THAC (ตอนจบ)

โดย...พวงรัตน์ อัศวพิศิษฐ์

ผู้เขียนพยายามเขียนศัพท์ภาษาอังกฤษคือ THAC หรือ Thailand Arbitration Center เพราะเห็นว่า ถ้าเขียนเป็นชื่อภาษาไทยจะเกิดความงงงันขึ้นได้ เพราะพระราชบัญญัติที่จัดตั้ง THAC เป็นหน่วยงานพิเศษตาม พ.ร.บ.นี้นั้น มีชื่อพระราชบัญญัติว่า พระราชบัญญัติจัดตั้งสถาบันอนุญาโตตุลาการ ซึ่งชื่อของพระราชบัญญัตินี้จะมีชื่อเหมือนกับ “สถาบันอนุญาโตตุลาการ” ในระบบศาล แต่มีตัวย่อภาษาอังกฤษว่า TAI (Thai Arbitration Institute) ดังนั้นเวลาที่เอกชนไทยทำสัญญาการค้าการลงทุนกันเอง หรือทำกับต่างประเทศ ในกรณีที่มีข้อขัดแย้งกัน และต้องการระบุว่าจะเสนอข้อพิพาทเพื่อการอนุญาโตตุลาการ ภายใต้การจัดการของหน่วยงานไหนก็ต้องระบุให้ชัดเจนว่าจะเป็นสถาบันอนุญาโตตุลาการ ซึ่งอยู่ภายใต้ศาล หรือ THAC ซึ่งเป็นองค์การที่จัดตั้งขึ้นโดย พ.ร.บ.พิเศษภายใต้กระทรวงยุติธรรม

ผู้เขียนจึงเห็นว่าบทความนี้น่าจะเป็นประโยชน์อย่างมากต่อเอกชนผู้ประกอบธุรกิจ โดยเฉพาะในด้านการค้า การลงทุนระหว่างประเทศ จะได้เลือกและตัดสินใจได้ถูกต้อง ที่ผ่านมาสัญญาเหล่านี้จะมีระบุเสนอว่าจะให้มีการประนอมข้อพิพาท และอนุญาโตตุลาการโดยหน่วยงานใด และที่ผ่านมาเนื่องจากไทยยังไม่มีอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ ส่วนใหญ่ที่พบมาคู่สัญญาจึงระบุให้ใช้อนุญาโตตุลาการประเทศของตนเอง เช่น กรณีที่ญี่ปุ่นจะมาลงทุนในไทยยังระบุให้ใช้อนุญาโตตุลาการที่ญี่ปุ่น ต่อไปนี้สัญญาน่าจะเปลี่ยนไปได้บ้างเมื่อเกิด THAC แล้ว โดยเฉพาะการมีมาตรฐานเท่าเทียมกับต่างประเทศ การมีข้อบังคับอนุญาโตตุลาการ ทั้งด้านคณะกรรมการ ด้านจริยธรรม รวมถึงข้อบังคับของสถาบันเอง จึงน่าจะเป็นที่ยอมรับมากขึ้น คู่ค้าที่เป็นคนไทยเองก็น่าจะมีอำนาจการต่อรองได้มากขึ้น

ผู้เขียนจึงขออนุญาตทาง THAC นำตัวอย่างข้อสัญญาการประนอม ข้อพิพาท และการอนุญาโตตุลาการมาลงให้ดูเพื่อความเข้าใจมากขึ้นตามข้างล่างนี้

ตัวอย่างข้อสัญญาการประนอมข้อพิพาท/THAC MEDIATION MODEL CLAUSE

“ข้อพิพาทใดที่เกิดขึ้นหรือเกี่ยวข้องกับสัญญาฉบับนี้ คู่สัญญาตกลงที่จะแก้ไขปัญหาโดยวิธีประนอมข้อพิพาท โดยใช้ข้อบังคับว่าด้วยการประนอมข้อพิพาทของสถาบันอนุญาโตตุลาการ และให้อยู่ภายใต้การบริหารจัดการของ ที เอช เอ ซี สถาบันอนุญาโตตุลาการ (THAC : Thailand Arbitration Center) คู่สัญญาตกลงที่จะเข้าร่วมในการประนอมข้อพิพาทโดยมีเจตนาสุจริตและสัญญาว่าจะปฏิบัติตามข้อสัญญาที่เกี่ยวกับการระงับข้อพิพาทที่เกิดขึ้น”

“The parties agree to settle any dispute arising out of or in connection with this contract by mediation in accordance with the Mediation Rules of the Thailand Arbitration Center and under the administration of THAC : Thailand Arbitration Center. The parties agree to participate in the mediation in good faith and undertake to abide by the terms of any settlement reached.”

ตัวอย่างข้อสัญญาการอนุญาโตตุลาการ/THAC ARBITRATION MODEL CLAUSE

“ข้อพิพาท ข้อขัดแย้ง หรือข้อเรียกร้องใดๆ ซึ่งเกิดขึ้นจากหรือเกี่ยวข้องกับสัญญาฉบับนี้ รวมทั้งข้อพิพาทเกี่ยวกับการไม่ปฏิบัติตามสัญญา การเลิกสัญญา หรือความสมบูรณ์ของสัญญานี้ให้ได้รับการวินิจฉัยชี้ขาดเป็นที่สุด โดยการอนุญาโตตุลาการตามข้อบังคับสถาบันอนุญาโตตุลาการว่าด้วยอนุญาโตตุลาการ ซึ่งใช้บังคับอยู่ในขณะที่มีการเสนอข้อพิพาทเพื่อการอนุญาโตตุลาการ โดยให้อยู่ภายใต้การจัดการของ ที เอช เอ ซี สถาบันอนุญาโตตุลาการ (THAC : Thailand Arbitration Center)”

“Any dispute, controversy of claim arising out of or relating to this contract of the breach, termination or invalidity thereof, shall be referred to and finally resolved by arbitration in accordance with the Arbitration Rules of the Thailand Arbitration Center in force at the time, and shall be under the administration of THAC : Thailand Arbitration Center”

 ประเด็นที่ควรทราบอีกประเด็นหนึ่ง คือ ที่ผ่านมาเคยมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 28 ก.ค. 2558 กำหนดให้สัญญาทุกประเภทที่หน่วยงานรัฐทำกับเอกชนในไทย หรือต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็นสัญญาทางปกครอง หรือไม่ ไม่ให้เขียนผูกมัดในสัญญา ว่าจะให้มอบข้อพิพาทให้อนุญาโตตุลาการเป็นผู้ชี้ขาด ยกเว้นกรณีจำเป็นจึงจะมีการขออนุมัติคณะรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบเป็นเรื่องๆ ไปได้ แต่ขณะนี้ได้มีการแก้ไขบางส่วนให้ผ่อนคลายมากขึ้น โดยมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 14 ก.ค. 2558  กล่าวคือให้แก้เป็นว่า ไม่ว่าจะเป็นสัญญาทางการปกครอง หรือไม่ แต่ถ้าเป็นสัญญาร่วมลงทุนในกิจการของรัฐ พ.ศ. 2556 หรือสัญญาสัมปทานที่หน่วยงานของรัฐเป็นผู้ให้ จึงไม่ควรเขียนผูกมัดในสัญญาให้มอบข้อพิพาทให้อนุญาโตตุลาการเป็นผู้ชี้ขาด ยกเว้นกรณีจำเป็นจึงจะมีการขออนุมัติคณะรัฐมนตรีเป็นรายๆ ไป พูดง่ายๆ ก็คือการห้ามนั้นแคบลง มีขอบเขตจำกัดเฉพาะเรื่องลงทุนและเรื่องการให้สัมปทาน

สำหรับอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศอีกประเภทหนึ่งที่ผู้เขียนพอมีประสบการณ์อยู่บ้าง ก็คือ อนุญาโตตุลาการภายใต้ WTO (World Trade Organization) แต่ก็มีลักษณะพิเศษที่แตกต่างออกไป คือเป็นลักษณะผสมผสานระหว่างระบบศาลกับอนุญาโตตุลาการ กล่าวคือเมื่อสมาชิกมีข้อพิพาทและฟ้องร้องระหว่างกัน จะมีการตั้งคณะผู้พิจารณา (Panel) จำนวน 3 คนขึ้นมาพิจารณา เมื่อ Panel ตัดสินแล้วคู่กรณียังไม่พอใจก็สามารถยื่นอุทธรณ์ต่อองค์กรอุทธรณ์ (Appellate Body) ได้ การตัดสินของ Appellate Body ถือเป็นที่สิ้นสุด อนุญาโตตุลาการจะมีหน้าที่พิจารณาตัดสินใน 2 เรื่อง คือ ระยะเวลาที่ประเทศที่ถูกตัดสินให้ผิดและต้องแก้ไขมาตรการ/ประกาศ/กฎหมาย ว่าควรใช้เวลาเท่าใดจีงจะเหมาะสม (Reasonable period of time) กับตัดสินให้ใช้มาตรการตอบโต้ กรณีประเทศที่ผิดไม่ดำเนินการแก้ไขให้ถูกต้อง