“คำขวัญวันเด็ก”เรื่องไม่เล็กของผู้นำประเทศ

โดย...Magz ออนไลน์

แม้จะมีคำขวัญวันเด็กออกมาให้สาธารณชนรับรู้ โดยเฉพาะเด็กทุกวัยทั่วไทยได้ท่องจำคำขวัญวันเด็กปี 2558 "ความรู้ คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต" กันถ้วนหน้า การเฉลิมฉลองวันเด็กปีนี้ ก็เปิดตัวกันอย่างเป็นทางการไปแล้วที่ตึกสันติไมตรี ทำเนียบรัฐบาล เมื่อ พล.ร.อ.ณรงค์ พิพัฒนาศัย รมว.ศึกษาธิการ นำเด็กและเยาวชนดีเด่นนำชื่อเสียงมาสู่ประเทศชาติ 779 คน เข้าเยี่ยมคารวะและรับโอวาทจาก พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.)
 
โดยนายกฯ ได้กล่าวถึงคำขวัญวันเด็กในตอนที่ให้โอวาทว่า คำขวัญวันเด็กที่ให้ไว้ว่า “ความรู้คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต” นั้น ก็เพราะว่าความรู้เป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนสามารถที่จะเรียนให้เท่าเทียมกันได้ ในเรื่องของคุณธรรมก็เช่นกัน เป็นบ่อเกิดของจริยธรรม เริ่มจากตัวเอง ครอบครัว องค์กรสังคมและประเทศ ความรู้เป็นบ่อเกิดของทุกอย่าง
 
ดร.พิเชฐ แสงทอง อาจารย์ประจำภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี อดีตประธานคณะกรรมการคัดเลือกรางวัลซีไรต์หลายสมัย ได้วิเคราะห์ถึงคำขวัญวันเด็กปีนี้ว่า
 
"คำขวัญวันเด็กในปีนี้ ผมคิดว่าไม่เพียงแต่เป็นคำขวัญที่อยากให้เป็นแนวปฏิบัติสำหรับเด็กๆ ประจำปีเท่านั้น แต่มันเหมือนเป็นอุดมการณ์บางอย่างที่เกิดขึ้นท่ามกลางอุดมการณ์ทางการเมืองที่ต่อสู้กันอย่างหลากหลายในช่วงราว 1 ทศวรรษที่ผ่านมา"
 
แน่นอน คำขวัญวันเด็กของไทยในปีนี้เป็นคำขวัญที่มาจากนายกฯ ที่เป็นทหารบก ซึ่งถ้าย้อนกลับไปในอดีตตั้งแต่ปี 2499 ที่จอมพล ป.พิบูลสงคราม ริเริ่มให้มีคำขวัญวันเด็กเป็นต้นมา ซึ่งถึงปัจจุบันก็รวมแล้ว 55 ครั้ง (เว้นปี 2500, 2501 และ2507 ซึ่งงดจัดงานวันเด็ก) มีคำขวัญซ้ำกัน 3 ปีซ้อน ระหว่างปี 2529-2531 ในยุคพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ คือ นิยมไทย มีวินัย ใช้ประหยัด ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม และซ้ำติดต่อกัน 2 ปี อีก 4 ครั้ง ในปี 2532-2533 ยุคพลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ คือ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม และยุคนายชวน หลีกภัย ปี 2536-2537 คือ ยึดมั่นประชาธิปไตย ร่วมใจพัฒนา รักษาสิ่งแวดล้อม ปี 2541-2542 คือ ประหยัด ซื่อสัตย์ มีวินัย และในปี 2543-2544 คือ มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ คู่คุณธรรม นำประชาธิปไตย

คำขวัญวันเด็กปี 2499 - จอมพล ป.พิบูลสงคราม – จงบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นและส่วนรวม
คำขวัญวันเด็กปี 2502 - จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ - ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่รักความก้าวหน้า
คำขวัญวันเด็กปี 2503 - จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ -  ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่รักความสะอาด
คำขวัญวันเด็กปี 2504 - จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ -  ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่อยู่ในระเบียบวินัย
คำขวัญวันเด็กปี 2505 - จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ -  ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่ประหยัด
คำขวัญวันเด็กปี 2506 - จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ -  ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่มีความขยันหมั่นเพียรมากที่สุด
คำขวัญวันเด็กปี 2507 – งดการจัดงานวันเด็กแห่งชาติ
คำขวัญวันเด็กปี 2508 - จอมพล ถนอม กิตติขจร – เด็กจะเจริญต้องรักเรียนเพียรทำดี
คำขวัญวันเด็กปี 2509 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - เด็กที่ดีต้องมีสัมมาคารวะ มานะ บากบั่น และสมานสามัคคี 
คำขวัญวันเด็กปี 2510 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - อนาคตของชาติจะสุกใส หากเด็กไทยแข็งแรงดีมีความประพฤติเรียบร้อย 
คำขวัญวันเด็กปี 2511 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - ความเจริญและความมั่นคงของชาติไทยในอนาคต ขึ้นอยู่กับเด็กที่มีวินัย เฉลียวฉลาดและรักชาติยิ่ง
คำขวัญวันเด็กปี 2512 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - รู้เรียน รู้เล่น รู้สามัคคี เป็นความดีที่เด็กพึงจำ
คำขวัญวันเด็กปี 2513 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - เด็กประพฤติดีและศึกษาดี ทำให้มีอนาคตแจ่มใส
คำขวัญวันเด็กปี 2514 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - ยามเด็กจงหมั่นเรียน เพียรกระทำดี เติบใหญ่จะได้มีความสุขความเจริญ
คำขวัญวันเด็กปี 2515 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - เยาวชนฝึกตนดี มีความสามารถ
คำขวัญวันเด็กปี 2516 - จอมพล ถนอม กิตติขจร - เด็กดีเป็นศรีแก่ชาติ เด็กฉลาดชาติเจริญ
คำขวัญวันเด็กปี 2517 - นายสัญญา ธรรมศักดิ์ – สามัคคีคือพลัง
คำขวัญวันเด็กปี 2518 - นายสัญญา ธรรมศักดิ์ - เด็กดีคือทายาทของชาติไทย ต้องร่วมใจร่วมพลังสร้างความสามัคคี
คำขวัญวันเด็กปี 2519 - หม่อมราชวงศ์ คึกฤทธิ์ ปราโมช - เด็กที่ต้องการเห็นอนาคตของชาติรุ่งเรือง จะต้องทำตัวให้ดี มีวินัย เสียแต่บัดนี้
คำขวัญวันเด็กปี 2520 - นายธานินทร์ กรัยวิเชียร - รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ เป็นคุณสมบัติของเยาวชนไทย
คำขวัญวันเด็กปี 2521 - พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ - เด็กดีเป็นศรีแก่ชาติ เด็กฉลาดชาติเจริญ
คำขวัญวันเด็กปี 2522 - พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ – เด็กไทยคือหัวใจของชาติ
คำขวัญวันเด็กปี 2523 - พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ - อดทน ขยัน ประหยัด เป็นคุณสมบัติของเด็กไทย
คำขวัญวันเด็กปี 2524 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - เด็กไทยมีวินัย ใจสัตย์ซื่อ รู้ประหยัด เคร่งครัดคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2525 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - ขยันศึกษา ใฝ่หาความรู้ เชิดชูชาติ ศาสน์ กษัตริย์ เป็นคุณสมบัติของเด็กไทย
คำขวัญวันเด็กปี 2526 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - รู้หน้าที่ ขยัน ซื่อสัตย์ ประหยัด มีวินัยและคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2527 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - รักวัฒนธรรมไทย ใฝ่ดีมีความคิด สุจริตใจมั่น หมั่นศึกษา
คำขวัญวันเด็กปี 2528 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - สามัคคี นิยมไทย มีวินัย ใฝ่คุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2529 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - นิยมไทย มีวินัย ใช้ประหยัด ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2530 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - นิยมไทย มีวินัย ใช้ประหยัด ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2531 - พลเอก เปรม ติณสูลานนท์ - นิยมไทย มีวินัย ใช้ประหยัด ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2532 - พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ - รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2533 - พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ - รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2534 - พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ - รู้หน้าที่ มีวินัย ใฝ่คุณธรรม นำชาติพัฒนา
คำขวัญวันเด็กปี 2535 - นายอานันท์ ปันยารชุน - สามัคคี มีวินัย ใฝ่ศึกษา จรรยางาม
คำขวัญวันเด็กปี 2536 - นายชวน หลีกภัย - ยึดมั่นประชาธิปไตย ร่วมใจพัฒนา รักษาสิ่งแวดล้อม
คำขวัญวันเด็กปี 2537 - นายชวน หลีกภัย - ยึดมั่นประชาธิปไตย ร่วมใจพัฒนา รักษาสิ่งแวดล้อม
คำขวัญวันเด็กปี 2538 - นายชวน หลีกภัย - สืบสานวัฒนธรรมไทย ร่วมใจพัฒนา รักษาสิ่งแวดล้อม
คำขวัญวันเด็กปี 2539 - นายบรรหาร ศิลปอาชา - มุ่งหาความรู้ เชิดชูความเป็นไทย หลีกไกลยาเสพติด
คำขวัญวันเด็กปี 2540 - พลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ - รู้คุณค่าวัฒนธรรมไทย ตั้งใจใฝ่ศึกษา ไม่พึ่งพายาเสพติด
คำขวัญวันเด็กปี 2541 - นายชวน หลีกภัย ขยัน - ประหยัด ซื่อสัตย์ มีวินัย
คำขวัญวันเด็กปี 2542 - นายชวน หลีกภัย ขยัน - ประหยัด ซื่อสัตย์ มีวินัย
คำขวัญวันเด็กปี 2543 - นายชวน หลีกภัย - มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ คู่คุณธรรม นำประชาธิปไตย
คำขวัญวันเด็กปี 2544 - นายชวน หลีกภัย - มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ คู่คุณธรรม นำประชาธิปไตย
คำขวัญวันเด็กปี 2545 - พันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร - เรียนให้สนุก เล่นให้มีความรู้ สู่อนาคตที่สดใส
คำขวัญวันเด็กปี 2546 - พันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร - เรียนรู้ตลอดชีวิต คิดอย่างสร้างสรรค์ ก้าวทันเทคโนโลยี
คำขวัญวันเด็กปี 2547 - พันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร - รักชาติ รักพ่อแม่ รักเรียน รักสิ่งดีๆ อนาคตดีแน่นอน
คำขวัญวันเด็กปี 2548 - พันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร  - เด็กรุ่นใหม่ ต้องขยันอ่าน ขยันเรียน กล้าคิด กล้าพูด
คำขวัญวันเด็กปี 2549 - พันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร  - อยากฉลาด ต้องขยันอ่าน ขยันคิด
คำขวัญวันเด็กปี 2550 - พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ - มีคุณธรรมนำใจ ใช้ชีวิตพอเพียง หลีกเลี่ยงอบายมุข
คำขวัญวันเด็กปี 2551 - พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ - สามัคคี มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ เชิดชูคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2552 – นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ - ฉลาดคิด จิตบริสุทธิ์ จุดประกายฝัน ผูกพันรักสามัคคี
คำขวัญวันเด็กปี 2553 – นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ - คิดสร้างสรรค์ ขยันใฝ่รู้ เชิดชูคุณธรรม
คำขวัญวันเด็กปี 2554 – นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ - รอบคอบ รู้คิด มีจิตสาธารณะ
คำขวัญวันเด็กปี 2555 – นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร - สามัคคี มีความรู้ คู่ปัญญา คงรักษาความเป็นไทย ใส่ใจเทคโนโลยี
คำขวัญวันเด็กปี 2556 – นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร - รักษาวินัย ใฝ่เรียนรู้ เพิ่มพูนปัญญา นำพาไทยสู่อาเซียน
คำขวัญวันเด็กปี 2557 – นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร - กตัญญู รู้หน้าที่ เป็นเด็กดี มีวินัย สร้างไทยให้มั่นคง
คำขวัญวันเด็กปี 2558 - พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา - ความรู้ คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต
 
จากคำขวัญทั้งหมดจะพบว่า มีเพียง 19 ปีเท่านั้น ที่ผู้มอบคำขวัญไม่ใช่ผู้นำสูงสุดที่มาจากกองทัพบกแล้วดำรงตำแหน่งนายกฯ และมีอีก 5 ปี ที่มาจากนายกฯ ที่เป็น พ.ต.ท. เท่ากับ 24 ปีจาก 55 ปี ที่คำขวัญวันเด็กไม่ได้ออกมาจากปากของผู้นำสูงสุดที่มาจากกองทัพบก
 
เมื่อมาดูนิยามของ คำขวัญ นั่นหมายถึง ถ้อยคำ ข้อความ คำคล้องจอง หรือบทกลอนสั้นๆ เพื่อให้จำได้ง่าย ซึ่งคำขวัญวันเด็กนั้น ถูกแต่งขึ้นเพื่อเป็นเครื่องเตือนใจ แสดงอุดมคติ หรือเป้าหมายของชีวิต แต่ ดร.พิเชฐ มองถึงเป้าหมายของคำขวัญวันเด็กที่เด็กทั้งประเทศ โดยเฉพาะเด็กนักเรียนต้องจำให้ขึ้นใจในแต่ละปีว่า 
 
"คำขวัญวันเด็กยังเป็นบทสนทนาผ่านวาทกรรมทางการเมืองที่มีชัยชนะเหนือวาทกรรมอื่นๆ คือถ้ายังจำกันได้ ในช่วงราว 10 กว่าปีมานี้ ในยุคของนายกฯ ทักษิณ ชินวัตร หรือที่บางคนเรียกว่ายุคครอบงำของระบอบทักษิณนั้น สังคมไทยมุ่งหน้าไปสู่การเป็นสังคมแห่งความรู้ เป็นสังคมอุดมปัญญาเป็นสำคัญ อดีตนายกฯ ทักษิณพยายามสร้างมูลค่าจากความรู้ซึ่งต่างจากเดิมที่อาจคุ้นเคยกับการสร้างมูลค่าจากทรัพยากรหรือวัตถุดิบ"
 
"ทีนี้เมื่อความขัดแย้งเกิด หลายฝ่ายก็สงสัยว่าสาเหตุของปัญหาก็คือการใช้ความรู้อย่างไม่มีคุณธรรมควบคุมความรู้ชนิดนี้ แน่นอน เราสงสัยว่ามันมาจากตะวันตก คือเป็นความรู้ที่ทำให้คนเห็นแก่ตัว เอารัดเอาเปรียบคนอื่น ทำลายธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม แนวคิดอย่างนี้ก็มาจากฐานคติแบบแยกขั้วที่มองแบบประเมินค่าเหมารวม คือตะวันออกดีกว่าตะวันตก ไทยดีกว่าฝรั่งนั้นเอง แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเราเกลียดฝรั่งนะ แค่รู้สึกว่าพวกนี้เก่งแต่ถ้าขืนปล่อยไป พวกนี้มักจะแสดงอะไรที่ไร้คุณธรรมออกมา ทางออกคือต้องเอาคุณธรรม ศีลธรรม ซึ่งเราคิดว่ามีมากเข้าไปควบคุม"
  
ดร.พิเชฐ มองถึงคำว่า “คุณธรรม” ที่ถูกนำมาใช้คือ เครื่องมือที่สะท้อนภาพทางการเมืองอย่างช่วยไม่ได้ เมื่อมองเปรียบเทียบกับยุคที่ระบอบทักษิณเข้าบริหารประเทศไทย
 
"เช่นเดียวกัน ลองนึกถึงนายกฯ ทักษิณ หลายคนก็วิจารณ์ว่า รู้แต่ใช้ความรู้ไปในทางเพื่อประโยชน์ของตัวเอง เอื้อพวกพ้อง ซึ่งตรงนี้ก็ถือเป็นการกล่าวหาถึงความไร้คุณธรรมอย่างหนึ่ง พอเรามองแบบนี้ จะเห็นว่าคำขวัญวันเด็กที่ดูน่ารักๆ น่าจดจำมีการซุกซ่อนอะไรเอาไว้อีกมากมาย เป็นบทสนทนาและการประกาศชัยชนะของวาทกรรมทางการเมืองหนึ่งเหนือวาทกรรมอื่นๆ ได้อย่างเนียนๆ เลยทีเดียว"
 
คำขวัญวันเด็กผ่านฤดูกาลมาเกินครึ่งศตวรรษ มีนายกฯ ตั้งแต่ลัทธิชาตินิยมทหาร ประชาธิปไตยครึ่งใบ ประชาธิปไตยทุนนิยมเต็มใบ หมุนวนสู่การเปลี่ยนแปลงหมุนวนไปตามแรงเหวี่ยงของยุคสมัย หากวิเคราะห์ให้ลึกซึ้ง จะพบว่า ในคำคล้องจองสั้นๆ ที่ออกมาจากปากนายกรัฐมนตรีที่มอบให้เด็กไทยในแต่ละปี มีความหมายมากกว่าการท่องจำเพื่อปลุกจิตสำนึกภายในของเด็กไทย แต่ถ้อยคำเหล่านี้มีวาทกรรมที่ซ่อนอยู่ในเชิงสังคมการเมืองที่แยบคายสะท้อนถึงจิตสำนึกแห่งยุคสมัยต่างๆ ที่ผ่านมาได้อย่างคมชัด
 
เช่นกัน "ความรู้ คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต" คำขวัญวันเด็กในปีนี้ได้ซ่อนนัยทางการเมืองผ่านคำว่า คุณธรรม ที่แล้วใครจะตีความตามมโนและอุดมการณ์ของฝ่ายตัวเอง...