อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิในอดีต

โดย...ส.สต

ภาพเก่าวันนี้เป็นภาพที่นำมาจาก สำนักจดหมายเหตุแห่งชาติ แต่ไม่สามารถระบุปีที่ถ่ายภาพนี้ได้ ซึ่งเป็นภาพอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิที่คนในกรุงเทพฯ และต่างจังหวัดรู้จักดี ทั้งนี้เพราะเป็นจุดหมายปลายทางและจุดเริ่มต้นของการเดินทางของผู้คนเป็นจำนวนมาก เพราะอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิเป็นศูนย์รวมรถตู้หลายสาย รถประจำทางจำนวนมาก รวมถึงรถไฟฟ้าบีทีเอสด้วย

ที่ตั้งอนุสาวรีย์แห่งนี้ แต่เดิมเป็นส่วนหนึ่งของทุ่งพญาไท ซึ่งวังพญาไทที่ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 5 และที่ 6 ทรงสร้างเป็นที่ประทับ ก็อยู่ใกล้กันนั่นเอง

ส่วนภาพอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิที่ได้มา เป็นภาพเก่าก่อนที่จะมีการพัฒนาและตกแต่งอย่างสวยงามในปัจจุบัน 

ข้อมูลที่ได้จากเว็บไซต์ บอกว่า อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิเป็นอนุสาวรีย์ในกรุงเทพมหานคร โดยรอบเป็นวงเวียนอยู่กึ่งกลางระหว่างถนนพหลโยธิน ถนนราชวิถี และถนนพญาไท ตั้งอยู่ที่กิโลเมตรที่ 5.0 ถนนพหลโยธิน โดยที่ กม.0 ของถนนพหลโยธินอยู่ที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ซึ่งอยู่ห่างจากอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิเป็นระยะทาง 5 กิโลเมตร

ประวัติอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิสร้างขึ้นเพื่อเทิดทูนวีรกรรมของทหาร ตำรวจ และพลเรือนที่เสียชีวิตไปในกรณีพิพาทระหว่างไทยกับฝรั่งเศส เรื่องการปรับปรุงพรมแดนไทยกับอินโดจีนฝรั่งเศสซึ่งในครั้งนั้นมีผู้เสียชีวิต 59 คน ทั้งทหาร ตำรวจ และพลเรือน พล.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา เป็นผู้วางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 24 มิ.ย. 2484 และจอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นผู้ทำพิธีเปิดเมื่อวันที่ 24 มิ.ย. 2485 สถาปนิกผู้ออกแบบอนุสาวรีย์ คือ ม.ล.ปิ่น มาลากุล

ก่อนที่จะมีการสร้างวงเวียนอนุสาวรีย์ บริเวณจุดตัดของถนนพญาไท ถนนราชวิถี และถนนพหลโยธินนี้มีชื่อเรียกว่า “สี่แยกสนามเป้า”

ความหมายการออกแบบอนุสาวรีย์ของ ม.ล.ปิ่น มาลากุล มีแรงบันดาลใจ 5 ประการ คือ

ปฏิบัติการของกองทัพทั้ง 4 ปฏิบัติการอย่างกล้าหาญของกำลังพลโดยเฉพาะอาวุธที่ทหารใช้สู้รบเหตุการณ์สำคัญที่ต้องเปิดการสู้รบความสนใจของประชาชนลักษณะทางสถาปัตยกรรม ประติมากรรมทหาร 5 เหล่า ม.ล.ปิ่น ใช้ดาบปลายปืน ซึ่งเป็นอาวุธประจำกายทหาร โดยใช้ดาบปลายปืน 5 เล่มรวมกัน จัดตั้งเป็นกลีบแบบลูกมะเฟือง ปลายดาบชี้ขึ้นบน ส่วนคมของดาบหันออก ก่อสร้างด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กประดับหินอ่อน มีความสูงประมาณ 50 เมตร ดาบปลายปืนส่วนด้ามตั้งเหนือเพดานห้องโถงใหญ่ ซึ่งใช้เก็บกระสุนปืนใหญ่บรรจุอัฐิทหารที่เสียชีวิตในกรณีพิพาทไทย-ฝรั่งเศส

ด้านนอกตอนโคนดาบปลายปืน มีรูปปั้นหล่อทองแดง ขนาดสองเท่าคนธรรมดา ของนักรบ 5 เหล่า คือ ทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ ตำรวจ และพลเรือน ศิลปินผู้ปั้นรูปเหล่านี้เป็นลูกศิษย์ของ ศ.ศิลป์ พีระศรี เช่น สิทธิเดช แสงหิรัญ อนุจิตร แสงเดือน พิมาน มูลประสุข แช่ม ขาวมีชื่อ ภายใต้การควบคุมของ ศ.ศิลป์ พีระศรี

ด้านนอกของผนังห้องโถง เป็นแผ่นทองแดงจารึกนามผู้เสียชีวิต รายนามผู้ที่ได้รับการจารึกไว้มีทั้งสิ้น 160 นาย เป็นทหารบก 94 นาย ทหารเรือ 41 นาย ทหารอากาศ 13 นาย และตำรวจสนาม 12 นาย จนถึงปัจจุบันแผ่นทองแดงจารึกรายนามผู้เสียชีวิต และผู้สละชีพเพื่อชาติจากสงครามต่างๆ ตั้งแต่ พ.ศ. 2483-2497 รวมทั้งสิ้น 801 นาย