บ้านเวียงหวาย รร.คุณธรรม

โดย...เจียรนัย อุตะมะ

โรงเรียนบ้านเวียงหวาย อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ภายใต้การนำของ วราลักษณ์ อุดมทรัพย์ วัย48 ปี ผู้อำนวยการโรงเรียนชำนาญการพิเศษ เพิ่งได้รับรางวัล MOE AWARDS ประเภทสถานศึกษา สาขาส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และวราลักษณ์ยังได้รางวัลบุคคล สาขาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จากกระทรวงศึกษาธิการ ทั้งที่เป็นโรงเรียนที่อยู่ไกลโพ้นจากเมืองหลวง

MOE AWARDS เป็นรางวัลซึ่งมอบเพื่อยกย่องและส่งเสริมบุคลากรในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการในฐานะเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ดี ประพฤติตามรอยพระยุคลบาท มีจรรยาบรรณวิชาชีพต่อผู้เรียน ต่อตนเอง ต่อชุมชนและต่อสังคม มอบให้เจ้าหน้าที่ที่มีผลงานชัดเจน

โรงเรียนบ้านเวียงหวาย เป็นโรงเรียนชายขอบที่ตั้งอยู่แนวชายแดนไทย-เมียนมา นักเรียนส่วนใหญ่เป็นชาวไทยใหญ่และใช้ภาษาไทยใหญ่เป็นภาษาหลักในการสื่อสาร มีประเพณีวัฒนธรรมและวิถีชีวิตต่างจากคนพื้นราบ แต่โรงเรียนมีความเชื่อมั่นว่าคุณธรรมจริยธรรมเป็นพื้นฐานในการกล่อมเกลาจิตใจและในการดำเนินชีวิต จึงมุ่งมั่นพัฒนาผู้เรียนด้านคุณธรรมจริยธรรมเป็นประการแรก โดยใช้กิจกรรมที่หลากหลายในการบูรณาการการเรียนการสอนในโรงเรียนให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตของนักเรียนและชุมชน เพื่อเป็นพื้นฐานในการเรียนรู้ทางวิชาการตามหลักสูตร และสามารถใช้ชีวิตร่วมกันในสังคมไทยได้อย่างสงบสุข

ทั้งสองรางวัลที่โรงเรียนและผู้อำนวยการโรงเรียนชำนาญการพิเศษได้รับมิได้มาด้วยความบังเอิญ แต่เกิดจากความมุ่งมั่นฝ่าฟันจนได้รางวัลนี้มา เมื่อปีการศึกษา 2558 โรงเรียนแห่งนี้ได้รับรางวัลโรงเรียนส่งเสริมการอ่านยอดเยี่ยมระดับประเทศจากบริษัท นานมีบุ๊คส์ ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ซึ่งเป็นรางวัลด้านการพัฒนาผู้เรียนด้านการอ่านออกเขียนได้ รางวัลโรงเรียนส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรมดีเด่น ระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา นักเรียนได้รับรางวัลเรียงความ “ตำบลของหนู” จากบริษัท คาราบาวตะวันแดง (แอ๊ด คาราบาว) มาแล้ว

นอกจากนี้ วราลักษณ์ เคยได้รับการสัมภาษณ์ตีพิมพ์ขึ้นปกวารสารมูลนิธิ SWAN (ShanWoman’s Action Network) เกี่ยวกับบทบาทสตรีที่มีต่อการจัดการศึกษาเด็กชายขอบ เป็นภาษาไทยใหญ่

วราลักษณ์ เล่าว่า การได้รับรางวัลจากนานมีบุ๊คส์ของโรงเรียนบ้านเวียงหวาย นับเป็นรางวัลนี้ของตัวเองครั้งที่ 2 ที่นำพาโรงเรียนรับรางวัล โดยครั้งแรกเคยส่งเสริมให้โรงเรียนบ้านหัวฝาย อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ได้รับรางวัลดังกล่าวมาแล้วเมื่อปี 2556 ลักษณะของทั้งสองโรงเรียนคล้ายกันคือ เป็นโรงเรียนที่มีนักเรียนชนเผ่าเป็นเด็กชายขอบและส่วนใหญ่ไร้สัญชาติ  การศึกษาจะช่วยให้พวกเขาได้เรียนรู้และพัฒนาชีวิตให้ดีขึ้นบนผืนแผ่นดินไทย ในฐานะผู้บริหารได้ให้แนวคิดและนโยบายกับคณะครูว่า ต้องหาวิธีสอนทุกรูปแบบที่จะให้นักเรียนพัฒนาทักษะการอ่านออกเขียนได้ตามศักยภาพ พัฒนาทักษะการดำรงชีวิตที่สามารถประกอบอาชีพสุจริตโดยไม่ยึดทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่ง แต่ขอให้ใช้ทุกศาสตร์เพื่อบูรณาการในการจัดกิจกรรมต่างๆ ให้เข้ากับบริบทของผู้เรียนและสถานศึกษา

เธอศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับหน่วยงานที่สนับสนุนการอ่าน เพื่อหาแหล่งสนับสนุนหนังสือให้โรงเรียน และพบเว็บไซต์ของบริษัท นานมีบุ๊คส์ และพบกิจกรรมการประกวดโรงเรียนส่งเสริมการอ่านของบริษัท จึงได้ปรึกษากับครูบรรณารักษ์ของโรงเรียนบ้านหัวฝาย และชวนกันจัดทำรายงานตามหลักเกณฑ์ของการประกวด และส่งผลงานเข้าประกวดเมื่อปี 2556 และได้รับรางวัลโรงเรียนส่งเสริมการอ่านยอดเยี่ยมระดับประเทศ และเมื่อย้ายมาเป็นผู้อำนวยการที่โรงเรียนบ้านเวียงหวาย และทำให้โรงเรียนแห่งนี้ได้รางวัลส่งเสริมการอ่านยอดเยี่ยมระดับประเทศอีกครั้งหนึ่ง

“มีเป้าหมายเดียวกัน แต่วิธีสู่เป้าหมายอาจต่างกัน ส่งผลให้โรงเรียนบ้านหัวฝายและโรงเรียนบ้านเวียงหวายประสบผลสำเร็จในการพัฒนาผู้เรียนและสถานศึกษา กล่าวคือ มีผลการทดสอบระดับชาติ (โอเน็ต) มีค่าเฉลี่ยร้อยละสูงกว่าค่าเฉลี่ยระดับชาติ 3 ปีการศึกษาต่อเนื่องกัน”

ทั้งนี้ โรงเรียนได้จัดหาหนังสือให้เพียงพอต่อการอ่านของเด็กนักเรียนและสนับสนุนให้นักเรียนอ่านหนังสือยามว่าง ตลอดจนนำหนังสือไปอ่านให้พ่อแม่ ผู้ปกครองฟังที่บ้าน (ผู้ปกครองส่วนใหญ่ไม่รู้หนังสือ) เพื่อสร้างความเชื่อมั่นในการส่งเสริมการอ่านของโรงเรียน

“คนมีความสามารถหากไร้โอกาสก็ทำอะไรไม่ได้ จึงกำหนดให้ครูทุกคนแสวงหาโอกาสให้ตนเอง เพราะหากรอให้โอกาสมาหาเราคงเป็นเรื่องยาก หรือบางทีต้องรอนานมาก”

วราลักษณ์ เกิดในครอบครัวชาวนา ไม่มีความคิดว่าจะเป็นครู แต่ที่จำความได้ชอบอ่านหนังสือ ชอบเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ชอบการทำงานฝีมือและอยากสอนให้คนอื่นทำเป็น พอโตขึ้นมาในระดับมัธยมศึกษามีความประทับใจในตัวครูสอนภาษาอังกฤษที่มักจะชมเมื่อเธอทำงานได้ดี จึงมุ่งมั่นจะเป็นครูตั้งแต่นั้นมา

จนกระทั่งถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 มีโครงการคุรุทายาท รุ่นที่ 1 ของสำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธิการ (ปัจจุบันเป็นสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน) ซึ่งเปิดโอกาสให้นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ที่เรียนดี เกรดเฉลี่ย 3.00 ขึ้นไป สมัครสอบแข่งขันเพื่อเข้าเป็นนักศึกษาโครงการคุรุทายาท เข้าเรียนในวิทยาลัยครูหรือในมหาวิทยาลัย ซึ่งเมื่อเรียนจบแล้วจะได้รับการบรรจุเป็นข้าราชการครูทันที

เธอจึงมีความสนใจ และที่สำคัญเมื่อเรียนจบแล้วได้บรรจุเป็นข้าราชการครู ไม่ต้องสอบแข่งขันเพื่อหางานทำอีกจะเป็นการแบ่งเบาภาระพ่อแม่ได้มาก วราลักษณ์สอบติด 1 ใน 20 คน ของโครงการที่วิทยาลัยครูลำปาง เข้าเรียนในปีการศึกษา 2530 สำเร็จการศึกษาเมื่อปี 2534 ได้รับปริญญาเกียรตินิยมอันดับ 2 และได้รับการบรรจุเป็นข้าราชการครูเมื่อ 3 มิ.ย. 2534 ณ โรงเรียนบ้านห้วยไม้หก อ.อมก๋อย จ.เชียงใหม่ ในปีนั้นเป็นปีที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถในรัชกาลที่ 9 ได้ทรงเลือกหมู่บ้านห้วยไม้หกเป็นหมู่บ้านนำร่องโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ เพื่อปลุกจิตสำนึกให้ราษฎรร่วมอนุรักษ์ป่า ไม่ตัดไม้ทำลายป่า และสร้างอาชีพให้ราษฎรที่สอดคล้องกับการดำรงชีวิตอยู่กับป่าอย่างสมดุล

“นับเป็นบุญของดิฉัน และเป็นการเริ่มต้นชีวิตข้าราชการที่ดียิ่ง ที่ได้มีโอกาสเข้าเฝ้าฯ และถวายงานแด่พระองค์ท่านอย่างใกล้ชิด”

ปี 2537 เธอได้ลาศึกษาต่อระดับปริญญาโท คณะศึกษาศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สำเร็จการศึกษาในปี 2539 ด้วยเกรดเฉลี่ย 3.90 และได้กลับเข้ารับราชการในเดือน ต.ค. 2539 ทำงานได้ระยะหนึ่งต้องการเปลี่ยนสายงานเพื่อให้ได้ทำงานการศึกษาที่หลากหลายและมีบทบาทในการพัฒนาการศึกษาตามความต้องการอย่างแท้จริง

ในปี 2543 ได้สมัครเข้ารับการคัดเลือกในตำแหน่งผู้ช่วยอาจารย์ใหญ่ ได้ลำดับที่ 2 และได้เลือกปฏิบัติงานที่โรงเรียนบ้านห้วยงูกลาง อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ จึงได้ย้ายครอบครัวมาอยู่ที่ อ.ฝาง ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

เธอสอบคัดเลือกเป็นผู้บริหารสถานศึกษาในปี 2548 และได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านหัวฝาย อ.ฝาง ต่อมานโยบายกระทรวงศึกษาธิการมีแนวโน้มจะยุบรวมโรงเรียนขนาดเล็ก จึงขอย้ายมายังโรงเรียนบ้านเวียงหวาย ซึ่งเป็นโรงเรียนประถมศึกษาขนาดใหญ่ที่ตั้งอยู่ใกล้กัน

เธอรับแรงบันดาลใจสำคัญจากพ่อคุณแม่ บุตรชายทั้ง 2 คน และครอบครัว ญาติพี่น้องทุกคนที่เป็นกำลังใจและคอยสนับสนุนให้มุ่งมั่นทำงานเพื่อสังคมเพื่อพัฒนาการศึกษา โดยเฉพาะเด็กชายขอบที่ส่วนใหญ่ไร้สัญชาติ

“เราเป็นครูอยู่ที่ไหนเราอยู่ได้ แต่เด็กกลุ่มนี้ไม่มีครูเขาอยู่ลำบาก เราจำเป็นต้องให้ความรู้ทุกอย่างกับเขา เพื่อให้เขาสามารถอยู่ร่วมกับเราได้อย่างสงบสุข เมื่อเขามีความรู้ มีทักษะชีวิต มีความเข้าใจกฎหมาย เข้าใจวัฒนธรรมไทย เขาย่อมไม่สร้างปัญหาให้กับสังคมไทย นี่แหละที่ครูต้องการ”