วันที่ดวงอาทิตย์ย้ายราศี

โดย...วรเชษฐ์ บุญปลอด

ความรู้ทางดาราศาสตร์ถูกนำมาใช้ในโหราศาสตร์ไทยและโหราศาสตร์ตะวันตก สิ่งหนึ่งที่เหมือนกันและมักใช้ในการกำหนดราศีของแต่ละคนตามวันเกิดคือตำแหน่ง
ของดวงอาทิตย์ในวันนั้นว่าอยู่ราศีอะไร ซึ่งเป็นการคิดราศีเกิดอย่างง่าย ไม่คำนึงถึงเวลาตกฟาก

คนบนโลกมองเห็นดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ไปบนท้องฟ้าท่ามกลางกลุ่มดาวต่างๆ แนวซึ่งแสดงการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์เรียกว่าสุริยวิถี กลุ่มดาวที่อยู่เบื้องหลังดวงอาทิตย์คือกลุ่มดาวจักรราศี ดั้งเดิมมีอยู่ 12 กลุ่ม เริ่มจากราศีเมษ (กลุ่มดาวแกะ) ถัดไปเป็นราศีพฤษภ (กลุ่มดาววัว), ราศีมิถุนหรือเมถุน (กลุ่มดาวคนคู่), ราศีกรกฎ (กลุ่มดาวปู), ราศีสิงห์ (กลุ่มดาวสิงโต), ราศีกันย์ (กลุ่มดาวหญิงสาว), ราศีตุลหรือดุล (กลุ่มดาวคันชั่ง), ราศีพิจิกหรือพฤศจิก (กลุ่มดาวแมงป่อง), ราศีธนู (กลุ่มดาวคนยิงธนู), ราศีมกรหรือมังกร (กลุ่มดาวแพะทะเล), ราศีกุมภ์ (กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ) และราศีมีน (กลุ่มดาวปลา)

แกนหมุนของโลกเอียงทำมุมประมาณ 23.5 องศา กับแนวตั้งฉากกับระนาบวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ เส้นศูนย์สูตรฟ้าซึ่งขยายจากเส้นศูนย์สูตรโลกออกไปปรากฏบนทรงกลมฟ้าจึงทำมุมเอียงกับสุริยวิถีด้วยมุมประมาณ 23.5 องศา จุดเริ่มต้นราศีเมษกำหนดให้ตรงกับจุดตัดระหว่างสุริยวิถีกับเส้นศูนย์สูตรฟ้าตรงตำแหน่งที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนจากใต้เส้นศูนย์สูตรขึ้นไปเหนือเส้นศูนย์สูตร เรียกว่าจุดวสันตวิษุวัต ทางดาราศาสตร์ ดวงอาทิตย์โคจรมาถึงตำแหน่งนี้ประมาณวันที่ 20-21 มี.ค.ของทุกปี

โหราศาสตร์ไทยและโหราศาสตร์ตะวันตกกำหนดเหมือนกันให้แต่ละราศีมีขอบเขต 30 องศาเท่าๆ กัน วันที่ดวงอาทิตย์ย้ายราศีตามโหราศาสตร์ตะวันตกกำหนดตามการคำนวณทางดาราศาสตร์ โดยอ้างอิงจากจุดวสันตวิษุวัต ดวงอาทิตย์เข้าสู่ราศีเมษในวันที่ 21 มี.ค. และย้ายราศีในวันที่ 21เม.ย., 22 พ.ค., 22 มิ.ย., 23 ก.ค., 23 ส.ค., 24 ก.ย., 24 ต.ค., 23 พ.ย., 22 ธ.ค., 21 ม.ค. และ 20 ก.พ. (บางปีอาจคลาดจากวันดังกล่าวได้ 1 วัน)

วันที่ดวงอาทิตย์ย้ายราศีตามโหราศาสตร์ไทยกำหนดตามผลการคำนวณในคัมภีร์สุริยยาตร์ซึ่งมีต้นกำเนิดมาจากอินเดีย หนึ่งปีตามคัมภีร์สุริยยาตร์ยาวนาน 365.25875 วัน ต่างจากหนึ่งปีฤดูกาลทางดาราศาสตร์ที่ยาวนาน 365.2422 วัน โหราศาสตร์ไทยอ้างอิงจุดตั้งต้นราศีเมษตามกลุ่มดาวบนฟ้า ไม่ได้อ้างอิงตามจุดวสันตวิษุวัต วันที่ดวงอาทิตย์ย้ายราศีจึงต่างจากโหราศาสตร์ตะวันตก แต่เดิมเริ่มเข้าสู่ราศีเมษในวันที่ 13 เม.ย. และย้ายราศีในวันที่ 14 พ.ค., 14 มิ.ย., 15 ก.ค., 17 ส.ค., 18 ก.ย., 17 ต.ค., 16 พ.ย., 16 ธ.ค., 17 ม.ค., 13 ก.พ.และ 14 มี.ค. วันที่ดวงอาทิตย์ย้ายราศีในทางโหราศาสตร์ไทยกำลังเลื่อนช้าลงด้วยอัตราราว 1 วันในทุกๆ 60 ปี เมื่อเทียบกับปฏิทินเกรกอเรียนหรือปฏิทินสากล ปัจจุบันวันที่ดวงอาทิตย์เข้าสู่ราศีเมษได้เลื่อนไปเป็นวันที่ 14 เม.ย.

ทางดาราศาสตร์ กลุ่มดาวซึ่งอยู่ในแนวที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนผ่านมีขอบเขตไม่เท่ากัน ทำให้ดวงอาทิตย์อยู่ในกลุ่มดาวหญิงสาวนานถึง 45 วัน ขณะที่อยู่ในกลุ่มดาวแมงป่องเพียง 7 วัน นอกจากนี้ สุริยวิถีก็ผ่านกลุ่มดาวคนแบกงู ซึ่งไม่ใช่กลุ่มดาวจักรราศีดั้งเดิมอีกด้วย โดยเริ่มเข้าสู่กลุ่มดาวแกะในวันที่ 19 เม.ย., กลุ่มดาววัวในวันที่ 14 พ.ค., กลุ่มดาวคนคู่ในวันที่ 20 มิ.ย., กลุ่มดาวปูในวันที่ 21 ก.ค., กลุ่มดาวสิงโตในวันที่ 10 ส.ค., กลุ่มดาวหญิงสาวในวันที่ 16 ก.ย., กลุ่มดาวคันชั่งในวันที่ 31 ต.ค., กลุ่มดาวแมงป่องในวันที่ 23 พ.ย., กลุ่มดาวคนแบกงูในวันที่ 23 พ.ย., กลุ่มดาวคนยิงธนูในวันที่ 18 ธ.ค., กลุ่มดาวแพะทะเลในวันที่ 19 ม.ค., กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำในวันที่ 16 ก.พ. และกลุ่มดาวปลาในวันที่ 12 มี.ค. โดยประมาณ (บางปีอาจคลาดจากวันดังกล่าวได้ 1 วัน)

ช่วงนี้เป็นช่วงที่ดีในการสังเกตแนวของสุริยวิถีในเวลาเช้ามืด เนื่องจากดวงจันทร์และดาวเคราะห์สว่างทั้ง 5 ดวง กำลังปรากฏให้เห็นได้บนท้องฟ้าพร้อมกัน เมื่อลากเส้นเชื่อมโยงดวงจันทร์และดาวเคราะห์ต่างๆ จะแสดงให้เห็นแนวของสุริยวิถีได้อย่างคร่าวๆ เป็นเพราะดาวเคราะห์ทั้งหลายมีวงโคจรอยู่ในระนาบใกล้เคียงกัน ดวงจันทร์มีวงโคจรเอียงจากแนวนี้ประมาณ 5 องศา บางช่วงจึงเห็นดวงจันทร์มีตำแหน่งเบี่ยงเบนไปจากแนวสุริยวิถีได้เล็กน้อย หากช่วงที่เป็นจันทร์ดับหรือจันทร์เพ็ญ ดวงจันทร์อยู่ใกล้แนว
สุริยวิถี ก็จะทำให้เกิดสุริยุปราคาและจันทรุปราคาได้ตามลำดับ