เพียงตัวแม่นี้ที่สร้างลูก

โดย...รักฉัตร เวทีวุฒาจารย์ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

หญิงสาวมีความสุขทุกครั้งเมื่อกลับมาถึงบ้าน บ้านหลังใหม่ที่แม้จะไม่ได้ใหญ่โต แต่เป็นที่แห่งเดียวที่เธอจะทำอะไรก็ได้ จะเดิน จะนั่ง จะนอน ก็ทำได้อย่างสบายใจ ไม่ต้องหวาดกลัว แต่ทว่า... บ้านใหม่แห่งนี้ ไม่ใช่บ้านในฝันของเธออีกต่อไป บ้านหลังใหม่ที่เธอพยายามทุกวิถีทางที่จะไม่ให้ “จิ้งจก” สัตว์ที่เธอเกลียดกลัวที่สุดเล็ดลอดเข้ามาได้ และตอนนี้ในบ้านมีจิ้งจกอยู่ถึงสองตัวแล้ว หญิงสาวจะไม่ทนอีกต่อไป เธอหยิบโทรศัพท์มาโทรหาใครบางคน

ก่อนหน้านี้ เธอหวังว่าจิ้งจกทั้งสองตัวจะเป็นเพศเดียวกัน หรือถ้ามันเป็นคนละเพศ เธอจะกีดกันไม่ให้มันจับคู่ เพื่อแพร่พันธุ์ในบ้านแสนรักของเธอเด็ดขาด แต่หลังจากจบการสนทนา ความหวังของเธอแทบดับสูญ

“ถ้ามันเป็นจิ้งจกบ้านหางเรียบ มันจะเป็นตัวเมียทั้งคู่ และมันก็มีลูกเองได้นะเออ ผัวเผอไม่ต้องใช้”

ข้อความสยองจากปลายสายยังคงดังก้องอยู่ในหัว สิ่งที่ได้ยินมามันคือความจริงอันน่าสะพรึงกลัว แบบที่เรียกได้ว่า เป็นที่สุดของชีวิตคนกลัวจิ้งจกเลยทีเดียว ความจริงที่ว่า ประชากรของ “จิ้งจกบ้านหางเรียบ” (Hemidactylus garnoti) นั้นเป็นตัวเมียร้อยเปอร์เซ็นต์ พวกมันดำรงเผ่าพันธุ์อย่างมั่นใจโดยไม่ต้องการ “ตัวผู้” แม่จิ้งจกสามารถวางไข่ได้เอง และลูกที่ฟักออกมาทั้งหมด แน่นอนว่า เป็นตัวเมียล้วน!! หากว่าจิ้งจกสองตัวนั้นดันเป็นจิ้งจกบ้านหางเรียบจริง ทางที่ทำได้คือ ต้องจับมันไปปล่อยนอกบ้าน ปัญหาคือ ใครจะเป็นคนจับ!! มาถึงตรงนี้ หญิงสาวได้แต่ถอนหายใจยาวๆ พร้อมกับทำใจยอมรับสภาพอย่างคนสิ้นหวัง

ในธรรมชาตินั้น การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศพบได้ในสัตว์หลายชนิด โดยเฉพาะในสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง สำหรับสัตว์มีกระดูกสันหลังนั้น เกือบทั้งหมดมีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ แต่ก็พบว่าสัตว์บางชนิดในกลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน ปลา สัตว์ปีก สามารถสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศได้ สำหรับสาเหตุ ก็เป็นด้วยปัจจัยแวดล้อมที่แปรเปลี่ยน ทำให้สัตว์ตัวเมียเหล่านั้นต้องหาทางอยู่รอด และสืบต่อเผ่าพันธุ์ให้ได้ แม้จะไม่มีผู้ชายหลงเหลืออยู่ในโลกใบนี้แล้วก็ตาม การสืบพันธุ์แบบไม่ง้อสเปิร์มนี้ เรียกว่า parthenogenesis

สัตว์เลื้อยคลานขนาดใหญ่อย่างมังกรโคโมโด เป็นตัวอย่างหนึ่งของสัตว์ที่สืบพันธุ์ได้ทั้งแบบอาศัยและไม่อาศัยเพศ ปกติพวกมันมีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ แต่เมื่อแม่มังกรสาวเกิดไม่ง้อตัวผู้ขึ้นมา มันก็สามารถตั้งครรภ์เองได้เลยเช่นกัน โดยในปี ค.ศ. 2006 ณ สวนสัตว์ London’s Chester Zoo ในประเทศอังกฤษ “ฟลอร่า” แม่มังกรโคโมโดสาวออกไข่ ทั้งๆ ที่เธออาศัยอยู่เพียงลำพังและไม่เคยใกล้ชิดชายใดเลย เพื่อพิสูจน์ว่า เรื่องเหลือเชื่อที่ไม่เคยพบเจอมาก่อนนี้เป็นเรื่องจริง เจ้าหน้าที่ของสวนสัตว์ได้นำไข่สามฟองที่แตกระหว่างการกกไปตรวจสอบในแล็บ และได้ผลที่ยืนยันแน่ชัดว่า สารพันธุกรรมในไข่นั้นมาจากฟลอร่าล้วนๆ เลย และเมื่อถึงเวลาฟัก ลูกมังกรโคโมโดทั้งหมดเป็นเพศผู้

นักชีววิทยาคาดว่า การที่ฟลอร่าผู้โดดเดี่ยวไม่มีตัวผู้ผสมพันธุ์ แต่ตั้งครรภ์และคลอดลูกได้ด้วยตัวเธอเองนั้น ก็เปรียบเหมือนว่าเธอกำลังก่อตั้งอาณาจักรแห่งใหม่ ที่มีเธอเป็นผู้นำ และการที่ลูกๆ ทั้งหมดเป็นตัวผู้นั้น ก็แปลว่า เธอสามารถเปลี่ยนกลับมาสู่โหมดการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศอย่างปกติได้ อย่างไรก็ตาม การผสมพันธุ์กับลูกๆ ของเธอเองนั้น ไม่ใช่เรื่องที่ควรจะเกิดขึ้นเลย เพราะการผสมในสายพันธุ์จะทำให้ความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำลง มีโอกาสเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์สูง

สำหรับในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ยังไม่มีการพบว่ามีลูกสัตว์ชนิดใดที่เกิดจากการตั้งครรภ์บริสุทธิ์ ยกเว้น กรณีของหนู “คางูยะ” ที่ “โทโมฮิโระ โคโนะ” นักวิจัยชาวญี่ปุ่นใช้เทคโนโลยีชีวภาพขั้นสูงสร้างขึ้นมาเมื่อสิบกว่าปีก่อน วิธีการที่โคโนะทำขึ้นนั้นใช้ไข่จากหนูตัวเมียสองตัว แล้วลวงให้นิวเคลียสของไข่ฟองหนึ่งทำตัวคล้ายเป็นเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ ที่สามารถผลิตสเปิร์มได้ แล้วนำนิวเคลียสนั้นไปผสมกับไข่ปกติ ก่อนนำไปฝากในท้องของหนูตัวเมียตัวหนึ่ง แม้ว่าโคโนะจะสร้างคางูยะขึ้นมาได้ แต่ความสำเร็จนี้ถือเป็นแค่เศษเสี้ยวเล็กๆ เพราะจากการทดลองผสมไข่กว่าสี่ร้อยฟอง มีแค่คางูยะ กับลูกหนูอีกหนึ่งตัวเท่านั้นที่รอดออกมาให้เห็น อย่างไรก็ตามนักวิทยาศาสตร์ยังเชื่อว่า การตั้งครรภ์บริสุทธิ์นั้นยากที่เกิดขึ้นในกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม แม้ว่าอาจบังเอิญเกิดขึ้นได้ แต่ตัวอ่อนนั้นจะพัฒนาไปได้ไม่ถึงไหนและฝ่อไปในที่สุด n

ที่มาของข้อมูล

ดร.ยอดชาย ช่วยเงิน

วารสาร @ll biotech

livescience.com