ผุดกฎหมายแยกขยะผ่าวิกฤต"ขยะล้นเมือง"

โดย...ธนวัฒน์ เพ็ชรล่อเหลียน

ไฟไหม้บ่อขยะแพรกษา อ.เมือง จ.สมุทรปราการ เนื้อที่กว่า 150 ไร่ ติดต่อกันนานร่วม 1 สัปดาห์ ส่งผลกระทบต่อประชาชนนับพันครอบครัวในละแวกใกล้เคียง ปลุกให้สังคมหันมามองปัญหาขยะล้นเมืองที่เข้าสู่ภาวะวิกฤต

ข้อมูลของกรมควบคุมมลพิษ (คพ.) รายงานว่า ปริมาณขยะมูลฝอยทั่วประเทศในปี 2556 มีจำนวน 26.77 ล้านตัน เพิ่มขึ้นจากปี 2555 ถึง 2 ล้านตัน เป็นปริมาณขยะสะสมสูงถึง 19.9 ล้านตัน เทียบเท่ากับการนำตึกใบหยก 2 จำนวน 103 ตึกมาเรียงต่อกัน ในจำนวนนี้มีการกำจัดแบบถูกต้องเพียงแค่ 27% กำจัดไม่ถูกต้อง 26% ถูกนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ 19% ที่เหลือ 28% เป็นขยะตกค้าง

ใช่เพียงแค่ กทม. แต่ปัญหาขยะยังลุกลามไปทุกๆ หัวเมืองใหญ่ จังหวัดที่มีวิกฤตขยะสะสม 20 อันดับแรก ได้แก่ จ.สงขลา สมุทรปราการ กาญจนบุรี นครศรีธรรมราช เพชรบุรี สุราษฎร์ธานี ราชบุรี ขอนแก่น พระนครศรีอยุธยา ปราจีนบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ชลบุรี นครราชสีมา ลำปาง แพร่ ลพบุรี ชัยนาท นครปฐม เพชรบูรณ์ และระนอง

“ในอดีต คพ.ให้ความสำคัญมลพิษทางน้ำและคุณภาพอากาศเป็นหลัก แต่ปัจจุบันปัญหาขยะเป็นปัญหาอันดับหนึ่งของประเทศ เนื่องจากมีปริมาณเพิ่มขึ้นถึง 2 เท่า ในรอบ 10 ปี คือจากปีละ 14 ล้านตัน เป็น 26.7 ล้านตัน” วิเชียร จุ่งรุ่งเรือง อธิบดีกรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กล่าวในการเสวนา “วิกฤตขยะล้นเมือง” ซึ่งชมรมนักข่าวสิ่งแวดล้อม สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย จัดขึ้นเมื่อวันที่ 28 เม.ย.ที่ผ่านมา

วิเชียร ให้ข้อมูลว่า ทุกวันนี้มีแหล่งรวบรวมขยะหรือบ่อขยะ 2,490 แห่ง แต่มีเพียง 446 แห่ง ที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ ดังนั้น บ่อที่เหลือ 2,024 แห่ง ก็จะเต็มล้นและมีโอกาสเกิดเพลิงไหม้ขึ้นเหมือนบ่อขยะแพรกษา จ.สมุทรปราการ ซึ่งถือว่าเป็นระเบิดเวลาที่รอการระเบิดอยู่

สำหรับแนวทางการจัดการของ คพ. คือ ผลักดันมาตรการทางภาษีแก่ผู้สร้างขยะ ร่างกฎหมายให้ผู้ผลิตขยะอิเล็กทรอนิกส์ต้องเรียกคืนซากเหล่านี้หลังหมดอายุการใช้งานเพื่อนำไปกำจัด และจัดทำกฎหมายบังคับให้ทุกครัวเรือน รวมทั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ต้องคัดแยกขยะ คาดว่าอย่างเร็วจะออกได้ใน 2-3 ปี

“ขยะนับเป็นทรัพยากร เป็นสินแร่ โรงงานบางแห่งรับซื้อขยะสดถึงตันละ 150 บาท การจัดการขยะจึงมีมากกว่าแค่กำจัดทำลาย อยากเห็นทุกพรรคการเมืองมีนโยบายด้านขยะ ถามว่าทำไมเรากล้าทุ่มงบ 3.5 แสนล้านบาท จัดการน้ำ ทุ่มงบ 2 ล้านล้านบาท สร้างระบบขนส่ง แต่กลับไม่สนใจกองขยะอีกร่วม 2,024 บ่อ”

ทั้งนี้ คพ.ได้จัดลำดับจังหวัดที่ประสบกับวิกฤตปัญหาการจัดเก็บขยะมูลฝอยในปี 2556 โดยรุนแรงมากที่สุด คือ จ.สงขลา สมุทรปราการ และกาญจนบุรี ตามลำดับ จังหวัดที่สะอาดที่สุด ได้แก่ กทม. ภูเก็ต นนทบุรี

ด้าน เพ็ญโฉม แซ่ตั้ง ผู้อำนวยการมูลนิธิบูรณะนิเวศ ฉายภาพสถานการณ์ขยะในประเทศไทยว่า ทั้งที่ทุกคนมีส่วนสร้างขยะเฉลี่ยคนละ 1 กิโลกรัม แต่นโยบายประเทศกลับมุ่งแก้ไขปัญหาที่ปลายทาง โดยไม่สนใจต้นทาง คือ การคัดแยกขยะ เมื่อไม่มีการคัดแยกขยะจึงทำให้ทุกหลุมมีขยะอันตรายปนเปื้อน ส่งผลให้แต่ละหลุมมีก๊าซ มีสารเคมี สารอินทรีย์ระเหยง่ายก่อมะเร็ง ภูมิแพ้ และมีสารพิษปนเปื้อนเข้าในสิ่งแวดล้อม

ขณะที่มุมมองขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ธวัชชัย ประดิษฐ์อุกฤษณ์ ผู้อำนวยการส่วนช่างสุขาภิบาล สำนักงานเทศบาลเมืองสงขลา กล่าวว่า วิกฤตขยะล้นเมือง โดยปกติแล้วเทศบาลเป็นผู้ดำเนินการ แต่ขาดการมีส่วนร่วมของชุมชน แต่ละวัน จ.สงขลา มีขยะวันละ 80 ตัน ไม่สามารถจัดเก็บได้หมดจนตกค้างประมาณ 5% แนวทางหลังจากนี้อยู่ระหว่างพิจารณาเพื่อเปลี่ยนการจัดการขยะให้เป็นพลังงานทดแทนโดยมีเอกชนสนใจหลายราย

คงต้องจับตากฎหมายบังคับให้ครัวเรือนและ อปท. คัดแยกขยะก่อนนำไปจัดการอย่างถูกวิธี ว่าจะออกมาบังคับใช้ได้หรือไม่ และจะส่งผลอย่างไร ก่อนที่ขยะจะล้นท่วมเมือง