คดีสิทธิบัตรกล้องโพลารอยด์ฟ้องโกดัก

ผู้เขียนจำได้ว่าเคยเขียนเรื่องคดีลิขสิทธิ์ที่บริษัทพิมพ์หนังสือ จอห์น ไวลีย์ แอนด์ ซัน ยื่นฟ้อง ดร.สุภาพ ซึ่งเป็นนักศึกษาไทยว่าละเมิดลิขสิทธิ์หนังสือ (ตำราเรียน) ที่จัดพิมพ์โดยบริษัท มีการฟ้องกันตั้งแต่ศาลชั้นต้น ศาลอุทธรณ์ ซึ่ง ดร.สุภาพ แพ้มาตลอด และได้ยื่นเรื่องต่อศาลสูงสุดของสหรัฐ ซึ่งเรื่องนี้ได้ยื่นกันมาและเรียกไปไต่สวนแล้วตั้งแต่เดือน ต.ค.ปีที่แล้ว และคาดว่าน่าจะมีการตัดสินกันมาภายใน 13 เดือนของปีนี้ ก็เลยลองติดตามดูอีก เผื่อจะมีผลการตัดสินมาเล่าสู่กันฟัง

เพราะคดีนี้ไม่ว่าจะตัดสินอย่างไรก็จะมีผลกระทบเป็นวงกว้างทั้งสองทาง ถ้าตัดสินให้บริษัท จอห์น ไวลีย์ แอนด์ ซัน ชนะ บริษัทที่ทำการค้าขายทางอินเทอร์เน็ตอย่าง อีเบย์ อะเมซอน หรือแม้แต่ห้างใหญ่อย่าง คอสโค ในสหรัฐ ก็ต้องเดือดร้อน เพราะมีการซื้อของจากทั่วโลกเข้าไปขายในสหรัฐในราคาที่ถูกเป็นพิเศษ แต่ถ้าตัดสินให้ดร.สุภาพ ชนะ บริษัทเจ้าของลิขสิทธิ์ โดยเฉพาะบริษัทภาพยนตร์ใหญ่ๆ ในสหรัฐ ที่ทรงอิทธิพลสูงก็เดือดร้อน จึงเป็นเรื่องที่น่าจับตามอง

อย่างไรก็ตาม ปรากฏว่ายังเงียบอยู่มาก ผู้เขียนก็เลยเห็นว่าในระหว่างที่รอนี้ น่าจะหยิบคดีเรื่องของโพลารอยด์กับโกดักมาเล่าสู่กันฟัง ถึงแม้ว่าจะเป็นคดีที่เก่า ที่มาถึงปัจจุบันโกดักก็มีอันปิดตัวลงไปแล้ว แต่ก็เป็นกรณีที่น่าศึกษากรณีหนึ่ง จะทำให้เห็นวิธีการจดสิทธิบัตรว่าในสินค้าตัวหนึ่งๆ เขาไม่ได้จดแค่สิทธิบัตรใบเดียว แต่จดกันหลายๆ ใบ หลายๆตัว และแต่ละตัวยังมีข้อถือสิทธิ (Claims) อีกหลายๆ ข้อถือสิทธิ โดยเฉพาะต่างประเทศ เขาชอบทำกัน ดังนั้น ตัวแทนสิทธิบัตรที่เก่งจะต้องสามารถจดสิทธิบัตรในสินค้าตัวหนึ่งได้หลายสิทธิบัตรและจดข้อถือสิทธิได้ครอบคลุม

กรณีของกล้องโพลารอยด์กับโกดักนี้ เกิดจากโพลารอยด์ผลิตกล้องที่สามารถถ่ายภาพและอัดรูปออกมาได้ทันที เป็นเรื่องของกระบวนการ (Process) ซึ่งถ้าเป็นสมัยนี้คงไม่มีปัญหาให้ต้องฟ้องร้องกัน เพราะกล้องดิจิตอลหรือแม้แต่โทรศัพท์มือถือสมัยนี้ทำได้สารพัด แต่นี่เป็นเมื่อ 30 กว่าปีที่แล้ว ก็เลยมีการฟ้องร้องกันยาวนานถึง 10 ปี เนื่องจากผลิตภัณฑ์ของโพลารอยด์ที่สามารถอัดรูปได้ทันทีเป็นโพลารอยด์รุ่น SX70 ได้รับความนิยมสูงมาก แต่เมื่อโกดักออกผลิตภัณฑ์รุ่น EK4, EK6 ซึ่งมีกระบวนการที่ถ่ายและอัดเป็นรูปออกมาได้ทันที ทำให้คนหันไปซื้อโกดักรุ่นนี้กันมาก ท่านผู้อ่านหลายท่านคงจำกันได้ดี ซึ่งทำให้โกดักสามารถแย่งส่วนแบ่งของโพลารอยด์ไปได้ถึง 30% ในช่วงปี ค.ศ. 1970 บริษัท โพลารอยด์ จึงได้ยื่นฟ้องโกดักในปี 1976 ว่าผลิตภัณฑ์กล้องของโกดักรุ่นดังกล่าวข้างต้น และฟิล์ม PR10 ละเมิดสิทธิบัตรของตนจำนวน 11 สิทธิบัตร และข้อถือสิทธิ (Claims) รวมทั้งสิ้น 46 ข้อถือสิทธิ รวมทั้งขอให้ศาลให้การคุ้มครองโดยระงับการขายกล้องรุ่นดังกล่าวชั่วคราวและถาวร จ่ายค่าเสียหาย และค่าทนายให้ด้วย โกดักเองก็ยื่นต่อสู้คดี รวมถึงขอการคุ้มครองชั่วคราวด้วย เรียกว่าเอกสารฟ้องร้อง รวมทั้งเอกสารแนบ (Appendix and Exhibit) มีมากถึง 1.8 หมื่นหน้า อย่างไรก็ตามผู้เขียนคงไม่นำมาอธิบายในรายละเอียด เพราะมีการโต้เถียงกันในประเด็นกฎหมายและเทคนิคจำนวนมาก เช่น คำว่า “ผู้ที่มีความสามารถขั้นธรรมดา” ทั่วๆ ไปในสาขางานนั้นๆ ซึ่งผู้ตรวจสอบและนักกฎหมายทรัพย์สินทางปัญญาจึงจะเข้าใจ ก็คงไม่มีประโยชน์จะนำมากล่าวไว้ในที่นี้ เพราะจะเป็นการลงรายละเอียดมากเกินไป สรุปเป็นว่าสุดท้ายแล้ว ศาลตัดสินว่า โกดักละเมิดข้อถือสิทธิของโพลารอยด์ 20 ข้อถือสิทธิ (Claims) และละเมิดสิทธิบัตรจำนวน 7 สิทธิบัตรของโพลารอยด์ ส่วนสิทธิอีก 2 เรื่อง Invalid อีก 1 เรื่อง ไม่ละเมิด ส่วน 1 เรื่อง Invalid ตั้งแต่ก่อนพิจารณาและตัดสินให้โกดักจ่ายค่าเสียหายให้แก่โพลารอยด์ประมาณ 900 กว่าล้านเหรียญสหรัฐ โดยดูจากกำไรที่หายไปกับค่า Royalty ที่เหมาะสม ขณะที่โพลารอยด์เรียกค่าเสียหายไว้ถึง 1.2 หมื่นล้านเหรียญสหรัฐ และโกดักยืนยันว่าอย่างมากก็จ่ายแค่ 150 ล้านเหรียญสหรัฐบวกดอกเบี้ยที่เกิดขึ้น

ส่วนในเรื่องของสิทธิบัตรก็คงจะยกมาเป็นตัวอย่างเท่านั้น เช่น สิทธิบัตรหนึ่งข้อถือสิทธิที่ 5 มีชื่อว่า Photographic Product and Process เป็นกระบวนการที่จะกระจายเพื่อเปลี่ยนผ่านภาพ (Imagine) ไปเป็นรูปภาพ โดยต้องมี Silver Halide เป็น Developing Agent เพื่อเข้าไปช่วยทำปฏิกิริยา Oxidation นั้น ศาลพิจารณาว่าโกดักไม่สามารถแก้ต่างได้ว่าไม่ละเมิดข้อถือสิทธิของโพลารอยด์ และศาลยังเห็นว่า ไม่เฉพาะในข้อถือสิทธิที่ 5 เท่านั้น แต่รวมไปถึงข้อถือสิทธิที่ 6, 7, 8 และ 9 ด้วย ในการผลิตฟิล์ม PR10 ของโกดัก

ผู้เขียนไม่ได้อธิบายข้อถือสิทธิที่ 5 นี้ทั้งหมด เพราะต้องทับศัพท์ภาษาอังกฤษไปเยอะมาก ถ้าจะอธิบายกันจริงๆ ก็คงต้องลอกภาษาอังกฤษมาทั้งย่อหน้า แค่เพียงจะยกตัวอย่างให้เห็นว่าคดีนี้เป็นกรณีศึกษาที่จะทำให้เห็นภาพการจดสิทธิบัตรและข้อถือสิทธิที่ดีมากดังกล่าวแล้วข้างต้น