พระไหว้โยม

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

วิวาทะเรื่องพระไหว้พ่อไหว้แม่ควรหรือไม่ควร กลายเป็นประเด็นร้อนในช่วงวัน ผมเองไม่มีความรู้เรื่องพระวินัย เลยถามท่านมหาเปรียญ 9 อาจารย์ตุ้ย วรธาร คอลัมนิสต์ด้านพุทธศาสนาแห่งหนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์ อาจารย์ว่า ไม่ควร แต่ผมดันลืมถามไปว่า ทำไมถึงไม่ควร เพราะผมทะลึ่งไปคุยแทรกท่านเองด้วยความตื่นเต้นว่า ผมเผอิญอ่านหนังสือเรื่อง “ไทยสิบสองปันนา” ของ “บุญช่วย ศรีสวัสดิ์” เรื่องชาวไทลื้อบวชเป็นพระภิกษุ เล่าว่า เมื่อพระสิบสองปันนาลาสิกขาแล้ว จะมาบ้านกราบไหว้ขอขมาบิดามารดา หรือพ่อออก (ผู้อุปถัมภ์) มีคำกล่าวขมาย่อๆ ผมขอสรุปว่า “ลูกได้เป็นเณรเป็นพระ พ่อแม่พี่น้องไหว้ลูก ตอนนี้ลูกสึกมาแล้ว ขอขมาบุญคุณพ่อแม่ผู้เฒ่าพี่น้อง ขออย่าให้เป็นบาปกรรมกับลูกเลย”

นี่แสดงว่าตอนเป็นพระต้องดำรงสมณสารูปอย่างเต็มที่ พ่อแม่ต้องกราบไหว้ ถามว่าไหว้อะไร คือไหว้ศีลที่มากกว่าพ่อแม่ เมื่อสึกแล้วศีลเราก็เท่ากัน แต่พระคุณพ่อแม่สูงส่งก็ต้องมากราบไหว้ท่าน ค่อยแสดงความกตัญญูกันภายหลัง 

ให้สังเกตนะครับ คำว่า “ศีล” เป็นตัวแปรสำคัญ ในศาสนาพุทธคุณค่าของคนวัดกันที่ศีล (สังคมโลกจะวัดอย่างไรก็อีกเรื่องนะครับ) คุณสมบัติของโยมมีตั้งแต่ศีล 5 - ศีล 8 แค่นี้ก็หายากเต็มที ที่ศีลจะไม่ขาด ไม่พร่อง ไม่ด่างไม่พร้อย ส่วนพระสงฆ์ถือศีล 227 ข้อ ต่อให้ขาดไปบางข้อ พร้อยไปกึ่งหนึ่ง ด่างไปส่วนสี่ ก็ยังมีศีลมากกว่าโยมอยู่ดี 

วินัยสงฆ์นี่ถือยากเย็นมากครับ หากสติไม่ดีอาบัติเอาง่ายๆ ดังนั้นความสำรวมของพระจึงสูงกว่าฆราวาส แม้บางองค์จะกระโดกกระเดก นอกเรื่องไปบ้าง ปากคอเราะร้ายไปบ้าง แต่ท่านยังมีข้อผูกมัดให้สำรวมกว่าเราอีกเพียบ

ศีล มีนิยามว่า คือ “ความปกติ” ใครมีศีลมาก มีศีลบริสุทธิ์มาก ก็ปกติมากเท่านั้น ถามว่าศีลสำคัญตรงไหน ก็ตรงที่ทำให้เราเป็นปกติ พอเป็นปกติก็เกิดสมาธิ เกิดสติได้ง่าย พอมีสมาธิ/สติ ปัญญาก็เกิด ปัญญาในที่นี่คือการหลุดพ้น นี่คือ “เหตุ” และ “ผล” ของศาสนาพุทธ

บางท่านสงสัยว่า ศีลมิกลายเป็นเครื่องแบ่งฐานันดรไปหรือ?

จริงๆ แล้วพุทธศาสนาสอนหลักการ 2 ระดับ คือ “สมมติ” กับ “โลกุตระ” ทางโลกเขาสมมติให้พระสูงกว่า ท่านก็คล้อยตามไป บางสังคมเช่นในจีน มีวิวาทะว่าพระควรไหว้โยมหรือไม่ ถกเถียงกันมามานนับพันปี สรุปว่า อนุโลมให้ไหว้ พระถังซำจั๋งท่านก็ไหว้หลุมศพบิดามารดาท่าน เป็นต้น ที่ทำได้เพราะสังคมจีนไม่ถือว่าพระสูงกว่าฐานันดรอื่น และยึดหลักลัทธิขงจื๊อเรื่องกตัญญูอย่างไม่มีเงื่อนไข

ที่องค์ดาไล ลามะ ท่านไหว้ดะไปหมด เพราะทิเบตกับจีนได้ผ่านวิวาทะนี้มาแล้ว อีกทั้งฝ่ายมหายานยังถือหลักโพธิสัตว์ ไม่ขอบรรลุธรรมก่อนจะรับใช้สรรพสัตว์ให้รอดพ้นจากทุกข์เสียก่อน เพื่อที่จะโปรดสัตว์ที่ยังหลงในเรื่องจอมปลอม ท่านจึงต้องใช้อุบายโกศลโอนอ่อนไปตามจริตคน

แต่ในสังคมพุทธเมืองไทยถือเถรวาท คือบรรลุธรรมโดยตัวเองไม่พาใครไปบรรลุด้วย และสังคมไทยยกย่องสังฆะมาก แม้แต่เจ้าแผ่นดินก็ต้องกราบพระ ถึงพระรูปนั้นจะมาจากฐานันดรต่ำที่สุดในสังคมก็ตาม และพระจะไม่กราบโยมเด็ดขาด แม้ว่าจะเป็นบุพการี เพราะเชื่อว่ากราบแล้วจะเป็นอกุศลกับตัวโยมเอง นี่คือสมมติ คือคล้อยไปตามกติกาที่โลกสมมติขึ้นว่าทำแล้วไม่ดีงาม

ส่วนหลักโลกุตระ ก็คือ ท่านมุ่งจะหลุดพ้น ใครจะไหว้ท่าน ท่านก็ข่มอัตตามานะไว้ไม่ให้พอง ทำตนให้สมกับที่โยมไหว้ด้วยความเคารพในหลักธรรมที่ท่านถือ ให้สมกับที่ขบฉันของของโยมเพื่อบำรุงธาตุขันธ์