วอยเอเจอร์ 1 ยังอยู่ในระบบสุริยะ

องค์การนาซาเผยแพร่ข่าวบนเว็บไซต์เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว โดยระบุว่า ยานวอยเอเจอร์ 1 ได้ออกจากระบบสุริยะไปเป็นที่เรียบร้อยแล้ว เป็นข่าวที่แพร่กระจายไปอย่างรวดเร็วผ่านสำนักข่าวต่างๆ ทั่วโลก หลังจากนั้นไม่นานนักดาราศาสตร์หลายคนได้แสดงความเห็นผ่านบทความตามเว็บไซต์และบล็อกต่างๆ โต้แย้งว่าความจริงคือยานวอยเอเจอร์ 1 ได้เดินทางออกไปสู่อวกาศระหว่างดาว แต่ยังคงอยู่ภายในขอบเขตของระบบสุริยะ ทำให้นาซาต้องออกมาแก้ข่าว และอธิบายถึงขอบเขตของระบบสุริยะ

องค์การนาซาปล่อยจรวดส่งยานวอยเอเจอร์ 1 (Voyager 1) ขึ้นสู่อวกาศเมื่อวันที่ 5 ก.ย. 2520 ยานได้เดินทางผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีเมื่อเดือน ม.ค. 2522 และผ่านใกล้ดาวเสาร์เมื่อเดือน ส.ค. 2523 จากนั้นมุ่งหน้าออกไปในทิศทางของกลุ่มดาวคนแบกงู ซึ่งอยู่ข้างกลุ่มดาวคนยิงธนูและแมงป่อง

เมื่อกล่าวถึงขอบเขตของระบบสุริยะ เราก็ต้องทำความเข้าใจก่อนว่าระบบสุริยะประกอบด้วยดวงอาทิตย์เป็นดาวฤกษ์ศูนย์กลางของระบบ มีดาวเคราะห์ 8 ดวง กับวัตถุขนาดเล็กอื่นๆ อีกจำนวนมาก ได้แก่ ดวงจันทร์บริวารของดาวเคราะห์ ดาวเคราะห์แคระ ดาวเคราะห์น้อย สะเก็ดดาว และดาวหาง

วัตถุที่อยู่ไกลสุดขอบระบบสุริยะคือดาวหาง ดาวหางหลายดวงโคจรอยู่ไม่ไกลจากดวงอาทิตย์มากนัก มีคาบการโคจรต่ำกว่า 200 ปี นอกเหนือจากนั้นยังมีดาวหางอีกจำนวนมากที่เคลื่อนที่เข้ามาใกล้ดวงอาทิตย์ครั้งเดียว วงโคจรเป็นรูปไฮเพอร์โบลา ซึ่งเป็นวงโคจรแบบเปิด ไม่สามารถระบุได้ว่าจุดไกลดวงอาทิตย์ที่สุดบนวงโคจรของดาวหางกลุ่มนี้อยู่ที่ใด แสดงว่ามันต้องมาจากสถานที่ที่ไกลมาก

นักดาราศาสตร์เสนอทฤษฎีว่าสถานที่ดังกล่าวเป็นถิ่นที่อยู่ของดาวหาง เรียกว่า เมฆออร์ต หรือดงดาวหางของออร์ต (Oort Cloud) มีดาวหางมากมายราวหนึ่งพันล้านดวง อยู่กระจัดกระจายเป็นทรงกลมหนาล้อมรอบดวงอาทิตย์ ขอบเขตด้านในของเมฆออร์ตอยู่ห่างดวงอาทิตย์ประมาณ 1,000 หน่วยดาราศาสตร์ (1 หน่วยดาราศาสตร์ เท่ากับระยะทางเฉลี่ยระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ มีค่าประมาณ 149.6 ล้านกิโลเมตร) ขอบเขตด้านนอกของเมฆออร์ตอยู่ไกลกว่านั้นอีกหลายเท่า อาจถึง 100,000 หน่วยดาราศาสตร์

นอกจากขอบเขตของระบบสุริยะที่นิยามด้วยขอบเขตของเมฆออร์ต อันเกี่ยวข้องกับอิทธิพลแรงโน้มถ่วงของดวงอาทิตย์ ยังมีขอบเขตอีกชนิดหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับอิทธิพลของลมสุริยะ ดวงอาทิตย์ปล่อยลมสุริยะซึ่งประกอบด้วยอนุภาคต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นโปรตอนและอิเล็กตรอน อนุภาคเหล่านี้ไหลออกไปจากดวงอาทิตย์ในทุกทิศทุกทางจนไปพบกับสสารระหว่างดาว เราเรียกบริเวณที่อยู่ภายใต้ลมสุริยะว่า สุริยมณฑล (Heliosphere) ส่วนขอบเขตของสุริยมณฑลเรียกว่า เขตสุดสุริยะ (Heliopause)

นักดาราศาสตร์อาศัยข้อมูลจากยานวอยเอเจอร์ 1 ช่วยวัดขอบเขตของสุริยมณฑล โดยสังเกตจากปริมาณอนุภาคที่วัดได้ สัปดาห์ที่ผ่านมานาซาแถลงว่าข้อมูลจากวอยเอเจอร์ 1 แสดงว่าเมื่อวันที่ 25 ส.ค. 2555 ปริมาณอนุภาคจากลมสุริยะ ณ จุดที่ยานอยู่ ได้ลดฮวบลงอย่างชัดเจน ขณะที่อนุภาคพลังงานสูงจากนอกระบบสุริยะก็เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง หมายความว่ายานลำนี้ได้ผ่านเขตสุดสุริยะตั้งแต่ปีที่แล้ว ปัจจุบันยานจึงกำลังเดินทางอยู่ในอวกาศระหว่างดาว (Interstellar Space) ซึ่งอิทธิพลของลมสุริยะไปไม่ถึง

ขณะที่ผ่านเขตสุดสุริยะ ยานวอยเอเจอร์ 1 อยู่ห่างดวงอาทิตย์ 121 หน่วยดาราศาสตร์ จากตัวเลขดังกล่าวจะเห็นได้ว่าเขตสุดสุริยะที่ยานวอยเอเจอร์ 1 ก้าวพ้นไปแล้วนั้น อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากกว่าเมฆออร์ตหลายเท่า ยานวอยเอเจอร์ 1 จึงเพียงผ่านทะลุขอบเขตของสุริยมณฑล ยังต้องใช้เวลาเดินทางอีกนานราว 300 ปี กว่าจะเดินทางต่อไปถึงขอบเขตด้านในของเมฆออร์ต และอีกราว 30,000 ปี กว่าจะไปถึงขอบเขตด้านนอกของเมฆออร์ต

นอกจากยานวอยเอเจอร์ 1 ยังมียานอวกาศอีก 4 ลำ ได้แก่ ไพโอเนียร์ 10 ไพโอเนียร์ 11 วอยเอเจอร์ 2 และนิวเฮอไรซอนส์ ที่กำลังเดินทางมุ่งหน้าออกไปด้วยความเร็วสูงจนสามารถหลุดพ้นจากระบบสุริยะ ยานไพโอเนียร์ 10 ขึ้นสู่อวกาศในปี 2515 ผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีในปี 2516 ขาดการติดต่อไปเมื่อปี 2546

ยานไพโอเนียร์ 11 ขึ้นสู่อวกาศในปี 2516 ผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีในปี 2517 และดาวเสาร์ในปี 2522 ขาดการติดต่อไปเมื่อปี 2538 ยานวอยเอเจอร์ 2 ขึ้นสู่อวกาศในปี 2520 ผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีในปี 2522 ดาวเสาร์ในปี 2524 ดาวยูเรนัสในปี 2529 และผ่านใกล้ดาวเนปจูนในปี 2532 ขณะนี้อยู่ห่างดวงอาทิตย์ 103 หน่วยดาราศาสตร์ นาซายังสามารถรับสัญญาณจากยานวอยเอเจอร์ 2 ได้ คาดว่ายานจะผ่านเขตสุดสุริยะในอีก 23 ปีข้างหน้า

ยานนิวเฮอไรซอนส์เป็นยานอวกาศในภารกิจสำรวจดาวพลูโต ขึ้นสู่อวกาศในปี 2549 ผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีในปี 2550 จะผ่านใกล้ดาวพลูโตในกลางเดือน ก.ค. 2558 จากนั้นคาดว่าจะผ่านใกล้ดาวเคราะห์น้อยบางดวงในแถบไคเปอร์ ซึ่งเป็นแถบดาวเคราะห์น้อยที่อยู่เลยวงโคจรของดาวเนปจูนออกไป จากนั้นจะเดินทางออกไปสู่ด้านนอกของระบบสุริยะเช่นเดียวกับยานไพโอเนียร์และวอยเอเจอร์