อกฎหมาย

ยกตัวอย่างเช่น หากเป็นคดีที่มีพยานหลักฐานไม่พอฟ้องผู้ต้องหากระทำความผิด ปปง.จะไม่สามารถช่วยได้ เพราะต้องปรากฏว่ามีความผิดพื้นฐานก่อน ปปง.จึงจะเข้ามามีส่วนร่วมด้วย รวมถึงในทางปฏิบัติ ปปง.อาจไม่เข้ามาดำเนินการต่อก็ได้ เพราะเห็นว่าผู้กระทำความผิดถูกลงโทษไปแล้ว เช่น กรณีความผิดการใช้ข้อมูลภายในหาประโยชน์ส่วนตัวในการซื้อหรือขายหุ้น (อินไซเดอร์) ที่จับได้แล้วผู้ทำผิดถูกปรับเงินมากกว่าผลตอบแทนที่ได้แต่ไม่เกิน 2 เท่า ซึ่งไม่ปรากฏความผิดว่าได้นำเงินดังกล่าวไปฟอกหรือซุกซ่อน ส่วนกฎหมายการฟอกเงินหากปรับปรุงให้มีความเข้มข้นขึ้นได้จะเป็นเรื่องดี เพราะหาก ปปง.สามารถช่วยตรวจสอบเส้นทางเงินให้ก่อนได้ ซึ่งปัจจุบันยังทำไม่ได้ จะทำให้ ก.ล.ต.ทำงานได้ง่ายยิ่งขึ้น

ทางด้านความร่วมมือกับตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (ตลท.) ขณะนี้หากกรณีเกิดขึ้นจะต้องหารือร่วมกันก่อนว่าหลักฐานลักษณะแบบนี้เพียงพอหรือไม่ ตลท.ควรหาหลักฐานใดเพิ่มเติมก่อนที่จะส่งหลักฐานมาให้ ก.ล.ต.ดำเนินการตรวจสอบต่อไป เปลี่ยนแปลงจากเดิมที่ส่งหลักฐานเบื้องต้นที่สงสัยว่ามีการกระทำความผิดมาที่ ก.ล.ต. จากนั้นจะเป็นผู้หาข้อมูลเพิ่มเองและดำเนินการเองทั้งหมด ซึ่งช่วยให้การทำเคสเร็วขึ้น

ปัจจุบันผู้พิพากษาหรืออัยการมีความรู้ด้านเศรษฐกิจ คดีความเกี่ยวกับคดีเศรษฐกิจไม่มาก การหาผู้พิพากษาเพื่อไปทำงานที่ศาลภาษีทำคดีทางเศรษฐกิจจะหาบุคลากรได้ยาก ถึงขั้นมีช่วงที่ประธานศาลฎีกามีนโยบายกำหนดตัวบุคคลนั้นให้ทำงานในส่วนศาล ที่ดูแลคดีเศรษฐกิจให้ดูแลทำงานในสายงานด้านนี้นานๆ เพื่อให้เป็นผู้เชี่ยวชาญ แต่โดยสภาพเป็นจริงไม่สามารถทำได้ เพราะมีอุปสรรคด้านลำดับชั้นของผู้พิพากษา เมื่อมีการเลื่อนตำแหน่งจะต้องพ้นจากหน้าที่เดิมไป หรืออาจเลื่อนการทำงานเมื่อถึงระยะเวลาระดับหนึ่งต้องเลื่อนขึ้นจากศาลชั้นต้นไปทำงานที่ศาลอุทธรณ์ เพราะศาลภาษีถือเป็นศาลชั้นต้นเท่านั้น

สาเหตุที่หาผู้พิพากษาหรืออัยการที่มีความรู้ด้านเศรษฐกิจ คดีความเกี่ยวกับคดีเศรษฐกิจยาก เพราะในอดีตประมาณ 20-30 ปีก่อน ธรรมชาติของคนที่ไม่ชอบเรียนด้านตัวเลขจะหนีมาเรียนนิติศาสตร์แทน

สมชายอธิบายย้อนถึงในช่วงเรียนว่า มีความสนใจในเรื่องกฎหมายธุรกิจอยู่แล้ว จึงได้เลือกลงเรียนวิชาบัญชีนักกฎหมาย วิชาเศรษฐศาสตร์ ทำให้พอมีความรู้ด้านนี้ ส่วนการทำงานจากผู้พิพากษามาสู่ ก.ล.ต. ยังอยู่ในสายงานบังคับใช้กฎหมาย ลักษณะงานเหมือนงานเดิมของผู้พิพากษาที่ทำอยู่แล้ว แต่งานเดิมของผู้พิพากษามีหน้าที่ชี้ขาดว่าอะไรถูกหรืออะไรผิด ซึ่งก่อนที่จะส่งมาถึงผู้พิพากษาจะมีกระบวนการบังคับใช้กฎหมาย ตั้งแต่ชั้นพนักงานสอบสวน อัยการ ทำหน้าที่รวบรวมพยานหลักฐานต่างๆ