การออกหมายจับ

...สราวุธ เบญจกุล

หลักทั่วไปในการดำเนินคดีอาญา ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่าผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีความผิด และก่อนที่จะมีคำพิพากษาถึงที่สุดว่าบุคคลใดได้กระทำความผิดจะปฏิบัติต่อบุคคลนั้นเสมือนผู้กระทำความผิดมิได้

การจับและควบคุมตัวมีผลกระทบต่อสิทธิเสรีภาพในร่างกายของบุคคล ซึ่งเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานและมีผลต่อบุคคลนั้นอย่างรุนแรง ดังนั้นจึงต้องมีกฎหมายให้อำนาจทำได้ และการดำเนินการจะต้องอยู่ภายใต้กรอบที่กฎหมายกำหนด

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 32 วรรค 3 กำหนดไว้ว่า การจับและคุมขังบุคคล จะกระทำมิได้ เว้นแต่มีคำสั่งหรือหมายของศาลหรือมีเหตุอย่างอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ

เหตุที่จะออกหมายจับได้นั้น ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาตรา 66 กำหนดว่า เหตุที่จะออกหมายจับได้มีดังต่อไปนี้

1.เมื่อมีหลักฐานตามสมควรว่าบุคคลใดน่าจะได้กระทำความผิดอาญาซึ่งมีอัตราโทษจำคุกอย่างสูงเกินสามปี หรือ

2.เมื่อมีหลักฐานตามสมควรว่าบุคคลใดน่าจะได้กระทำความผิดอาญาและมีเหตุอันควรเชื่อว่าจะหลบหนีหรือจะไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐาน หรือก่อเหตุอันตรายประการอื่น

ถ้าบุคคลนั้นไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่งหรือไม่มาตามหมายเรียกหรือตามนัดโดยไม่มีข้อแก้ตัวอันควร ให้สันนิษฐานว่าบุคคลนั้นจะหลบหนี

ที่กล่าวมาข้างต้นเห็นได้ว่ารัฐธรรมนูญและกฎหมายมีวัตถุประสงค์ให้การออกหมายจับได้รับการพิจารณากลั่นกรองด้วยความรอบคอบ เพื่อเป็นหลักประกันความคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคล

ดังนั้น เพื่อให้เกิดดุลยภาพระหว่างการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคลตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญกับการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมอย่างมีประสิทธิภาพ ประธานศาลฎีกาจึงออกข้อบังคับของประธานศาลฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการเกี่ยวกับการออกคำสั่งหรือหมายอาญา พ.ศ. 2548 เพื่อเป็นแนวปฏิบัติในการออกหมายจับและหมายค้น และเกณฑ์มาตรฐานในการพิจารณาพยานหลักฐานของศาลก่อนออกหมาย

ข้อบังคับดังกล่าววางแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการออกหมายจับไว้ดังนี้

การร้องขอให้ศาลออกหมายจับ ให้ร้องขอต่อศาลที่มีเขตอำนาจชำระคดี หรือศาลที่มีเขตอำนาจเหนือท้องที่ที่จะทำการจับ

พนักงานฝ่ายปกครอง หรือตำรวจ หรือเจ้าพนักงานอื่นซึ่งร้องขอให้ศาลออกหมายจับจะต้องเป็นผู้มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสืบสวนหรือสอบสวนคดีที่ร้องขอออกหมายนั้น และต้องพร้อมที่จะมาให้ศาลสอบถามก่อนออกหมายได้ทันที

ในการร้องขอให้ออกหมายจับ ผู้ร้องขอต้องเสนอพยานหลักฐานตามสมควรว่า ผู้จะถูกจับน่าจะได้กระทำความผิดอาญาซึ่งมีอัตราโทษจำคุกอย่างสูงเกินสามปี หรือน่าจะได้กระทำความผิดอาญา และมีเหตุอันควรเชื่อว่า ผู้นั้นจะหลบหนี หรือจะไปยุ่งเหยิงกับพยานหลักฐาน หรือก่อเหตุอันตรายประการอื่น

ถ้าผู้จะถูกจับไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง หรือไม่มาตามหมายเรียกหรือตามนัด โดยไม่มีข้อแก้ตัวอันควร ให้สันนิษฐานว่าผู้นั้นจะหลบหนี

เมื่อศาลออกหมายจับและเจ้าพนักงานจับบุคคลตามหมายจับได้แล้ว ให้เจ้าพนักงานที่เกี่ยวข้องรายงานให้ศาลที่ออกหมายทราบโดยเร็ว แต่ต้องไม่ช้ากว่า 7 วันนับแต่วันจับ

ผู้พิพากษามีดุลพินิจอิสระในการพิจารณาพิพากษาคดี ซึ่งเป็นไปตามที่รัฐธรรมนูญและกฎหมายบัญญัติไว้ โดยไม่อาจมีการแทรกแซงหรือก้าวล่วงจากหน่วยงานหรือบุคคลใด รวมถึงการใช้ดุลพินิจของผู้พิพากษาในการพิจารณาออกหมายจับตามประมวลกฎหมายอาญาพิจารณาความอาญาด้วย หากคู่ความไม่เห็นพ้องด้วยกับดุลพินิจของผู้พิพากษาในการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี รวมถึงคำสั่งของศาลในเรื่องใดๆ ในระหว่างการพิจารณาคดี คู่ความย่อมสามารถใช้สิทธิอุทธรณ์ ฎีกา คำสั่งดังกล่าวของศาลต่อไปได้

ในหลักการดังกล่าวมีคำสั่งคดีศาลปกครองสูงสุดที่ ร.59/2545 ซึ่งมีข้อเท็จจริงว่าผู้ฟ้องคดีถูกจับกุมและถูกกล่าวหาว่ากระทำความผิดอาญา ศาลอาญาพิพากษาว่าผู้ฟ้องคดีกระทำความผิดจริงและคดีถึงที่สุดแล้ว ผู้ฟ้องคดีจึงฟ้องคณะผู้พิพากษาว่ากระทำละเมิดต่อผู้ฟ้องคดี ศาลปกครองสูงสุดจึงวินิจฉัยว่า การพิจารณาพิพากษาอรรถคดีของศาลเป็นอำนาจอิสระของผู้พิพากษาและตุลาการ ซึ่งไม่อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาเป็นลำดับชั้น การโต้แย้งคัดค้านการดำเนินกระบวนพิจารณาหรือคำพิพากษาของศาล จะทำได้แต่โดยอุทธรณ์หรือฎีกาตามที่กำหนดไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความเท่านั้น ศาลจึงไม่ใช่หน่วยงานทางปกครองและผู้พิพากษาตุลาการไม่ใช่เจ้าหน้าที่ของรัฐตามมาตรา 3 แห่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองฯ แต่เป็นองค์กรและเจ้าหน้าที่ฝ่ายตุลาการตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญการกระทำของผู้พิพากษาจึงไม่อยู่ในอำนาจของศาลปกครองที่จะเข้าไปตรวจสอบ

แนววินิจฉัยของศาลปกครองสูงสุดดังกล่าว จึงสอดคล้องกับหลักกฎหมายสากลซึ่งได้รับการรับรองในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยในการประกันอำนาจอิสระของผู้พิพากษาในการพิจารณาอรรถคดี ซึ่งรวมถึงการพิจารณาออกหมายจับด้วย