Smart Power อำนาจฉลาด (ตอนจบ)

สัปดาห์ที่แล้ว ท่านผู้อ่านเข้าใจความหมายของคำว่า “อำนาจ” ในรูปแบบต่างๆ แล้ว สัปดาห์นี้ผมขออธิบายต่อโดยยกตัวอย่างการใช้อำนาจแบบต่างๆ ของประเทศมหาอำนาจ และการใช้ “อำนาจฉลาด” ที่ระบุไว้ในหนังสือของ โจเซฟ ไนย์ จูเนียร์ ครับ

เริ่มจากจีนซึ่งเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจเบอร์ 2 รองจากสหรัฐในปัจจุบัน จีนจะใช้อำนาจอ่อนผ่านการให้ความช่วยเหลือด้านเศรษฐกิจแก่ประเทศกำลังพัฒนา เพื่อชักจูงและโน้มน้าวประเทศเหล่านั้นมาเป็นมิตรและบริวาร ขณะที่สหรัฐที่มีความเข้มแข็งทั้งด้านทหารและเศรษฐกิจจะใช้อำนาจแข็งบีบบังคับหรือขู่ชาติที่ไม่ปฏิบัติตาม กระนั้นปัจจุบันสหรัฐหันมาใช้อำนาจอ่อนเพื่อสร้างพันธมิตรมากยิ่งขึ้น และเพื่อสกัดกั้นอิทธิพลที่แผ่ขยายเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ของจีน

โจเซฟ ไนย์ จูเนียร์ กล่าวไว้ในหนังสืออย่างน่าสนใจว่า การที่ประเทศใดๆ ในโลกจะใช้อำนาจในการสร้างอิทธิพลเหนือประเทศอื่นให้ปฏิบัติตามคงมิอาจทำได้ แต่ที่ทำได้และน่าจะได้ผลสุด คือ การนำเอาทั้งอำนาจแข็งและอ่อนมาบูรณาการเข้าด้วยกัน และสร้างกลยุทธ์หรือยุทธวิธีให้สอดคล้องกับบริบทแวดล้อมหรือสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไปในแต่ละช่วงเวลา หรือการใช้อำนาจฉลาดนั่นเอง

การใช้อำนาจฉลาดต้องตอบคำถาม 5 ข้อต่อไปนี้ให้ได้ 1) รัฐแต่ละรัฐที่ต้องการบรรลุเป้าหมายหรือผลลัพธ์อะไร การกำหนดลำดับความต้องการจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เพื่อว่าในหลายๆ สถานการณ์รัฐแต่ละรัฐจำเป็นต้องแลกบางสิ่งบางอย่างเพื่อให้ได้มาซึ่งบางสิ่งบางอย่าง 2) รัฐมีทรัพยากรไว้ใช้ในการดำเนินนโยบายมากน้อยแค่ไหน อย่างไร ครอบคลุมไปถึงความมั่นคงทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม และทรัพยากรมนุษย์ที่มีประสิทธิภาพ เพราะแม้ว่าประเทศจะมีนโยบายที่ดี แต่ถ้าทรัพยากรที่มีอยู่ไม่พอหรือไร้ความสามารถ ก็จะไม่สามารถทำให้นโยบายต่างๆ เหล่านั้นมีผลในทางปฏิบัติได้

3) รัฐต้องทราบอย่างชัดเจนว่าฝ่ายตรงข้ามต้องการอะไร มีจุดยืนเป็นแบบไหน เพื่อให้การกำหนดกลยุทธ์ว่าจะใช้อำนาจฉลาดอย่างไรให้มีประสิทธิภาพ ไม่คลาดเคลื่อนและไม่เสียเวลา 4) หลังจากได้ข้อมูล 3 ข้อข้างต้น รัฐแต่ละรัฐต้องสามารถกำหนดได้ว่าควรที่จะใช้อำนาจฉลาดอย่างไรให้เกิดผลสูงสุด เช่น สถานการณ์ใดควรใช้กำลังทหารหรืออำนาจแข็ง หรืออาจใช้เพียงแค่อำนาจอ่อนเพื่อการชักจูงก็เพียงพอ

ท้ายที่สุด 5) รัฐต้องประเมินได้ว่าโอกาสหรือผลลัพธ์แห่งความสำเร็จเป็นไปได้มากน้อยแค่ไหน การดำเนินนโยบายหรือกลยุทธ์ใดๆ ที่ไม่มีการประเมินผลลัพธ์ก่อนลงสู่การปฏิบัติ ถือว่าสูญเสียทรัพยากรโดยเปล่าประโยชน์ หรือถ้าประเมินผลลัพธ์แบบไม่รอบคอบก็มีโอกาสสูญเสียทรัพยากรมากกว่าจะประสบผลสำเร็จ

กล่าวโดยสรุป การใช้อำนาจฉลาดก็คือการผสมผสานกลยุทธ์ทางการใช้อำนาจแข็งเข้ากับการใช้อำนาจอ่อน การใช้เครือข่ายทางการทูตที่กว้างขวางเพื่อจูงใจหรือชักจูงให้ฝ่ายตรงข้ามปฏิบัติตามในสิ่งที่ต้องการ และที่สำคัญคือ การประเมินผลสำเร็จจากการวิเคราะห์ท่าทีและความต้องการของฝ่ายตรงข้ามให้ออกผ่านงานด้านการข่าว