พระเถรีอัมพปาลี

สวัสดีปีใหม่ ท่านผู้อ่านที่เคารพ กาลเวลาก็ล่วงเลยผ่านไป ไม่ว่าเราจะต้องการให้มันผ่านไปหรือไม่ การทำความดีก็ยังคงเป็นสิ่งที่ต้องพยายามทำต่อไป วันนี้ MQ ขอนำเรื่องของพระเถรี ชื่อ อัมพปาลี ผู้ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ เรื่องราวการบำเพ็ญบุญกุศลและบาปกรรมของพระเถรี เป็นเรื่องที่มีข้อคิดน่าสนใจ เรื่องราวของท่านปรากฏในพระสูตรเถรีกถาและอรรถกถาได้อธิบาย โดยย่อดังนี้

ขอกล่าวถึงกรรมชั่วและกรรมดี ที่พระเถรีได้กระทำสั่งสมมาแต่อดีตชาติ พระเถรีเป็นผู้บำเพ็ญบุญกุศลมานานแล้วตั้งแต่สมัยพระพุทธเจ้าพระองค์ก่อนๆ โดยในสมัยของพระพุทธเจ้าสิขี นางได้บรรพชาอุปสมบทเป็นภิกษุณีและวันหนึ่งได้ไปไหว้พระเจดีย์ กระทำประทักษิณ คือ เวียนขวาแสดงความเคารพอยู่ ก่อนหน้าพระเถรี มีพระภิกษุณีรูปหนึ่งเดินไปก่อน พระภิกษุณีรูปนั้นถ่มน้ำลาย ก้อนน้ำลายตกไปที่ลานพระเจดีย์ พระเถรีรูปนั้นเป็นพระอรหันต์ พระเถรีอรหันต์ไม่เห็นก็เดินต่อไป ส่วนพระภิกษุณี (คือพระอัมพปาลีเถรีในปัจจุบัน) เดินตามเห็นก้อนน้ำลายนั้นก็ได้ด่าว่า “อีแพศยา ชื่ออะไรนะ ถ่มน้ำลายลงที่ตรงนี้” นี่คือการกล่าวคำด่าพระอรหันต์ (อริยุปวาท) อันเป็นกรรมชั่วที่พระเถรีได้กระทำไว้แต่ภพนั้น ผลของอริยุปวาทนี้ พระเถรีได้ไปตกนรกและรับทุกข์ใหญ่หลวง เมื่อพ้นจากการเกิดในนรกนางเกิดในมนุษย์โลกก็ต้องครองความเป็นหญิงแพศยาอยู่ถึงหกหมื่นปี เหมือนอย่างกลืนพิษร้ายเข้าไปต้องได้รับทุกข์ถึงเพียงนี้

ฝ่ายกรรมดีของพระเถรีก็มีมากมาย ในชาติก่อนหน้านั้น นางเคยเป็นผู้มีตระกูลกษัตริย์ เป็นภคินีของพระมหามุนีพระนามว่าปุสสะ ได้ฟังธรรมแล้วเลื่อมใสจึงถวายมหาทาน แล้วปรารถนารูปสมบัติ นางจึงเป็นผู้มีรูปงามอย่างยิ่ง

พระเถรีได้บวชเป็นภิกษุณีอีกครั้ง ในสมัยพระพุทธเจ้ากัสสปะ และด้วยบุญกุศลนั้น นางได้เกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เมื่อถึงภพชาติสุดท้าย คือ ชาติที่นางจะมาเกิดเป็นมนุษย์ในสมัยพระพุทธเจ้าของเรานี้ นางเป็นผู้ปรารถนาเกิดเป็นโอปปาติกะ คือ ปรากฏขึ้นโดยไม่มีบิดามารดา นางก็ได้เกิดที่ระหว่างกิ่งมะม่วง ในพระราชอุทยาน กรุงเวสาลี ด้วยเหตุนี้ นางจึงมีชื่อว่า อัมพปาลี เมื่อเจริญวัยนางเป็นหญิงงามมากเป็นผู้มีเสน่ห์น่ารักน่าใคร่ยิ่ง พวกราชกุมารต่างปรารถนานางจนเกิดการทะเลาะวิวาทกัน คณะผู้พิพากษาจึงตัดสินให้ตั้งนางเป็นของกลางให้เป็นหญิงคณิกา จนชาติสุดท้ายกรรมที่นางได้ว่าพระอรหันต์นี้ก็ยังตามให้ผล แม้กระนั้นนางก็เป็นผู้มีศรัทธาในพระพุทธศาสนา ได้สร้างวิหารไว้ในสวนของตนมอบถวายสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประธาน ภายหลังนางได้ฟังธรรมในสำนักของ พระวิมลโกณฑัญญเถระ ผู้เป็นบุตรของนาง จึงบวชเป็นภิกษุณี เจริญวิปัสสนา อาศัยความที่สรีระของนางคร่ำคร่าลง เพราะความชรา จึงเกิดความสังเวชใจ เห็นความไม่เที่ยงของสังขารอันเคยงดงามยิ่งของนาง กล่าวคาถาไว้โดยย่อดังนี้

แต่ก่อน ผมของข้าพเจ้ามีสีดำเหมือนสีแมลงภู่ มีปลายงอน เดี๋ยวนี้ ผมเหล่านั้นก็กลายเป็นเหมือนป่านปอ เพราะชรา พระดำรัสของพระพุทธเจ้าผู้ตรัสแต่ความจริง เป็นคำจริงแท้ ไม่แปรเป็นอื่น...ฯลฯ ...แต่ก่อน เท้าทั้งสองของข้าพเจ้าสวยงาม เปรียบเสมือนรองเท้าหุ้มปุยนุ่น เดี๋ยวนี้แตกเป็นริ้วรอย เพราะชรา พระดำรัสของพระพุทธเจ้าผู้ตรัสแต่ความจริง เป็นคำจริงแท้ ไม่แปรเป็นอื่น. บัดนี้ ร่างกายนี้ เป็นเช่นนี้ คร่ำคร่าเป็นแหล่งที่อยู่แห่งทุกข์เป็นอันมาก ปราศจากเครื่องลูบไล้ เป็นเรือนชรา พระดำรัสของพระพุทธเจ้าผู้ตรัสแต่ความจริง เป็นคำจริงแท้ ไม่แปรเป็นอื่น.

พระเถรีพิจารณาอนิจจตาความไม่เที่ยงในธรรมที่เป็นไปในภพทั้งสิ้น โดยกำหนดความไม่เที่ยงในอัตภาพของตนเป็นประธาน ยกขึ้นสู่ทุกขลักษณะและอนัตตลักษณะ เจริญวิปัสสนาอยู่ บรรลุเป็นพระอรหันต์โดยลำดับแห่งมรรค 4 เมื่อบรรลุเป็นพระอรหัตขีณาสพแล้ว พระเถรีได้เป็นผู้เชี่ยวชาญอย่างยิ่งในฤทธิ์ทั้งหลาย มีความหมดจดแห่งโสตธาตุ (หูทิพย์) เชี่ยวชาญในเจโตปริยญาณ (รู้ใจผู้อื่น) รู้ขันธ์ที่เคยอาศัยในภพก่อนๆ (ระลึกชาติได้) ชำระทิพยจักษุหมดจด (ตาทิพย์) หมดลิ้นอาสวะทุกอย่าง (อาสวักขยญาณ) พร้อมด้วย ปฏิสัมภิทา 4 คือ ชำนาญในอรรถ ในธรรม มีปฏิภาณ และชำนาญในภาษา (นิรุตติ) เป็นความรู้พิเศษด้วยปัญญา เรียกว่าได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ พร้อมทั้งปัญญาทางธรรมอันวิเศษ และยังได้ฌานอภิญญาบริบูรณ์ เป็นพระอรหันต์ผู้มีฤทธิ์

จากเรื่องราวของพระเถรี จะเห็นได้ว่า การทำดีก็มีผล การทำชั่วก็มีผล และผลนั้นส่งยาวนานนัก โดยเฉพาะการกระทำกรรมดีและกรรมชั่วในบุคคลผู้มีคุณใหญ่ คือ ผู้บริสุทธิ์ และในสงฆ์ เป็นต้น ดังนั้น เราจึงควรสั่งสมคุณงามความดีไว้ ให้พร้อมทั้งปัญญาและสมาธิ อีกทั้งระวังความชั่วอย่าได้ทำ แม้แต่เล็กน้อย เช่น เพียงคำพูด ไม่ว่าเราจะอยู่ในฐานะอะไรก็ทำกรรมได้เช่นกัน ดังเรื่องราวของพระเถรี หากผู้ใดเคยพูดว่า พระ หรือ ตำหนิพระรัตนตรัย ควรกระทำการกราบขอขมากรรมต่อหน้าพระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ดีที่สุดระวังอย่ากระทำกรรมเหล่านี้เลย ขอให้ตั้งใจทำแต่กรรมดี ตลอดปีใหม่นี้ และตลอดไป