มงคลแห่งสวัสติกะ

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

เมื่อเร็วๆ นี้ สำนักงานข้อมูลปริภูมิ (GSI) ของญี่ปุ่น สำรวจความเห็นของชาวต่างชาติ เรื่อง สัญลักษณ์บนแผนที่ญี่ปุ่น พบว่า หนึ่งในสัญลักษณ์สร้างความสับสนให้คนต่างชาติมากที่สุดคือ สัญลักษณ์ “มันจิ” (&>1325;) หรือ สวัสติกะ ซึ่งหมายถึงวัดในพุทธศาสนา เพราะเข้าใจว่าเป็นสัญลักษณ์ของพวกนาซี เพื่อป้องกันความเข้าใจผิด สำนักงาน GSI จึงเสนอให้เปลี่ยนไปใช้รูปเจดีย์แทน

อันที่จริงโทษคนต่างชาติก็ไม่ได้ เพราะคนสมัยใหม่ก็ไม่ค่อยทราบกัน แม้แต่คำอ่านของอักษรนี้ก็ไม่ทราบ

ที่จริงมันต่างกันเพราะทางพุทธศาสนาสวัสติกะจะเวียนซ้าย &>1325; ส่วนของนาซี หรือของศาสนาเชน และฮินดูจะเวียนขวา &>1328; อย่างไรก็ตามญี่ปุ่นถือคติทั้งสองแบบคือ เวียนซ้าย &>1325; หมายถึง เมตตาและกรุณาบารมี และเวียนขวา &>1328; หมายถึง ปัญญาและพละบารมี

จากที่สำรวจดูพบว่ามีญี่ปุ่นกับเกาหลีที่ใช้สัญลักษณ์ &>1325; แทนวัดบนแผนที่ ส่วนที่อื่นๆ จะใช้รูปธรรมจักร

สวัสติกะ ในทางพุทธศาสนาเป็นหนึ่งในมหาปุริสลักษณะ ปรากฏเฉพาะอวตังสกมหาไพบูลย์สูตร และในมหาปทานสูตร กล่าวว่า “พระอุระของพระพุทธองค์ปรากฏสวัสติกะ” ดังนั้นเราจะพบสวัสติกะที่พระอุระของพระพุทธรูปในจีน เกาหลี ญี่ปุ่นเสมอ แต่ในฝ่ายเถรวาทเท่าที่ทราบไม่ปรากฏคตินี้

พระธรรมาจารย์เซิ่งเหยียน (&&2854;&>2196;&>7861;&>4107;) หนึ่งในคณาจารย์ชั้นนำด้านพุทธศาสนามหายานแห่งไต้หวัน อธิบายว่า ในศาสนาพราหมณ์ สวัสติกะเป็นสัญลักษณ์ของพระศิวะปรากฏบนพระอุระและยังเป็นลายขนหรือลายขวัญบนร่างกายของวัว จึงถือเป็นสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์ แต่ในทางพุทธศาสนา สวัสติกะ หมายถึง วัฏจักรเกิดดับ การหมุนเวียนของกาลเทศะไม่สิ้นสุด แต่กับผู้บรรลุพุทธะ

พระธรรมาจารย์กล่าวด้วยว่า สัญลักษณ์นี้หมายถึงการบรรลุถึงภาวะสมบูรณ์แบบทั้งมหาสหัสโลกธาตุ ครอบคลุมพุทธคุณทุกประการ แสดงธรรมอันหมุนเวียนไม่หยุดนิ่ง คือพระธรรมจักรที่ประกาศแก่สรรพสัตว์อยู่ชั่วกาล สวัสติกะจึงมีค่าเท่ากับพระธรรมจักร และพระพุทธองค์ทรงเป็นพระมหาธรรมจักรราชา พระพุทธองค์ทรงเป็นผู้ปกครองมหาสหัสโลกธาตุโดยธรรม และหากไม่บรรลุพุทธะก็ไม่อาจมีสวัสติกะได้

ในภาษาจีน สวัสติกะ &>1325; เรียกว่า &&3836; (ว่าน) แปลว่า “หมื่น” นับเป็นคำมงคลคำหนึ่ง นิยมเรียกว่า ว่านจื้อ (&>1325;&>3383;) หรืออักษรว่าน ญี่ปุ่น ออกเสียงว่า มันจิ แต่เดิมเมื่อแปลพระสูตรจากภาษาสันสฤตมาเป็นจีนได้ละความหมายนี้ แต่ในสมัยราชวงศ์ถังได้มีการกำหนดความหมายที่เป็นมงคล โดยเฉพาะสมัยพระนางบูเช็กเทียน พระนางได้พระราชทานความหมายของว่านจื้อว่า “ประมวลสวัสดิมงคลคุณธรรมมหาศาล”

ดังนั้น ว่านจื้อ หรือ มันจิ ในเอเชียจึงเป็นสัญลักษณ์มงคลอย่างยิ่ง แทนมีความหมายเดียวกับธรรมจักร แต่ในยุโรปสัญลักษณ์นี้กลับกลายเป็นซากเดนความโหดร้ายของพวกนาซีไปเสียอย่างนั้น