ชมเรือนเก่า-บ้านโบราณลุ่มน้ำยม วิถีชีวิต 100 ปีที่บ้านเหนือ

โดย...ชินวัฒน์ สิงหะ

ชุมชนบ้านเหนือ ริมฝั่งแม่น้ำยม ใน อ.บางระกำ จ.พิษณุโลก พื้นที่ซึ่งถูกน้ำท่วมขังปีละ 4 เดือน เป็นประจำทุกปี แต่สำหรับชาวบ้านเหนือ นี่คือวิถีชีวิตที่คนบ้านเหนืออยู่กันมากว่า 100 ปี

วิถีชีวิตกว่า 100 ปีที่ว่านี้ ปรากฏเป็นประจักษ์ด้วยบ้านโบราณจำนวนหลายหลังภายในชุมชนบ้านเหนือ แต่ละหลังอายุร่วม 100 ปีขึ้นไป บ้านหลายหลังที่เจ้าของอนุรักษ์ไว้อย่างดีเพื่อให้คนรุ่นหลังได้ชม แต่ก็ยังมีบ้านเก่าแก่อีกจำนวนมากที่ทรุดโทรมตามกาลเวลา

คุณยายอำนวย สถิตพานิช วัย 76 ปี เจ้าของบ้านไม้เก่าแก่อายุ 109 ปี เป็นหนึ่งในเจ้าของบ้านเก่าที่ดูแลรักษาบ้านได้อย่างดีมาก แม้ว่าจะผ่านฤดูกาลน้ำเหนือไหลหลากท่วมบ้านมานับครั้งไม่ถ้วน แต่เรือนของคุณยายอำนวยกลับอยู่ในสภาพการดูแลรักษาที่ดีเยี่ยม ทั้งทำความสะอาดคราบโคลนจากน้ำท่วมเมื่อไม่กี่เดือนที่ผ่านมาออกไปจนหมดเกลี้ยง และรักษารายละเอียดการตกแต่ง โครงสร้างบ้านแบบโบราณตามกำลังของคนสูงอายุ

คุณยายอำนวยเล่าว่า ชุมชนบ้านเหนือเป็นชุมชนเก่าแก่ของ อ.บางระกำ สมัย 100 ปีก่อน ผู้คนผูกพันกับการเดินทางและใช้ชีวิตคู่กับลำน้ำยม จึงยังคงเห็นบ้านเก่าแก่โบราณอายุ 100 ปีขึ้นไปหลงเหลืออยู่หลายหลัง ทั้งบ้านทรงหกเหลี่ยมที่อนุรักษ์ไว้อย่างดี

บ้านของคุณยายอำนวยนั้น มองผิวเผินภายนอกอาจจะไม่ทราบเลยว่ามีอายุถึง 100 ปีขึ้นไป เพราะคุณยายจะหมั่นทาสี ดูแลรักษาอยู่ตลอดเวลา คุณยายอำนวยเล่าว่า บ้านหลังนี้เป็นมรดกมาจากมารดา เดิมเป็นเรือนแพมาก่อน อยู่ในแม่น้ำยมเขต จ.สุโขทัย มีบันทึกไว้ว่าสร้างตั้งแต่ปี พ.ศ. 2451 ต่อมาบิดาและมารดาของคุณยายอำนวยแต่งงานกัน จึงซื้อเรือนแพไม้สักหลังนี้ในราคา 1,250 บาท และนำมาเป็นเรือนหอในแม่น้ำยมที่ชุมชนบ้านเหนือ อ.บางระกำ

บ้านของคุณยายอำนวยนั้น มองจากภายนอกจะยังคงเอกลักษณ์ของการสร้างบ้าน สร้างเรือนแพของคนยุคก่อน ที่จะใส่รายละเอียดรอบบ้านอย่างสวยงาม ด้วยไม้แกะสลักฉลุลายติดบนชายคา และเป็นผนังกั้น ตัวคานบ้านนั้นทำด้วยไม้สักแผ่นใหญ่มาก เมื่อย้ายจากแพขึ้นมาอยู่บนบก ได้ยกทั้งคานไม้ขึ้นมาประกอบกับเสาไม้ ที่ปัจจุบันอยู่ในสภาพเก่าแก่ด้วยถูกน้ำท่วมเป็นประจำ และมีเรือไม้เคียงคู่อยู่ใต้ถุนบ้าน ตามแบบฉบับดั้งเดิมคนบางระกำ

สำหรับในตัวบ้าน คุณยายอำนวยก็ยังรักษา อนุรักษ์ภายในบ้านไว้แบบดั้งเดิม พื้นที่ไม้สักแผ่นใหญ่ที่ถูกน้ำท่วมไปหมาดๆ ก็ขัดจนคราบโคลนออกหมด ประตูไม้ติดบานกระทกสีแบบโบราณ รวมถึงลายไม้แกะสลักประดับภายในตัวบ้าน ก็ยังรักษาไว้อย่างดี

“หมดรุ่นเราแล้วก็ไม่รู้จะเป็นอย่างไร ก็ต้องเป็นรุ่นหลานดูแลต่อไป เพราะลูกชายคนเดียวเสียชีวิตไปแล้ว แต่คงลำบากหน่อย เพราะน้ำท่วมในระยะหลังๆ น้ำขังนาน ไม่เหมือนสมัยก่อน แม้จะมีน้ำท่วม แต่เป็นน้ำไหลผ่าน” คุณยายอำนวยสะท้อนให้เห็นถึงอนาคตของบ้านโบราณริมน้ำยม

ช่วงนี้น้ำลดแล้ว ผ่านไป อ.บางระกำ จ.พิษณุโลก ลองแวะเวียนไปเดินชมกันได้ นอกเหนือจากจะได้ชมบ้านโบราณทรงหกเหลี่ยมที่เจ้าของยินดีเปิดให้ชมทุกวันแล้ว ยังได้ชมบ้านไม้โบราณอีกหลายหลัง และสัมผัสกับวิถีชีวิตของผู้คนชุมชนบ้านเหนือที่ยังคงผูกพันกับสายน้ำยม