เจ้าจอมมารดาสี ในรัชกาลที่ 2

เจ้าจอมมารดาสี หรือ เจ้าจอมมารดาศรีใหญ่ เป็นเจ้าจอมมารดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นเจ้าจอมมารดาที่มีประสูติกาลพระราชธิดา พระองค์แรกในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

เจ้าจอมมารดาสี เป็นธิดาของเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (บุญรอด บุณยรัตพันธุ์) เสนาบดีกรมวังในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่งมีต้นตระกูลเป็นผู้สืบเชื้อสายมาแต่พราหมณ์ พฤฒิบาศ เจ้าจอมมารดาสีเป็นนางละครรุ่นเล็กหรือรุ่นจิ๋วในราชสำนักพระเจ้ากรุงธนบุรี มีสมญาว่า “ศรีสีดา” เมื่อสิ้นรัชกาลพระเจ้ากรุงธนบุรี เจ้าจอมมารดาสีมีอายุได้ 12 ปี

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ประสูติแต่สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ขึ้นเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฉิม กรมหลวงอิศรสุนทร ครั้นพระราชโอรสมีพระชนมายุได้ 18 พรรษา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ก็ทรงขอเจ้าจอมมารดาสี ธิดาเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (บุญรอด) ซึ่งมีบ้านเรือนอยู่ระหว่างพระนิเวศน์เดิมกับพระราชวังเดิมมาเป็นพระสนมเอก โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าจอมมารดาเข้าไปอยู่ ณ พระราชวังเดิม แวดล้อมไปด้วยบาทบริจาริกามากมาย เมื่อปี 2328 เจ้าจอมมารดาสีประสูติพระธิดา 2 พระองค์ คือ

1.พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรจั่น ประสูติในปี 2328 สิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ

2.พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุบผา หรือเรียกกันว่า “เจ้าครอกบุบผา” ประสูติเมื่อปี 2334 สิ้นพระชนม์เมื่อปี 2367

แม้จะเป็นที่กล่าวกันว่า เจ้าจอมมารดาสีจะเป็นรักแรกพบของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และได้ดำรงตำแหน่งเป็นพระสนมเอกของพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ ที่มีตำแหน่งเป็นถึงวังหน้าเทียบเท่าตำแหน่งพระอุปราชก็ตาม แต่พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยก็ยังมีเจ้าจอมมารดาที่ประสูติพระราชโอรสอันเป็นที่โปรดปรานของพระองค์และพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ และสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี คือ เจ้าจอมมารดาเรียม อันเป็นเจ้าจอมมารดาในพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทับ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ (พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3) ตลอดจนสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี พระราชมารดาในสมเด็จเจ้าฟ้ามงกุฎ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าจอมมารดา สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี พระราชมารดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอากรณ์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลาฯ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าปิ๋ว

แม้เจ้าจอมมารดาสีจะได้ชื่อว่าเป็นหม่อมเอก แต่พระราชธิดาของพระองค์ก็สิ้นพระชนม์แต่ยังเยาว์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเองก็ทรงสนิทเสน่หาเป็นอย่างยิ่ง เพราะเมื่อพระชนม์ได้ 18 พรรษา ทรงหลงรักเจ้าจอมมารดาสี ก็ทรงยอมทุกอย่างเพื่อความรักในครั้งนั้น แม้ทรงต้องพระอาญาถูกเฆี่ยนหลัง 30 ที ก็ทรงยอมจนพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ต้องทรงยอมไปสู่ขอและเสกสมรสพระราชทาน ด้วยตระกูลของเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช เป็นตระกูลใหญ่มาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ทรงเกรงใจมาก เพราะเป็นคนที่ได้ราชการทั้งบิดาและบุตร แม้ต่อมาในแผ่นดินพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเอง เมื่อเสวยราชสมบัติแล้วก็ทรงได้ตระกูลบุณยรัตพันธุ์ของเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช บิดาของเจ้าจอมมารดาสี เป็นกำลังของแผ่นดินตระกูลหนึ่ง

ในสมัยที่ยังสาวว่ากันว่า เจ้าจอมมารดาสีเป็นผู้หญิงที่สวยงามมาก แม้จะมีพระราชธิดาแล้วถึงสองพระองค์ เจ้าจอมมารดาสีก็ยังสวยไม่สร่าง จวบจนพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบรมราชสวามี ทรงมีบาทบริจาริกาเป็นจำนวนมาก ทั้งได้ทรงแสดงออกถึงความรักความเกรงพระทัยในสมเด็จเจ้าฟ้าบุญรอด เจ้าจอมมารดาเรียม และทรงสนิทเสน่หาสมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดีเป็นที่ยิ่ง คงเป็นเหตุให้เจ้าจอมมารดาสีไม่ได้เอาใจใส่ที่จะระวังรักษาเนื้อรักษาตัว ให้เป็นที่สนิทเสน่หาในสมเด็จพระบรมราชสวามีเหมือนเมื่อครั้งยังเป็นสาวรุ่น จึงมิได้เอาใจใส่ในความสวยความงามอีกต่อไป หากแต่ปล่อยตัวปล่อยใจให้ความสุขสนุกสนานไปตามธรรมชาติ ไม่มีความวิตกกังวลในสิ่งใด หรือแม้แต่จะสนใจที่จะรักษารูปร่างหน้าตาของตนเองให้คงความสวยงามดังเดิม

จึงเห็นได้ว่าในภายหลังเจ้าจอมมารดาสีหรือนางละครรุ่นจิ๋วแห่งราชสำนักพระเจ้ากรุงธนบุรี ซึ่งจะต้องมีรูปร่างหน้าตาสวยงามมากจนผู้คนในครั้งกระนั้นเรียกว่า “ศรีสีดา” และชายหนุ่มรูปงามผู้สูงศักดิ์อย่างสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฉิม กรมหลวงอิศรสุนทร ถึงกับหลงรักและยอมทุกอย่างแม้แต่ต้องพระราชอาญา เพื่อจะได้สมหวังในรักกับสาวงามผู้นี้ คงจะปล่อยตัวให้รูปร่างมีความสมบูรณ์และอ้วนมาก จนผู้คนทั้งหลายออกชื่อว่า “เจ้าคุณพี” ซึ่งปรากฏในคำกลอนพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อครั้งที่พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้บรรดาข้าราชบริพาร เจ้าจอมหม่อมห้ามและพระชายาทั้งหลาย ตามเสด็จประพาสสวนชวาแล้วให้มีการลงเรือพายไล่จับกัน ได้ทรงพระราชนิพนธ์ร้อยกรองทรงล้อเลียนรูปพรรณของเจ้าจอมมารดาสีไว้ว่า “จึงได้เรือเจ้าคุณพี ท่านเป็นผู้ดีมาแต่แผ่นดินโน้น ท่านแสนจะสวยเมื่อสาวๆ เดี๋ยวนี้อ้วนราวกับตะโพน”

เรื่องพระราชนิพนธ์ร้อยกรองล้อ เจ้าจอมมารดาสี หรือคุณพี ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยนั้น ในพระดำรัสตรัสเล่าของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีความว่า “แต่เมื่อได้เห็นตัวนั้น เป็นผู้ใหญ่มีพระองค์เจ้าแล้วถึง 2 องค์ รูปพรรณแปรปรวนอ้วนพี จึงได้ชื่อนี้ไปจนตาย”