สมเด็จพระศรีสุลาไลย (1)

สมเด็จพระศรีสุลาไลย พระราชมารดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน 3 ขึ้น 13 ค่ำ ปีขาล โทศก ศักราช 1132 ตรงกับวันที่ 28 ก.พ. 2313 ณ นิวาสสถานเมืองนนทบุรี มีพระนามเดิมว่า เรียม เป็นบุตรีของชาวไทยมุสลิมชื่อ บุญจันทร์ ที่รับราชการมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยานนทบุรีศรีมหาอุทยาน กับคุณเพ็ง ซึ่งเป็นบุตรีของพระยาราชวังสัน (หวัง) ผู้สืบเชื้อสายมาจากเจ้าพระยาจักรี (หมุด) กับท่านชู สตรีชาวไทยแถวสวนวัดหนังฝั่งธนบุรี เจ้าพระยาจักรีมีเคหสถานเดิมอยู่ริมวัดหงส์รัตนารามในคลองบางกอกใหญ่ ทรงมีพระอนุชาต่างมารดาชื่อนาค ซึ่งเป็นต้นสกุลของพระยารัตนอาภรณ์ (แดง)

คุณเรียมเริ่มรับราชการในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ตั้งแต่ครั้งยังทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และตามเสด็จไปประทับ ณ พระราชวังเดิม ถือเป็นหม่อมห้ามคนที่สองของ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (ท่านแรก คือ คุณสี ธิดาเจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (บุญรอด บุณยรัตพันธ์)

เจ้าจอมมารดาเรียมได้ประสูติพระราชโอรสพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ณ พระราชวังเดิม จำนวน 3 พระองค์ คือ

1.พระองค์เจ้าชายทับ (พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว) ต่อมาคือ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ และเสวยราชสมบัติเป็นพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันจันทร์ แรม 10 ค่ำ เดือน 4 ปีมะแม เวลาค่ำ 10.30 นาฬิกา (สี่ทุ่มครึ่ง) ตรงกับวันที่ 31 มี.ค. 2330 เสด็จสวรรคตเมื่อวันพุธ เดือน 5 ขึ้น 1 ค่ำ ปีกุน โทศก จุลศักราช 1212 เวลา 7 ทุ่ม 5 บาท ตรงกับวันที่ 2 เม.ย. 2394 รวมพระชนมพรรษา 63 พรรษา

2.พระองค์เจ้าหญิงป้อม (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าป้อม) ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 3 ขึ้น 7 ค่ำ ปีจอ โทศก จุลศักราช 1152 ตรงกับวันที่ 28 ก.พ. 2333 สิ้นพระชนม์ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อปีฉลู เบญจศก จุลศักราช 1155 ปี 2336 พระชันษา 3 ปี

3.พระองค์เจ้าชายหนูดำ (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหนูดำ) ประสูติเมื่อเดือน 4 ปีชวด จัตวาศก จุลศักราช 1154 ปี 2335 สิ้นพระชนม์ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อปีฉลู เบญจศก จุลศักราช 1155 ปี 2336 พระชันษา 1 ปี

ภายหลังเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ เจ้าจอมมารดาเรียมก็ได้ตามเสด็จไปประทับ ณ พระบรมมหาราชวัง ดำรงตำแหน่งพระสนมเอกดูแลห้องเครื่องต้นทั้งปวง ชาววังทั้งหลายได้ออกพระนามว่า เจ้าคุณจอมมารดาเรียม ด้วยคุณสมบัติอันงดงาม อ่อนน้อมถ่อมตน อดทน มั่นคง ดำรงพระองค์อยู่อย่างสงบราบรื่นตลอดมา แม้จะดำรงฐานะ เจ้าคุณจอมมารดาคนสำคัญในราชสำนัก เป็นที่สนิทเสน่หาและโปรดปรานอย่างยิ่งของพระบรมราชสวามี เมื่อประสูติพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ที่มีพระรูปโฉมงดงาม น่ารักน่าเอ็นดู และมีสติปัญญาเฉลียวฉลาด และมีความละม้ายคล้ายคลึงพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สมเด็จพระอัยยิกา พระราชกุมารพระองค์ใหญ่ในเจ้าจอมมารดาเรียม จึงเป็นที่ชื่นชมโสมนัสทั้งทูลกระหม่อมปู่และสมเด็จย่า โดยมิไยจะต้องไปนึกเลยว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และเจ้าคุณจอมมารดาเรียม จะปลาบปลื้มและสนิทเสน่หาในพระราชโอรสพระองค์นี้สักเพียงใด

กล่าวกันว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหลวงอิศรสุนทร นั้น ทรงมีพระโฉมงดงาม มีเสน่ห์ มีความเป็นศิลปินและเป็นกวี เป็นที่ถูกตาต้องใจและสนิทเสน่หาของสุภาพสตรีทุกท่านที่พระองค์ทรงพบและมีพระทัยให้ แม้ในขณะที่พระองค์ทรงมีพระชายาแล้วถึง 2 คน คือ หม่อมสี และเจ้าคุณจอมมารดาเรียม แต่พระองค์ยังทรงมีพระทัยรักในเจ้าฟ้าหญิงบุญรอด พระธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุดารักษ์ พระพี่นางพระองค์น้อยในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช กับเจ้าขรัวเงิน ซึ่งภายหลังเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงมีพระหน่อกับเจ้าฟ้าบุญรอดนั้น พระองค์ได้มีพระราชดำรัสปฏิญาณทานบนไว้ต่อกรมหลวงเทพหริรักษ์ พระเชษฐาในเจ้าฟ้าบุญรอด ว่า “จะมิให้บุตรและภรรยาทั้งหลายเป็นใหญ่หรือเทียบเท่าเจ้าฟ้าบุญรอด” คนในวังขณะนั้นจึงเรียกพระราชโอรสทั้งสองพระองค์ของเจ้าฟ้าบุญรอด ว่า ซิ่งคือ สมเด็จฯ เจ้าฟ้ามงกุฎ ว่า ทูลกระหม่อมพระองค์ใหญ่ และเรียกสมเด็จฯ เจ้าฟ้าจุฑามณี ว่าทูลกระหม่อมพระองค์น้อย

เมื่อเจ้าฟ้าบุญรอดเสด็จสู่สำนักพระราชวังเดิมมีบุญหนักศักดิ์ใหญ่กว่าบรรดาบาทบริจาริกาทั้งมวลของสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร เจ้าคุณจอมมารดาเรียม แม้ในขณะนั้นจะทรงมีพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ คือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าทับ ซึ่งมีพระชนมายุ 14 พรรษา เข้าสู่วัยหนุ่มแล้วแต่เจ้าคุณจอมมารดาเรียมก็ได้ใช้ความอ่อนโยนอ่อนหวานและอ่อนน้อมถ่อมตน ถวายเกียรติและความเคารพนับถือแด่เจ้าฟ้าบุญรอด ซึ่งเจ้าฟ้าบุญรอด (ต่อมาทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี พระราชมารดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) ก็ประทานความสนิทสนมและมีความนับถือต่อเจ้าคุณจอมมารดาเรียมเป็นอย่างมาก ตรัสเรียกว่า ออเรียม ตลอด ทั้งๆ ที่เจ้าคุณจอมมารดาเรียมมีอายุอ่อนกว่าพระองค์ท่านถึง 3 ปี