เกาะระ...มรดกล้ำค่าแห่งอันดามัน

เรื่อง..ธนวัฒน์ เพ็ชรล่อเหลียน
ภาพ..สมพงษ์ กฤตธรรมากุล

อาทิตย์เลาะกลีบเมฆขาวโพลนก่อนสาดแสงจ้า สะท้อนเม็ดทรายเปล่งนวล ลมทะเลโชยผ่านพอให้ยินเสียงแมกไม้สลัดกิ่งก้านไสว แลเห็นนกขมิ้นทอยดำเหลืองอร่ามตัวนั้น กำลังผละตัวจากกาบมะพร้าวขึ้นสู่เวิ้งฟ้ากว้าง มันตีปีกละมุน โดยไม่ยี่หระว่าระลอกคลื่นเบื้องล่างจะถูกทิ้งไว้เพียงลำพังไกลออกไป...เด็กน้อยกำลังคว้านิ้วแม่ออกก้าวเดิน ขณะที่ผู้พ่อตะโกนโหวกเหวกมาจากเรือประมงลำเล็กที่จอดเทียบอยู่ริมฝั่ง ก่อนที่พ่อแม่ลูกชาวมอแกนจะเข้าสู่เพิงพัก...ดำเนินวิถีชาวเลอันดามันต่อไป
        
อีกด้านหนึ่งบริเวณท่าเรือคุระบุรี จ.พังงาคนเรือแจ้งให้ทราบว่า ขณะนี้น้ำขึ้นได้ระดับแล้ว คาดว่าไม่เกิน 7-10 นาที ก็จะถึงจุดหมายคือ "เกาะระ"... เพชรที่รอการเจียระไนเรือทำหน้าที่ของมันใกล้สมบูรณ์ เพราะเบื้องหน้าที่เห็นคือเกาะขนาดใหญ่ ทิศเหนือทอดตัวเป็นแนวยาว ทิศใต้เป็นเขาสูงชัน ทิศตะวันออกหันหน้าเข้าแผ่นดินใหญ่เป็นแนวป่าชายเลน ทิศตะวันตกติดทะเลอันดามัน เป็นอ่าวเล็กๆ กว่า 10 อ่าว อาทิ อ่าวกุนิง อ่าวตาด อ่าวลูกตุ้ม อ่าวสน อ่าวตังหน อ่าวรังนก  อ่าวทึง อ่าวนุ้ย อ่าวเส้ง อ่าวน้ำจืด บนเนื้อที่ทั้งหมด 12,187 ไร่

รอยยิ้มพลายอิ่มเอิบเกิดขึ้นบนใบหน้า วาบความคิดแรกคือ "นี่คือธรรมชาติในมิติของธรรมชาติ"เบือนหน้าลงมองพื้นน้ำด้วยความพิศวง เหมือนคนเรือจะจับอาการได้จึงสอดเสียงอธิบายขึ้น
        
 "เรียกว่าแหล่งหญ้าทะเล กระจายตัวอยู่ทั่วไป แต่ทิศตะวันออกจะมีมาก หญ้าทะเลเป็น แหล่งที่อยู่อาศัยและเลี้ยงตัวอ่อนของสัตว์แหล่งหลบซ่อนศัตรู และเป็นแหล่งหากินของสัตว์ทะเลนานาชนิด ได้แก่ กุ้ง ปู ปลา รวมทั้งยังเป็นแหล่งหากินของเต่าทะเลและพะยูน"คนเรืออธิบาย
        
เงยหน้ากวาดสายตาไปรอบๆ เห็นผืนป่าสมบูรณ์ชอุ่มเขียวขจี ยอดเขาสูงทะมึนเด่นตระหง่านอยู่กลางเกาะ ในระดับความสูงถึง245 เมตร จากระดับน้ำทะเล ขณะเดียวกันก็มีที่ราบให้ไม้พุ่มยืนต้นปกคลุม ไม่แปลกใจเลยที่ "เกาะระ"จะมีผืนป่าที่สมบูรณ์เช่นนี้ เพราะลักษณะภูมิอากาศแบบร้อนชื้น มีฝนตกชุกเกือบทั้งปี และด้วยอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ทำให้เกาะระมี 2 ฤดู คือฤดูฝน ตั้งแต่เดือน เม.ย.-พ.ย. และฤดูร้อนตั้งแต่เดือน ธ.ค.-มี.ค. ด้วยความชุ่มชื้นชนิดฝน 8 แดด 4 (เดือน) นี้เอง เอื้อให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพไปทั้งเกาะ

เรือแล่นผ่านป่าดิบชื้นที่เขียวอยู่เช่นนี้ตลอดทั้งปี บนเขาสูงมีต้นไม้หนาแน่น อาทิ ไม้ตะเคียนสะย้า ตะเคียนชันตาแมว ไข่เขียว กระบาก ยูงหรือชนิดอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นตีนเป็ดแดง ขนุนนกจิกนมหิน รัก ฯลฯ ด้านล่างรกทึบด้วยจำพวกหวาย ปาล์ม ไม้ไผ่ ไม้พุ่ม และเถาวัลย์ชนิดต่างๆ

นอกจากนี้ ยังพบไม้เบิกนำจำพวกสอยดาวพวมพร้าว พังแหร ลำพูป่า เพกา ฯลฯ ส่วนพื้นที่เขาลาดชันเรื่อยลงมาถึงพื้นล่าง มีพรรณไม้เด่นและหายาก อาทิ ยางเสียน ยางมันหมู พะยอม ตะเคียนทอง ตะเคียนทราย เหรียง รักเขา มะปริง มะส้าน เลือดกวาง มะไฟป่าสกุลข่าลิง สกุลส้มกุ้ง กะพ้อ เตย
 
ลักษณะพิเศษของเกาะระประการหนึ่ง คือได้รับอิทธิผลจากลำธาร แม่น้ำลำคลองหลายสาย รวมทั้งการขึ้นลงของน้ำ จึงทำให้มีน้ำจืดไหลผ่านเข้ามายังเกาะ สภาพดังกล่าวเหมาะสำหรับป่าชายเลน ซึ่งจะปกคลุมอยู่บนดินเลนริมฝั่งทะเลในแถบน้ำกร่อยและน้ำทะเลเข้าถึงป่าชายเลนบนเกาะระเป็นผืนยาวติดต่อกันตั้งแต่ตอนเหนือ จากบ้านทุ่งนางดำ ไปถึงตอนใต้คือเกาะคอเขา มีพันธุ์ไม้สำคัญๆอาทิ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ ตะปูนขาว ถั่วดำ ฝาดอกแดง แสมขาว แสมดำ และไม้วงศ์ปาล์ม อาทิ จาก เป้งทะเล เหลาชะโอน ไม้พื้นที่ล่าง เช่นกระเพาะปลา เหงือกปลาหมอ

 คนเรือเทียบเรือยังชายหาด ลงเหยียบผืนทรายเต็ม 2 ฝ่าเท้า ความรู้สึกแรกที่ผุดออกมาอย่างไร้เหตุผล แต่บอกกับตัวเองในว่านี่คือ"โลกใบใหม่"โลกที่ปราศจากการปรุงแต่งใดๆทุกอย่างเป็นไปตามกฎของธรรมชาติ ระบบนิเวศอธิบายถึงวัฏสงสาร เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป
 
พื้นที่บริเวณฝั่งตะวันตกของเกาะ รอบข้างล้วนแล้วแต่เป็นป่าชายหาด ลองหลับตาสูดอากาศบริสุทธิ์เข้าเต็มปอด รู้สึกได้ถึงไอเค็มที่พัดมาจากทะเล ลืมตาขึ้นมองเห็นต้นสนทะเล ชมพู่ป่า โพทะเล มะส้าน เตยทะเล ผักบุ้งทะเล บุกฤๅษี ฯลฯ

สะพานไม้สภาพขั้นตรีทูตวาง พาดขวางแอ่งน้ำอย่างไร้ระเบียบ เป็นรายละเอียดที่ค่อนข้างหยาบ แต่กลมกลืน เพราะถ้าเป็นสะพานปูนอรรถรสของการเสพธรรมชาติคงจืดชืด ถัดจากแอ่งมีป่าพรุกระจายตัวกินบริเวณไม่กว้างนัก มีต้นไม้ขึ้นรอบแอ่ง อาทิ กะพ้อ จาก หวาย หว้าเหลาชะโอน ฯลฯ

ย่างเท้าออกเดินย่ำไปตามรอยทาง รู้สึกตื่นรู้ตลอดเวลากับสิ่งที่ต้องเผชิญอยู่เบื้องหน้า หากได้เห็นสัตว์ออกมาทักทาย คงประทับใจมิรู้ลืมจากผลงานวิจัยภายใต้โครงการศึกษาออกแบบวางผังแม่บทสวนพฤกษศาสตร์ทางทะเลและชายฝั่งเกาะระ อ.คุระบุรี จ.พังงาโดยศูนย์บริการวิชาการ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระบุว่า บนเกาะระมีสัตว์ป่าและสัตว์ใกล้สูญพันธุ์จำนวนมาก
 
จากการสำรวจเบื้องต้น โดยพบว่า สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอาทิ กวางป่า หมูป่า ค่างแว่นถิ่นใต้ ลิงแสม อีเห็นธรรมดา นากใหญ่ขนเรียบ นิ่ม กระรอกท้องแดง กระรอกปลายหางดำ ค้างคาวแม่ไก่เกาะ บ่าง และหนูเกาะ

นอกจากนี้ยังมีการสำรวจถึงประชากรพะยูนของฝั่งอันดามันพบ 1-6 ตัว ใน 5 พื้นที่ จ.พังงาส่วนนกที่สามารถพบได้ในเกาะระนั้น ได้แก่ นกตะกรุม นกพญาปากกว้างท้องแดงนกเงือกกรามช้าง นกเงือกหัวหงอก เป็ดผีเสื้อเป็ดแดง นกกาน้ำเล็ก นกยางทะเล นกยางกรอกพันธุ์จีน นกยางโทนใหญ่ นกออก เหยี่ยวแดงนกอีก๋อยเล็ก นกหัวโตทรายเล็ก นกหัวโตทรายใหญ่ นกนางนวลแกลบท้ายทอยดำ นกกะปูดใหญ่ นกจาบคาหัวสีส้ม นกจาบคอสีฟ้า นกแก๊กนกกก นกนางแอ่นบ้าน นกนางแอ่นแปซิฟิกและอื่นๆ รวม 106 ชนิด สำหรับสัตว์เลื้อยคลานพบตะกวด เหี้ย งูเหลือม งูพังกา งูลายสอใหญ่จิ้งเหลนบ้าน เต่าหับ เต่าดำ ที่น่าสนใจที่สุดคือเต่ามะเฟือง เต่าหญ้า และเต่าตนุ ที่จะขึ้นมาวางไข่ช่วงเดือน พ.ย.-ม.ค.ของทุกปี

นอกจากนี้ แล้วทางจุฬาฯ ยังมีการสำรวจ พันธุ์ปลาที่สำคัญทางเศรษฐกิจ อาทิ ปลาสีเสียดปลากะพงข้างปาน ปลาตะกรับ ปลาปักเป้า ปลากระทุงเหวปากแดง ปลากะพงแดง ปลากดทะเล ปลาสีกุน รวมทั้งปลาที่อยู่ในแนวปะการังเช่น ปลาสิงโต ปลากะรังลายขวางจุดน้ำเงินปลากะพง ปลาผีเสื้อ ปลาสลิดหิน ปลาการ์ตูนส้มขาว ปลาขี้ตังเบ็ดฟ้า ฯลฯ

ลึกเข้าไปในป่าบริเวณแหล่งน้ำจืด นักสำรวจได้พบรอยเท้าสัตว์ต่างๆ อีกเป็นจำนวนมาก ทั้งกวาง หมูป่า เสือดำ เสือปลา นาก หมีขอ ฯลฯใครคนหนึ่งตะโกนขึ้นอย่างลืมตัว เมื่อส่องกล้องส่ายไปเจอนกกาฮัง ซึ่งเป็นสัตว์หายากเฉพาะถิ่น อยู่ในจำพวกนกเงือก ขนาดลำตัวประมาณ 120 เซนติเมตร ปากแหลม โหนกสีดำ ดวงตาสีแดงทับทิม ทำเอาผู้ร่วมคณะที่เหลือพากันตื่นตาตื่นใจไปด้วยอาทิตย์คล้อยองศาลงแล้ว วาบความคิดนึกย้อนกลับไปถึงวันเก่าเมื่อ 6 ปีที่แล้ว

เวลา 10 นาฬิกาเศษ ของวันที่ 26 ธ.ค.2547 คลื่นยักษ์ถาโถมเข้าผืนแผ่นดินฝั่งอันดามันอย่างบ้าคลั่ง คร่าชีวิตมวลมนุษยชาติกว่า 2.2 แสนคน ...พื้นที่เกาะระก็ไม่ได้รับการยกเว้น แต่ไม่ได้รับความเสียหายมากนัก เพราะธรรมชาติคอยปกป้องเกาะแห่งนี้ไว้ได้

ด้วยความสมบูรณ์ของธรรมชาติที่เพียบพร้อมที่สุดในทุกมิติ จึงมีข้อเสนอให้ยกพื้นที่แห่งนี้เพื่อจัดทำเป็นสวนพฤกษศาสตร์ทางทะเลและชายฝั่ง ทั้งเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรอันล้ำค่าแห่งอันดามันเอาไว้ ทั้งเพื่อการป้องกันการรุกรานเพื่อการพาณิชย์จากนายทุน

ตะวันคล้อยต่ำลงแทบลับขอบฟ้า น้ำทะเลเริ่มผละตัวออกจากชายฝั่ง คนเรือใช้สองมือป้องปากเรียกผู้โดยสารขึ้นกลับฝั่งคุระบุรี ก่อนที่น้ำจะลงไปมากกว่านี้ ลมกระโชกเป็นระยะ เวิ้งฟ้ากว้างรอเพียงแค่ความมืดเข้าแทนที่ตามภารกิจของมันเช่นทุกวัน

ก่อนจากไปได้แต่ภาวนา...ขุมทรัพย์แห่งอันดามันแหล่งสุดท้าย ขอให้เจ้ารอดพ้นจากเงื้อมือของผู้ทำลาย