ขุดสระน้ำ 1 แห่ง 1 ชุมชน แก้วิกฤตภัยแล้ง

โดย...ประสิทธิ์ ตั้งประเสริฐ

ปัญหาใหญ่ของเกษตรกรไทยคือ การพึ่งอาศัยน้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติเพียงอย่างเดียว ได้แก่ รอฝนและรอการจัดสรรน้ำจากชลประทาน

เมื่อฝนฟ้าไม่ตกต้องตามฤดูกาล หรือการบริหารจัดการน้ำของชลประทานไม่เป็นไปตามความคาดหมายก็จะทำให้ได้รับผลกระทบ ไม่มีน้ำสำหรับทำไร่ทำนาจนเกิดการแย่งชิงน้ำขึ้นมา

จันทร์ที ประทุมภา อายุ 78 ปี ปราชญ์ชาวบ้านเจ้าของรางวัลพระราชทานเกษตรทฤษฎีใหม่ แห่งบ้านโนนรัง หมู่ 6 ต.ตลาดไทร อ.ชุมพวง จ.นครราชสีมา แนะนำเกษตรกรที่กำลังประสบปัญหาภัยแล้งอยู่ในขณะนี้ว่าเกษตรกรชาวไทยควรรวมกลุ่มขุดสระน้ำ 1 แห่ง 1 ชุมชน สู้ภัยแล้ง อย่าหวังน้ำบ่อหน้า

“หลังจากนำทฤษฎีเกษตรประณีตมาใช้พลิกฟื้นที่นาแห้งแล้งให้กลายเป็นผืนดินอันอุดมสมบูรณ์ และเผยแพร่แนวคิดนี้แก่ชาวบ้านในพื้นที่ อ.ชุมพวง จนทำให้ชาวบ้านกว่า 100 ชุมชน สามารถบริหารจัดการพื้นที่การเกษตรที่แห้งแล้งได้อย่างมีประสิทธิภาพในปัจจุบันโดยไม่ต้องหวังน้ำบ่อหน้า” จันทร์ที กล่าว

การทำเกษตรทฤษฎีใหม่ของจันทร์ที นั้นได้แบ่งพื้นที่การใช้สอยให้เกิดประโยชน์สูงสุดจากพื้นที่ จำนวน 22 ไร่ มีการบริหารจัดการ แบ่งเป็นพื้นที่นาข้าว 10 ไร่ พื้นที่ทำเกษตรทฤษฎีใหม่ 10 ไร่ เป็นที่อยู่อาศัย 2 ไร่ และมีสระน้ำรวมกว่า 10 สระ พร้อมกับการปลูกไม้ผล ไม้ยืนต้น ไม้ใช้สอย พืชผัก พืชสมุนไพร เพื่อให้เกิดการพึ่งพาอาศัยกันเหมือนต้นไม้ในป่าธรรมชาติเป็นการเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ให้ดิน อันเป็นระบบนิเวศที่สมดุล

ขณะเดียวกัน การเลี้ยงหมู เป็ด ไก่ ปลา และปลูกผักทุกชนิดที่เคยซื้อกิน เพื่อลดรายจ่าย อีกทั้งยังสามารถนำผักที่ปลูกไปจำหน่ายในตลาดได้ ทำให้มีรายได้ทุกวันจากการขายผัก ส่วนรายได้หลักต่อเดือนได้จากการขายปลาและสัตว์ที่เลี้ยง

สำหรับรายปีก็มีรายได้อีกจากการขายผลผลิตของไม้ยืนต้นประเภทให้ผล ขณะเดียวกันก็จะแปรรูปผลผลิตในครัวเรือน อาทิ จากกล้วย น้ำเสาวรส น้ำมะพร้าว พันธุ์พืชทุกชนิดที่ปลูกจะขยายพันธุ์ด้วยตนเองโดยไม่ซื้อมาจากแหล่งอื่น

หลังจากได้น้อมนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้แล้วประสบผลสำเร็จ ทำให้ที่บ้านจัดตั้งเป็นศูนย์เรียนรู้และถ่ายทอดความรู้เรื่องทฤษฎีใหม่ของพระองค์ ซึ่งได้เปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้ที่ใช้อบรมให้กับสำนักงานเกษตรและสหกรณ์ ซึ่งเป็นศูนย์การเรียนรู้หนึ่งในจำนวน 151 ศูนย์การเรียนรู้ทั่วประเทศ ผู้ที่เข้าอบรมคือเกษตรกรที่สนใจในเรื่องเกษตรทฤษฎีใหม่ มาอบรมเพื่อปรับเปลี่ยนแนวความคิด เปลี่ยนจิตสำนึก ให้รู้จักพึ่งตนเองและพึ่งพากันเองในชุมชนได้

ดังนั้น เกษตรกรไทยหากต้องการต่อสู้กับวิกฤตภัยแล้งต้องรวมกลุ่มขุดสระ 1 แห่ง 1 ชุมชน ข้อดีคือเมื่อมีพายุฝนเข้ามาช่วยกักน้ำไว้ไม่เกิดน้ำท่วมป้องกันพืชผลการเกษตรได้รับความเสียหายจากน้ำท่วม ซึ่งปัจจุบันปัญหาต่างๆ นี้เกิดจากการพึ่งพาปัจจัยภายนอกทั้งนั้นจนกลายเป็นจุดอ่อนของเกษตรกรไทยไปแล้ว

อย่างไรก็ตาม ในอดีตนั้น จันทร์ที และเกษตรกรใน อ.ชุมพวง ต่างก็เคยประสบมาแล้วเพราะอยู่ห่างไกลจากเขตบริการของชลประทาน ดังนั้น จึงได้นำทฤษฎีเกษตรประณีตมาใช้ตั้งแต่ปี 2540 โดยเน้นไปที่การสร้างแหล่งน้ำคือ การขุดสระในที่นา 1 สระ มีความกว้าง 20 เมตร ยาว 40 เมตร ลึก 3 เมตร และแบ่งสัดส่วนในการปลูกพืช ผัก สวนครัว รอบๆ สระตามความเหมาะสม

“เมื่อมีฝนตกลงมาก็จะมีน้ำไว้ใช้ตลอดทั้งปี หากปีใดฝนมาตามปกติก็ปลูกข้าวได้ แต่หากฝนทิ้งช่วงก็สามารถนำน้ำในสระมาใช้ปลูกพืชใช้น้ำน้อยแทน ซึ่งแนวคิดนี้ได้มีชาวบ้านใน อ.ชุมพวง มาเรียนรู้และนำไปทดลองนำไปใช้แล้วกว่า 100 ชุมชน ปรากฏว่าทุกชุมชนที่ได้รับผลกระทบจากปัญหาภัยแล้งน้อยมาก จึงอยากเผยแพร่แนวคิดนี้ให้กับเกษตรกรไทยได้รวมกลุ่มกัน ขุดสระขึ้นมาอย่างน้อยชุมชนละ 1 แห่ง ก็สามารถสู้ภัยแล้งได้” จันทร์ที กล่าว

ปัจจุบันรัฐบาลและท้องถิ่นก็มีงบประมาณสนับสนุนช่วยเหลือด้านนี้อยู่แล้ว หลังจากนั้นก็ให้เกษตรอำเภอแต่ละท้องที่แต่ละจังหวัด นำทฤษฎีเกษตรประณีตไปเผยแพร่ให้ความรู้ก็จะช่วยทำให้เกษตรกรรอดพ้นจากปัญหาภัยแล้งได้ในที่สุด